Summary
Samenvatting Aardrijkskunde hoofdstuk4, 4havo
- Course
- Level
Hele uitgebreide samenvatting met alle begrippen+uitleg. Ook zijn er duidelijke plaatjes waardoor je de tekst nog beter begrijpt.
[Show more]
Seller
Follow
aacvossenberg
Content preview
4.2Het stroomgebied van een rivier is het gebied waarvandaan een rivier zijn water verkrijgt.
Dat kan smeltwater zijn van gletsjers maar ook neerslag (of een combinatie).
De begrenzing van een stroomgebied wordt natuurlijk bepaald door hogere gelegen delen
die ook wel ‘waterscheiding’ worden genoemd. Dit zijn de grenzen tussen de verschillende
stroomgebieden. Het water zal aan de ene kant van de waterscheiding naar de ene rivier
stromen en aan de andere kant van de waterscheiding naar de andere rivier.
De oppervlakkige afvoer van water uit zich in het zogenaamde stroomstelsel van
beekjes/zijrivieren en de hoofdrivier.
Vaak wordt een rivier ingedeeld in een boven-, midden- en benedenloop. Dit doet men
omdat de processen die hier actief zijn van elkaar verschillen.
We kennen verschillende typen rivieren voor wat betreft hun bronnen aan water.
A. Een gletsjerrivier. Dit zijn rivieren die hun water vooral afkomstig hebben uit
smeltend ijs.
B. gemengde rivieren die zowel door smeltende gletsjers als neerslag worden gevoed.
C. regenrivieren. Beter gezegd: neerslagrivieren. Deze rivieren worden vooral gevoed
door neerslag
De Rijn is een gemengde rivier en de Maas is een neerslagrivier.
Het verschil tussen zomer en winter is bij de Maas groter (relatief gezien). Dat is typisch voor
veel West-Europese rivieren: hier regent het over het algemeen meer in de winter, de
zomers zijn veel droger.
De Rijn heeft minder verschil tussen de afvoer van water tussen de zomer en de winter,
omdat in de lente/zomer er sprake is van meer smeltend gletsjerwater en in de
herfst/winter meer sprake is van neerslag. Gemengde rivieren zijn daarom vaak regelmatiger
voor wat betreft hun afvoer.
Het regiem van een rivier is niks anders dan de afvoer van water door een rivier gedurende
een jaar. De Rijn heeft dus een regelmatiger regiem en de Maas heeft een meer
onregelmatig regiem.
Als we de Rijn en de Maas vergelijken, zien we (dus) een sterk verschil:
• De Rijn heeft een veel groter stroomgebied, waardoor het in theorie veel meer
neerslag krijgt te verwerken
• Daarnaast is de Rijn een gemengde rivier. Naast neerslag heeft de Rijn ook
smeltwater (van gletsjers) als bron.
Als je de hoeveelheid water dat afgevoerd wordt, wilt verklaren, dan moet je dus weten
hoeveel neerslag er valt maar ook hoeveel daarvan vervolgens weer verdampt.
• Neerslag – verdamping = nuttige neerslag. Verdamping is een combinatie van
transpiratie (dieren) en evaporatie (planten) en verdamping uit de bodem en vanuit
wateroppervlakken (meren, plassen, rivieren, etc…). Verder kan water dat als
neerslag in het stroomgebied valt, maar tijdelijk wordt vastgehouden (retentie), niet
direct in de rivier komen (en dus niet direct onderdeel uitmaken van de afvoer van
het water).
• De afvoer zal ook minder zijn, omdat je ook nog rekening moet houden met het
gebruik van water door de mens (en de natuur).
,Vasthouden van water door het landschap (zoals in de bodem) wordt ook wel berging of
retentie genoemd.
In een gebied zit er dus een periode tussen de regenbui en het moment dat dat water
daadwerkelijk in de rivier komt. Dit noem je ook wel de vertragingstijd.
In een natuurlijk gebied met veel bossen is die vertragingstijd lang, maar in gebied waar de
mens veel natuur in cultuur heeft gebracht (en waar veel verstening van het landschap heeft
plaatsgevonden) zal de vertragingstijd veel korter zijn.
Je kunt bij een lengteprofiel kijken naar het verval: de hoogteverschillen tussen twee punten
of je kunt naar het verhang kijken (dit is het verval in een rivier per kilometer rivier).
Als je kijkt naar het dwarsprofiel van de rivier dan valt je nog wat anders op, namelijk dat de
rivier richting de benedenloop steeds dieper wordt. Dit laatste heeft voornamelijk te maken
met het feit dat op dat punt het meeste water door de rivier gaat. Daarnaast kun je bij een
dwarsprofiel zien dat vlak naast de rivier het landschap wat hoger is dan het gebied verder
van de rivier af en dat vlak bij de rivier tegenwoordig ook dijken zijn aangelegd.
Als je het verhang van een rivier wilt uitrekenen dan moet je kijken naar het verval per
kilometer rivier.
Nederland ligt voornamelijk in de benedenloop van verschillende rivieren. Alleen een deel
van de middenloop van de Maas loopt door Nederland, namelijk in Limburg.
Omdat het gebied van een benedenloop behoorlijk vlak is, kan een rivier bij hoog water
(zonder dijken) zeer grote gebieden onder water zetten.
Bij een overstroming zie dat het grovere/zwaardere sediment dat de rivier vervoerd, dicht bij
de rivier al wordt gesedimenteerd (zand) en de lichtere deeltjes (klei) verder van de rivier af.
In de loop van de tijd ontstaan er op die manier oeverwallen van zand, die nauwelijks
inklinken (als zand opdroogt zie je nauwelijks een verzakking optreden), terwijl de
zogenaamde komgebieden die uit klei bestaan, als deze opdrogen, gaan zakken/inklinken.
Het aanleggen van dijken is goed voor de veiligheid, maar nu er steeds meer extreem hoge
waterstanden zijn (door de dijken zelf maar ook door de klimaatverandering) denkt men na
over andere maatregelen, zoals meer ruimte geven aan de rivier.
De dijken zorgen voor een versmalling van de ruimte van de rivier en daarom leidt dit tot
hogere waterstanden (opstuwing van het water), waardoor steeds meer
landinwaarts/stroomopwaarts dijken noodzakelijk werden (waar het eerst niet nodig was).
, Duidelijk zie je de volgende zaken:
1. De uiterwaard, het gebied tussen de zomer en winterdijken
2. De zomerdijken
3. De winterdijken
4. Het zomerbed van de rivier (de bedding van de rivier in de zomertijd)
5. Het winterbed van de rivier (de bedding van de rivier in de winterijd)
Aan het begin van de Middeleeuwen werden veel rivieren bedijkt. De dorpen werden
beschermd door een zogenaamde winterdijk, die ook de hoge waterstanden in de
wintermaanden kon opvangen. Naast de rivier werd ook nog een zomerdijk aangelegd. Deze
was bedoeld op bij lager water in de zomerperiode de rivier te laten stromen tussen deze
zomerdijken, zodat het land tussen de zomer- en winterdijken (de uiterwaarden) gedurende
deze periode gebruikt konden worden als weiland voor vee.
Opmerkelijk aan de dwarsdoorsneden op de dia is het feit dat de uiterwaarden in de loop
van de tijd nog te maken hadden met sedimentatie van de rivier gedurende de
winterperiode en daardoor steeds hoger werden. Het binnendijks gebied (het deel achter de
winterdijk dat beschermd wordt tegen het water) had niet meer te maken met sedimentatie
en bleef dus laag.
De uiterwaarden liggen dus inmiddels veel hoger in het landschap.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller aacvossenberg. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $8.62. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
73091 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now