Uitgebreide samenvatting van de hoofdstukken: 3,4,5,9,10,11,12,14,15 onderdeel van de cursus Forensische Neuropsychologie 2: Wet en Werkveld aan de VU Amsterdam.
Samenvatting is geschikt voor zowel (neuro)psychologie studenten als rechten-studenten.
Overzicht literatuur in dit document
M - Forensische Neuropsychologie 2 | VU Amsterdam 2021-2022
De Psychiatrie in het Nederlands Recht (Bakker & van Marle)
H3 “Psychiatrie en burgerlijk recht: beschermingsmaatregelen voor
meerderjarige wilsonbekwamen”
H4 “De Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg”
H9 “Psychiatrische zorg in het gevangeniswezen”
H10 “Ambulante forensische behandeling”
H11 “De terbeschikkingstelling”
H12 “De tenuitvoerlegging van de maatregel tbs”
H14 “Kinderrechten en jeugdrecht”
H15 “Kinder- en jeugdpsychiatrische aspecten in het Nederlandse recht”
,DEEL 2 | PSYCHIATRIE EN BURGERLIJK RECHT
HOOFDSTUK 3: PSYCHIATRIE EN BURGERLIJK RECHT:
BESCHERMINGSMAATREGELEN VOOR MEERDERJARIGE WILSONBEKWAMEN
1 | Inleiding
- Voor de bescherming van meerderjarigen kent ons recht verschillende mogelijkheden. Behalve
het subsidiariteitsbeginsel wordt bij de toepassing van deze mogelijkheden ook het
proportionaliteitsbeginsel gehanteert. Dit houdt in dat wanneer vaststaat dat rechterlijke
tussenkomst is vereist, gekozen wordt voor de verhoudingsgewijs minst ingrijpende maatregel.
Hierdoor wordt overbescherming vermeden en bescherming aansluit bij wat de meerderjarige
nog zelf kant.
2 | Handelingsonbekwaamheid, onbevoegdheid en wilsonbekwaamheid
- Handelingsonbekwaamheid: algemene ongeschiktheid om in het recht op te treden. Dit zijn een
minderjarige (in beginsel/wettelijk) en een persoon die onder curatele is gesteld. De juridische
bewegingsvrijheid die een handelingsonbekwame heeft wordt in belangrijke mate bepaald door
zijn vertegenwoordige.
- Beschermingsbewind en mentorschap: deze leiden tot onbevoegdheid op een bepaald gebied
(zoals financien). Dit leidt ertoe dat beslissingen samen genomen worden met de
bewindvoerder/mentor. Er is een uitzondering op het gebied van gezondheid: een wilsbekwame
patient kan niet voor handelingsonbekwaam/-bevoegd kan worden gehouden > ook al heeft
iemand een mentor of curator, zolang hij ter zake wilsbekwaam is, mag hij zelf beslissen.
- Wilsonbekwaamheid: heeft slechts op 1 situatie of aangelegenheid betrekking. Het gaat om
decision-making skills. Het wil zeggen dat iemand zich niet kan uiten of wel kan uiten, maar dat
deze de gevolgen of strekking van zijn verklaring niet overziet. Handelingsonbekwaamheid
betreft een ‘niet mogen’, wilsonbekwaamheid ‘niet kunnen’. Wilsonbekwaamheid wordt door
hulpverlener vastgesteld.
3 | Vertegenwoordiging op basis van volmacht, zaakwaarneming en de WGBO
- Bovenstaande 3 vertegenwoordigingsmogelijkheden hebben gemeen dat er niet sprake is van
een door de rechter benoemde vertegenwoordiger.
- Bij volmacht is er sprake van een zelfbenoemde vertegenwoordiger > bijvoorbeeld zoals dat ook
in testament is geregeld. Zelf een vertegenwoordiger uitzoeken en ook de omvang hiervan
vaststellen. Vereist is dat de psychiatrische patient die de volmacht afgeeft, ter zake
wilsbekwaam is op het moment van het verlenen van de volmacht.
- Een zaakwaarnemer behartigt de belangen van een ander zonder dat hij daartoe op grond van
wet of overeenkomst verplicht is.Hij is bevoegd de betrokkene te vertegenwoordigen en
eenmaal begonnen moet hij de belangen van een ander blijven behartigen totdat deze het zelf
weer kan of er een andere voorziening is getroffen. Zaakwaarneming is voor langdurige
belangenbehartiging niet zo geschikt.
- Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBO) is in eerste instantie een regeling
van patientenrechten. De wet is niet alleen voor wilsbekwame, maar ook voor wilsonbekwame
patienten van belang. Het gaat om: Overeenkomst met medische hulpverlener, bv gericht op
ingreep in zkh of therapie, kan door iedere meerderjarige rechtsgeldig met de desbetreffende
hulpverlener of zorgaanbieder worden gesloten, mits de meerderjarige maar wilsbekwaam is.
- WGBO kent voor wilsonbekwamen 4 soorten vertegenwoordigers, waarbij sprake is van een
hierarchie. In eerste instantie de wettelijk vertegenwoordiger (mentor, curator), daarna met de
, schriftelijk gevolmachtige, dan bij echtgenoot of andere levensgezel, vervolgens bij andere
naasten.
- De 2 mogelijkheden van onbenoemde vertegenwoordiging hebben als voordeel dat er geen
rechtelijke procedure hoeft te worden gestart/geinitieerd. Nadeel is dat er geen toezicht bestaat
op het optreden van deze vertegenwoordiger.
4 | Curatele
4.1 Algemeen
- Het is de oudste en meest ingrijpende beschermingsmaatregel voor wilsonbekwame
meerderjarigen > die vanwege zijn lichamelijke/geestelijke toestand (oa verslaving) bemoeilijkt
wordt zijn belangen zelfstandig te behartigen. Gebeurt via kantonrechter.
- Gevolg van ondercuratelestelling is dat de meerderjarige vanaf het moment van de uitspraak van
de rechter handelingsonbekwaam wordt. Dit betekent dat door hem verrichte
(rechts)handelingen vrij gemakkelijk door de curator ongedaan kunnen worden gemaakt. Taak
van de curator en onbekwaamheid van curandus betreffen niet alleen beslissingen over geld en
goed, maar ook t.a.v. behandeling, begeleiding, verzorging, etc.
- Enige uitzonderingen: de curandus is wel handelingsbekwaam wanneer hij optreedt met
toestemming van zijn curator en bij zorgbeslissingen als hij ter zake wilsbekwaam is. De mening
van de curandus, mits hij in staat is tot redelijke waardering van zijn belangen ter zake,
prevaleert boven de wil van de curator.
4.2 Vertegenwoordiging door de curator
- Voor een aantal (ingrijpende) handelingen mbt het vermogen heeft de curator de machtiging van
kantonrechter nodig, zoals verkopen van huis, grote gift
- Ten aanzien van niet-vermogensrechtelijk gebied bij de wilsonbekwame client is
vertegenwoordiging door curator niet mogelijk:
o Wanneer het een hoogstpersoonlijke beslissing betreft van de curandus, zoals
echtscheiding, testament, maar ook gezondheidsrecht, zoals niet-reanimatie,
euthanasie
o Ook al geeft de curator zijn toestemming, een voor de psychiatrische patient
ingrijpende behandeling of verrichting mag niet worden uitgevoerd als de curandus
zich hiertegen verzet. Alleen als het niet-handelen zou leiden tot nadeel voor de
patient mag behandeling onder dwang worden toegestaan
o De medisch hulpverlener binnen de WHBO heeft een eigen professionele
verantwoordelijkheid, waardoor de beslisruimte voor de curator wordt beperkt. De
hulpverlener hoeft niet klakkeloos de mening van de curator te volgen.
5 | Beschermingsbewind
- Ter bescherming van de vermogensrechtelijke belangen van een geestelijk of lichamelijk
gehandicapte of een psychiatrische patient (of bij ernstige schulden) kan (een deel van) zijn
vermogen onder bewind worden gesteld.
- De beperking van de juridische bewegingsvrijheid van betrokkene is geringer dan bij een
curatele. De betrokkene wordt niet handelingsonbekwaam maar -gedeeltelijk- onbevoegd.
Ingrijpende financiele beslissingen behoeven, anders bij curatele, niet altijd de machtiging van de
kantonrechter.
5.1 Beschermingsbewind of curatele
- Beschermingsbewind doet meer dan de curatele recht aan de eigen mogelijkheden van de
meerderjarige. Het bewind gaat uit van een samenwerking tussen betrokkene en bewindvoerder,
waarbij de kantonrechter een vervangende machtiging kan geven. Een curator daarentegen is
niet verplicht om voor deze belangrijke handelingen eerst de medewerking van de betrokkene te
, zoeken. Hij neemt bij ingrijpende beslissingen direct contact op met de rechter voor het
verkrijgen van een machtiging.
- Het beschermingsbewind wordt niet altijd geregistreerd, curator wel.
6 | Mentorschap
6.1 Instelling van een mentorschap
- Onderscheid zich van curatele en beschermingsbewind vooral door het toepassingsgebied; het
voorgestelde mentorschap beschermt alleen de niet-vermogensrechtelijke belangen. Het
beschermingsbewind beperkt zich tot bescherming van de vermogensrechtelijke belangen terwijl
de curatele alle belangen beschermt.
- Mentorschap kan worden verzocht door betrokkene zelf, naasten, zorginstelling,
curator/bewindvoerder, en het OM.
6.2 Benoeming van een mentor
- Zo mogelijk de voorkeur van betrokkene volgen, in (1) eerste instantie zo mogelijk echtgenoot,
(2) naaste familie, (3) mentoren van buiten – deze moeten staan geregistreerd
- Rechter toetst of de te benoemen persoon bereid en geschikt is
- Behandelend hulpverlener mag niet tot mentor worden benoemd.
- In sommige gevallen worden ‘professionele’ mentoren benoemd, als er binnen de familie geen
geschikte mentor kan worden gevonden. Vaak gaat de voorkeur uit naar een vrijwilliger
aangesloten bij een van de regionale stichtingen mentorschap in NL.
6.3 Taak van de mentor, einde ervan en toezicht erop
- De betrokkene wordt formeel onbevoegd om rechtshandelingen te verrichten in
aangelegenheden betreffende zijn verzorging, verpleging, behandeling en begeleiding. Er
ontstaat geen handelingsonbekwaamheid (curatele), maar voor de praktijk van de zorg is er
nauwelijks verschil tussen beide begrippen. Mentorschap is daardoor soort van gelijk aan halve
curatele.
- De mentor vertegenwoordigt betrokkene bij zorgaangelegenheden en oefent diens
patientenrechten uit zoals inzage in patientdossier. Vertegenwoordiging is idem aan curator (dus
wanneer betrokkene redelijk belangen kan behartigen heeft dat voorkeur).
- Mentor is verplicht de betrokkene zoveel mogelijk te betrekken, geeft ook advies
- Kantonrechter kan toezicht uitoefenen:
o De door hem benoemde vertegenwoordiger is om (dit geldt ook voor
bewindvoerders en curatoren) periodiek een verslg van zijn werkzaamheden tbv de
betrokkene op te stellen en in te leveren
o Kan de mentor te allen tijde oproepen (idem aan bwv en curator) en deze is verplicht
alle gewenste informatie te geven
7 | De WGBO
7.1 Algemeen
- Bevat veel plichten voor artsen en rechten voor de patient
- Benadrukt informed consent, recht op informatie, toestemmingsvereiste, bescherming van
privacy. Formuleert de norm van goed hulpverlenerschap en legt vast dat de hulpverlener dient
te handelen in overeenstemming met de op hem rustende verantwoordelijkheid.
7.2 Toestemming, informed consent, bescherming van privacy en het dossier
=> dit zijn de 3 basisrechten van een patient
Toestemming: Door Pt zelf gegeven of door vertegenwoordiger indien Pt <12jr of
wilsonbekwaam
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller nairobivlot. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $8.06. You're not tied to anything after your purchase.
