Summary
Samenvatting constitutioneel recht boek
- Course
- Institution
- Book
Samenvatting constitutioneel recht boek Cijfer behaald: 7,5
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
snijder
Content preview
ⅡStaat als object: staatsrecht
Grondwet
Een geschreven document dat de belangrijkste regels van het staatsrecht bevat en vaak ook
met bijzondere waarborgen is omringd respectievelijk alleen via bijzondere regels en
procedures gewijzigd kan worden.
Een grondwet is het document waarin de meest belangrijke regels over de staatsorganisatie
en de verhouding tussen staat en burger zijn neergelegd.
Een staat kan zonder geschreven grondwet.
Politieke staatsrecht
De regels van de bevoegdheden, werkwijze en taken van de politieke organen: regering en
Staten-Generaal.
Grondrechten
Normen die het optreden van de staat aan banden leggen en reguleren
Bestuursrecht
Heeft een wat enger bereik dan staatsrecht doordat het primair ziet op de
bestuursbevoegdheid van de organen van de staat, te weten de bevoegdheid van uitvoering
van wetten: ook wel de executieve functie genoemd.
Het bestuursrecht heeft gemeen met staatsrecht dat het in dat verband ook over
bevoegdheden gaat (namelijk om bestuurlijke bevoegdheden uit te oefenen), alsmede dat er
sprake is van normering van bestuursbevoegdheden.
Algemene wet bestuursrecht
De in de Awb opgenomen regels en de daarop betrekking hebbende rechtspraak vormen
het algemeen bestuursrecht en hebben in beginsel betrekking op al het overheidsbestuur.
Landen over bevoegdheid om gewone rechter over bestuursrechtelijke
geschillen te laten oordelen
Frankrijk
↪ Het sterkt is de aparte status van het bestuursrecht ontwikkeld in Frankrijk: dat hangt
ermee samen dat er een aparte rechterlijke macht is die bij uitsluiting bevoegd is om
over bestuursrechtelijke geschillen te oordelen. De gewone rechter is verboden
daarover te oordelen.
Verenigd Koninkrijk (en VS)
↪ De gewone rechter is wél bevoegd en deze past de reguliere ‘common law’
instrumenten dan ook toe in bestuursrechtelijke geschillen.
,Staat
1. Er is sprake van een territoriale organisatie
2. Die gezag over een op het grondgebied woonachtige bevolking uitoefent, en
3. Daartoe over machtsmiddelen beschikt, zoals het geweldsmonopolie
De kwalificatie ‘staat’ heeft op het internationale vlak rechtsgevolgen, te weten de erkenning
als zodanig door andere staten en door de wereldgemeenschap. Bij zo’n erkenning kunnen
ook politieke aspecten een rol spelen.
Naast de erkenning van een staat als een staat is er de vraag wie door de internationale
gemeenschap erkent wordt als de regering, dus als het legitieme gezag in die staat.
Nationale staat
Soms wordt ook wel gesproken van een nationale staat, dan wordt aan het op zichzelf
neutrale criterium van een territorium toegevoegd dat de personen onder het gezag en op
het grondgebied van de staat gezamenlijk een zekere eenheid vormen: een natie zijn.
EU een staat?
De EU voldoet aan de genoemde kenmerken, maar kan desondanks naar de huidige situatie
formeel niet als staat worden gekenschetst. De reden daarvoor is dat de EU formeel een
internationale organisatie is, opgericht bij verdragen waarbij de soevereine lidstaten unaniem
over verdragswijziging besluiten.
De EU kent een recht van secessie (uit de EU stappen).
Ook is er niet sprake van een Europees volk. Dat veronderstelt dat staatsvorming gekoppeld
is aan een eenheid van volk. Daarvan is echter niet altijd sprake.
Los van deze aspecten heeft de EU toch ook tal van kenmerken van een (federale) staat: de
verdragen zijn de constitutionele grondslag en normering; er zijn bevoegdheden aan de Unie
toegekend; er is een grondrechtencatalogus; er worden wetgevende, bestuurlijke en
rechtsprekende taken uitgeoefend; er is een burgerschap van de EU en de EU kan besluiten
nemen die burgers binden; er wordt een buitenlands beleid gevoerd.
Van belang is ook dat de EU niet zelfstandig belasting heft.
Soevereiniteit
De staat oefent het gezag uit en heeft het geweldsmonopolie.
Soevereiniteit komt in een aantal betekenissen voor:
1. De internationaalrechtelijke betekenis:
Een staat heeft op zijn grondgebied het exclusieve geweldsmonopolie en andere staten
mogen zich niet bemoeien met de interne aangelegenheden van een staat
2. De aanduiding van waar in een staat het hoogste gezag ligt:
Welke autoriteit heeft uiteindelijk het laatste woord. In veel staten is dat de grondwetgever.
In het VK is dat het parlement als wetgever.
3. Bevoegdheden die in het algemeen cruciaal worden gevonden om te kunnen
spreken van een soevereine staat:
Geweldsmonopolie, belastingheffing, defensie, buitenlandse betrekkingen etc.
4. De filosofische/ theoretische grondslag van de staat en het overheidsgezag:
,Bijvoorbeeld tot uitdrukking komend in het woord volkssoevereiniteit. Hoewel het de staat in
haar verschillende verschijningsvormen is die gezag en geweld uitoefent, wordt vaak naar
een legitimatie voor de staat en haar gezag gezocht.
Soevereiniteit in relatie tot een staat
Verschillende betekenissen:
1. om aan te geven dat andere staten zich niet in interne aangelegenheden mogen
mengen;
2. om aan te duiden wie de constituante is van het statelijke gezag;
3. om te expliciteren welk orgaan binnen de staat de hoogste bevoegdheid toekomt.
Sovereignty / supremacy of Parliament
Hiermee wordt bedoeld dat het parlement (de wetgever) een onaantastbare wetgevend
bevoegheid toekomt. Het parlement kan wetgeving over ieder onderwerp maken, kan zijn
opvolgers niet binden en kan niet door een andere staatsmacht worden gecorrigeerd. De
soevereiniteit van het parlement staat aldus in de weg aan het rechterlijk toetsingsrecht. Het
parlement is daarmee de ultieme soeverein, want het heeft de finale zeggenschap ten
aanzien van de organisatie van de staat.
Internationaalrechtelijk perspectief: soevereine staten
Andere staten noch de wereldgemeenschap van staten zijn bevoegd om zich in te laten met
interne aangelegenheden van het desbetreffende land. Ook is een staat bevoegd om op het
internationale vlak rechtshandelingen te verrichten: verdragen te sluiten, bij te dragen aan de
vorming van gewoonterecht, dan wel internationale organisaties op te richten of zich daarbij
aan te sluiten. In die activiteiten is tevens een reductie van de eigen soevereiniteit te vinden.
Een aantal van die internationale rechtsnormen betreffen namelijk het handelen door staten
(rechten van de mens) en beperken aldus de soevereiniteit.
De internationale soevereiniteit van staten spreekt ook uit het geweldverbod .
Constitutie
Onder een constitutie verstaan we het geheel van regels en beginselen dat een staat
constitueert en ordent. Een staat kan niet zonder constitutie.
Flexibele grondwet
Juridisch relatief eenvoudig, te weten door middel van gewone wetgeving, te veranderen.
Rigide grondwet
Van een rigide grondwet is sprake als wijziging van de grondwet aan specifieke waarborgen
is onderworpen en dus (veel) moeilijker is dan het maken en wijzigen van gewone
wetgeving.
Rigide en flexibele grondwet in materiële zin
Een grondwet die moeilijk langs de formele weg te wijzigen is kan toch qua inhoud in
toepassing en praktijk van interpretatie veranderen.
, Vooral in landen waar de rechter, en al dan niet een speciale constitutionele rechter, de
exclusieve bevoegdheid heeft de grondwet te interpreteren.
Ongeschreven staatsrechtelijke regel
Ongeschreven, ongecodificeerd. Van een ongeschreven staatsrechtelijke regel is sprake als
een gewoonte of bestendige praktijk ook als rechtens juist en geboden wordt beschouwd
door de actoren en algemeen wordt erkend als essentiële staatsrechtelijke regel, en niet als
een meer veranderlijke praktijk. Naast een gewoonte in de vorm van regelmatig terugkerend
gedrag moet er dus een algemene rechtsovertuiging zijn dat het gedrag ook juridisch vereist
is (opinio iuris seu necessitatis).
Het probleem is echter dat er geen orgaan is dat naar huidig recht dwingend kan bepalen
dat die rechtsovertuiging bestaat: Nederland kent geen constitutionele rechter die daartoe
bevoegd is en er is ook geen ander orgaan die daartoe is aangewezen.
Deze ongeschreven regels zijn vaak niet vastgesteld:
Voordeel:
hierdoor is het staatsrecht flexibel en kunnen wetgever en bestuur inspelen op veranderende
omstandigheden. Vanuit dit gezichtspunt wordt wel bepleit om, als aanvullende eis, alleen
een regel van ongeschreven staatsrecht aannemen als deze noodzakelijk is voor de
continuïteit van het staatsbestuur.
Nadeel:
Het nadeel van deze benadering is echter dat de drempel wel heel hoog wordt gelegd en er
daardoor van ongeschreven staatsrecht niet of nauwelijks sprake zal kunnen zijn. Het gevolg
daarvan is dat bestaande gedragsregels die hun waarde hebben bewezen zonder
noemenswaardige motivering of discussie terzijde kunnen worden gesteld.
Vertrouwensregel
Ongeschreven regel. Een regering/minister moet het vertrouwen van de Staten-Generaal
hebben: dat wil zeggen dat er sprake is van vertrouwen zolang het tegendeel niet is
gebleken. Deze regel is niet grondwettelijk vastgelegd en evenmin is beschreven hoe van
een gebrek van vertrouwen moet blijken. helder is wel weer dat in het geval expliciet het
vertrouwen door een parlementaire meerderheid wordt opgezegd de bewindspersoon
ontslag dient in te dienen.
Ongeregeld is in welke omstandigheden het parlement vertrouwen mag/moet opzeggen/
Ongeregeld is ook of een bewindspersoon eerst verantwoording dient af te leggen alvorens
ontslag in te dienen.
De vertrouwensregel is wel een regel, maar niet in de Grondwet vastgelegd.
Sanctionering in de context van de vertrouwensregel is aan het parlement. Zo zijn de regels
ook ontstaan en gegroeid.
TK niet twee keer na elkaar ontbonden over dezelfde kwestie
Ongeschreven staatsrechtelijke regel. De Tweede Kamer kan niet twee keer na elkaar
worden ontbonden over dezelfde kwestie en dat dientengevolge na de eerste ontbinding de
meerderheidswil doorslaggevend is.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller snijder. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.60. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
67232 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now