Summary
Samenvatting Middeleeuwen verdiept - Karel de Grote
- Course
- Institution
- Book
Samenvatting van het boek Karel de Grote van Raoul Bauer
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
yaelmulder1
Reviews received
Content preview
Hoofdstuk 2 – van koning tot keizerHet moeilijke begin van een koningschap
Het begin van Karels koningschap blijft op heel wat terreinen complex en soms onduidelijk.
De onverwachte dood van zijn vader op 54-jarige leeftijd, de verhouding met zijn broer
Karloman en het plotse overleiden van deze, zijn draden die het beginnende koningschap
van Karel tot een moeilijk te ontwarren kluwen maken.
De erfenis van Pepijn de Korte
- Bewust van zijn naderende dood zou Pepijn belangrijke geestelijke leiders en
edellieden bij zich hebben geroepen om de verdeling van zijn rijk te bespreken. Deze
verdeling vond plaats onder Karel en zijn broer.
- Er was waarschijnlijk weinig weerstand bij hun kroning. Waarschijnlijk had de zalving
van de paus hiermee te maken. Zij waren immers door God aangewezen om koning
te zijn.
- Het is wellicht beter om te spreken van een gemeenschappelijk bestuur met voor
beide mogelijk afzonderlijke verantwoordelijkheden, dan dat je zegt dat beide
gebieden apart werden bestuurd.
- Er waren spanningen tussen Karel en Karloman. Het is best mogelijk dat Karloman
Karels politiek in Aquitanië niet steunde. Leidde dit tot een broederstrijd?
De Italiaanse kwestie
- In de overgangsperiode na de dood van Pepijn kende Rome geen rustige periode. Dat
de paus door de schenking van de overleden vorst nu ook voluit een wereldlijk
heerser was, kwam de spirituele uitstraling van het ambt niet ten goede. Zo wist in
768 een plaatselijke hertog zijn broer Constantinus als tegenpaus op de stoel van
Petrus te krijgen. De Longobarden werden om hulp gevraag en koning Desoderius
zetten Constantijn af en liet hem vervangen door Philippus. Pas toen deze werd
verdreven, vond er met Stefanus III een pauskeuze plaats die min of meer volgens de
regels verliep. De rust keerde niet terug en het bestaan van de Kerkelijke Staat kwam
zelfs in het gedrang. Dit wordt de Italiaanse kwestie genoemd.
- Door het gegeven dat Pepijn na zijn succesvol optreden tegen de Longobardische
koning de veroverde gebieden aan de paus schonk, kun je je voorstellen dat de
Frankische adel die vrijgevigheid met een zuur lachje aankeek.
- Bertrada (moeder Karel) wilde de vrede met de Longobarden herstellen. Zij haalde
Karel over om met Desiderius te gaan praten. De Frankische vorst ging uiteindelijk zo
ver dat hij met de dochter van de koning trouwde. De paus en Karloman zagen dit
anders. Karloman nam, tegen de politiek van zijn broer in, meer en meer afstand van
de Longobarden. Karel zag zijn vergissing in en verstootte de dochter van de koning.
- Het uithuwelijken van de Longobardische prinses was voor de paus een gevaarlijke
situatie.
- Tussen 768 en eind 771 kun je niet spreken over een eenduidige Frankische politiek.
De onenigheid tussen de broers maakte dat namelijk onmogelijk. In deze zaak is
verder de rol van de moeder belangrijk. Zij was zich bewust van die rivaliteit en dat
Desiderius veel invloed en macht had. In die tijd leek vooral Karel zijn steun nodig te
1
, hebben. Bertrada regelde daarom een huwelijk. Zij wilde met dit verbond tussen
Desiserius en Karel Karloman volledig isoleren.
- Kortom, het is wellicht aannemelijker dat er tussen beide jonge koningen geen goede
verstandhouding heerste. Sommige commentatoren menen dat Karel daarom een
voorzichtige koers moest varen om niet te veel edelen tegen het hoofd te stoten,
want de kans was volgens hen reëel dat hij aan het hoofd van die ontevredenen zijn
broer zou terugvinden.
- Tegenover Karel stond een gezalfde en gekroonde rivaal. En niet alleen dat. Karloman
was bovendien omringd met ervaren edelen en geestelijken. Het ziet ernaar uit dat
karloman een man van gewicht was. Een botsing tussen beide kon daarom
catastrofaal zijn.
De uitbouw van een koninkrijk
- Diverse doelstellingen zwengelden het imperialisme van de Karolingers aan. Zo
gebeurde de kerstening van nieuwe volkeren door predikers die niet alleen met Gods
zegen, maar ook met die van de Frankische heersers op pad gingen.
- De koningszalving had alleen zin en betekenis voor onderdanen die in dezelfde God
geloofden. Daarnaast was er ook de politiek-militaire erfenis van de Merovingers.
Deze hadden wel de natuurlijke grenzen van Gallië naar het oosten en het noorden
verschoven, maar waren daarbij in contact gekomen met strijdlustige buren.
Een jarenlange strijd in het noorden
- Helemaal ten noorden van het rijk leefden de Friezen en de Saksen. Vooral met de
Saksen zou Karel oorlog hebben.
- Onder Frankische bescherming kon Willibrordus zijn missiewerk verder uitbouwen,
met onder meer Utrecht als uitvalsbasis. De leider van de opstandelingen Radboud,
moest zich terugtrekken. Hij kwam echter terug. Net toen Karel Martel aan de macht
kwam hij samen met de hertog van Neustrië in opstand om samen Austrasië te
overrompelen. Dit leek te lukken en de Friezen veroverden wat ze hadden verloren
aan Pepijn van Herstal. Karel Martel versloeg de opstandelingen en toen Radoboud
overleed, leek de Friese oppositie gebroken.
- De oorlog tegen de Saksen kun je ongetwijfeld een van de vroegste kruistochten met
politieke draagwijdte noemen. Een mogelijke reden voor de lange duur van dit
conflict was de politieke verdeeldheid bij de Saksen. De oude Saksen hebben
namelijk geen koning maar vele hoofdmannen die aan het hoofd van hun stam staan;
en wanneer de oorlog uitbreekt wordt er onder hen geloot, wie gekozen werd werd
gevolgd als leider en werd gehoorzaamd tot de oorlog voorbij is. Na de oorlog kregen
alle hoofdmannen weer evenveel macht. Deze diversiteit maakte het moeilijk om
greep op het hele Saksische gebied te krijgen. Een volgende oorzaak ligt misschien in
het gegeven dat dit conflict vrij vlug escaleerde tot een godsdienstoorlog.
- Franken vernietigden heidense heilige tempels en bomen en verving deze door
kerken. Saksen vernietigden deze dan weer.
- In Saksen werd uiteindelijk de rust hersteld, maar het bleef een fragiele vrede. Vooral
de verplichte bekeringen en heffingen zagen de Saksen als een straf. Bijna elk jaar
was er een nieuwe opstand.
- `in 782 brak er een Friese opstand uit, waarbij Friezen de Saksen te hulp schoten. Ook
had Karel een nederlaag geleden in de Nedersaksen. In de nasleep hiervan is de
2
, revanche van Karel of het bloedbad van Verden te plaatsen: de Frankische koning zou
daar 4500 Saksische gevangenen laten doden. Verder vonden er deportaties plaats.
- Zowel de Saksen en Friezen werden in 785 verslagen. Buiten het strijdgewoel op het
slagveld kwam er nog de afkondiging van de zeer scherpe Capitulatio de partibus
Saxioniae (wetgeving) in 782 of 785. Voor iedereen die de doop weigerde, wachtte de
doodstraf. Dat gold ook voor men die kerken verwoestte, sacramenten weigerde en
de vasten niet onderhield.
- Te midden van deze context van een uitzichtloze oorlog liet in 796 het hoofd van
Karels paleisschol Alcuïnus, van zich horen; ‘Als je met evenveel standvastigheid het
lichte juk van Christus en Zijn zachte last aan het stugge Saksische volk verkondigde
als je de levering der tienden en strenge boete voor het lichtste vergrijpen eist, dat
zouden niet zovelen de doop verafschuwen. (minder streng straffen)
- De toevoeging van Saksen aan Karels rijk was een feit, waardoor een deel van de
oostgrens opschoof van de Rijn naar de Elbe.
Familieproblemen in Beieren
- Beieren ligt ten zuiden van waar het Karolingische Rijk aansluit bij het koninkrijk van
de Longobarden. De situatie hier oogde totaal anders dan bij de Saksen. Beieren
beschikte over een dergelijke kerkelijke en bestuurlijke organisatie.
- Zoals vaak zorgde de erfopvolging voor problemen, want ook hier moesten 4 zonen
hun deel krijgen. In de sfeer van onenigheid die een dergelijke overdracht altijd met
zich meebrengt, lag voor de Pepiniden een gedroomde kans om zich opnieuw te
laten gelden in Beieren.
- In 736 kwam met steun van Karel Martel Odilo aan de macht. Hij werd verliefd op de
zus (Hiltrude) van de hofmeiers Pepijn en Karloman. Ze trouwden en vertrokken naar
Beieren. Hier werd hun zoon Tassili in 741 ter wereld.
- In de onzekere eerste jaren na de dood van Karel Martel waren de relaties met
Beieren gespannen. In 743 viel men het hertogdom zelfs binnen en de Karolingers
behaalden de overwinning met de hulp van de Heilige Petrus en God. Het betreft hier
een voorbeeld van de flexibiliteit die aan de dag werd gelegd om aan een oorlog
tegen christenen toch een hemelse goedkeuring te geven.
- Toen Odilo stierf, was Pepijn er snel bij om de erfgenaam Tassilo als hertog te
erkennen. In die periode zal Pepijn al gedacht hebben aan een koningschap voor
hemzelf als de bevestiging van zijn macht. Het inlijven van Beieren zou een flinke
opstap naar de kroon kunnen betekenen.
- Tot de jaren 60 bleef Tassilo blijkbaar goed in het Frankische gareel lopen. Zo
zweerde hij trouw aan Pepijn en zijn zonen. Maar in 763 verliet de hertog Pepijn om
verkeerde redenen bij zijn veldtocht. Er kan hier dus sprake zijn geweest van
desertie. Een volgend struikelblok was het huwelijk met de dochter van Desiderius.
- De overwinning van Karel in Pavia, waar de Frank zich ook de ijzeren koningskroon
van de Longobarden toe-eigende , bracht een zware slag toe aan de
onafhankelijkheid van Beieren. Karel sommeerde Tassilo toen om naar Worms te
komen om daar de eed van trouw te hernieuwen. Hij wilde hier onderuit komen en
zocht hulp bij de paus, maar deze steunde Karel en betoogde dat Frankisch
wapengeweld gezegend was. In 788 werd de hertog beschuldigd van eedbreuk. Er
waren redenen genoeg om hem ter dood te veroordelen, alleen Karel deinsde terug
3
, voor de terechtstelling van een familielid en de straf werd omgezet in een verbanning
van de hele familie in het klooster.
Andere grenzen, andere buren, nieuwe vijanden
- Na de verovering van de Saksen en Beieren moest de oost- en noordgrens degelijk
beveiligd worden. Karel moest rond 800 zijn vloot uitbouwen en de kustdefensie
versterken tegen piraten die de Noordzee teisterden.
- Tussen Denemarken en het Frankische Rijk bleven de contacten schaars en vaak
gewelddadig. De situatie werd ernstiger met Godfried deze Deense leider viel in 804
met vloot en cavalerie het gebied van de Abodrieten binnen. Onder deze traditionele
bondgenoten van de Franken houdt hij lelijk huis en Karel stuurt zijn zoon met een
legermacht naar de Elbe. Volgens bronnen won Karel. Het bleef hier echter niet bij.
Enkele jaren laten in 809 vond Karel het raadzaam om versterkingen te bouwen aan
de overkant van de Elbe als beveiliging tegen de Deense koning. Godfried ging in
aanval en een aantal eilanden werd overgenomen en de Friezen moesten weer
belasting gaan betalen aan de Deense koning. Karel ging in gevecht, maar toen kwam
het bericht dat de Deense koning door zijn eigen mensen was vermoord en zijn zoon
zocht vrede.
- De Avaren, een Turks-Taraans volk werden verslagen. Het gebied tussen de Donau
en zijn zijrivieren kwam binnen de Frankische invloedsfeer. Hetzelfde gold voor de
gebieden van de Slovenen en de Kroaten.
- Als sluitstuk van zijn oostgrens richtte Karel de Oostmark op, met ten zuiden hiervan
de Pannonische Mark. In het begin van de 9e eeuw werden nog bijkomende marken
(verdedigingszones onder militair bewind) opgericht aan de Elbe en aan zijn zijrivier
de Saale.
- Karel had zijn rijksgrenzen weer flink naar het oosten opgeschoven. Het zwaartepunt
van zijn koninkrijk schuift daardoor op van de Seinevallei naar het gebied tussen
Moezel, Maas en Rijn.
De vraag van paus Hadriuanus I
- De longobarden hadden zich in de ruim 2 eeuwen van hun aanwezigheid in Italië
ontwikkeld tot een interessante, christelijke cultuurgemeenschap.
- Hun relatie met de Franken was wisselvallig. Zo werden er vredesverdragen gesloten.
De Longobarden waren eerder bondgenoten dan vijanden van de Franken geweest.
- De koning Aistulfus leek niet onder de indruk van het pauselijk optreden. Hij
veroverde in 751 het exarchaat van Ravenna en viel in 754 de Pauselijke Staat
binnen. Op hulp van de verdreven Byzantijnen kon de paus uiteraad niet rekenen.
Vandaar dat Stefanus II een beroep deed op Pepijn III, die enkele jaren eerder met
medeweten van paus Zacharias tot koning was gezalfd. Hij gaf de paus uiteindelijk
het veroverde gebied.
- Er kwamen nieuwe hoofdrolspelers: Desiderius, Karel en paus Hadrianus. De vraag
van Hadrianus om steun tegen Desiderius kwam pas een jaar na zijn wijding op een
moment dat er ook Longobardische gezanten aan Karels hof waren. De Frankische
koning moest blijkbaar op eieren lopen omdat er in zijn omgeving een pro-
Longobardische partij was. Zijn moeder was erg voor samenwerking en de
communicatie met de nieuwe paus verliep nogal stroef.
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller yaelmulder1. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.41. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
53068 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now