Handboek diagnostiek in de
leerlingenbegeleiding: kind en
context
Hoofdstuk 7 – Aandachtsprocessen
Zonder aandacht neem je niets op. Om je kennis te benutten moet er natuurlijk
sprake zijn van een voldoende uitgebreid en gevarieerd aanbod van stimulatie,
van leerkansen uit de omgeving. Daarbij is het anderzijds heel belangrijk dat je
hier ook daadwerkelijk aandacht aan schenkt, de informatie opmerkt en alert
blijft totdat het wordt opgeslagen in je geheugen. Aandacht bij leren is de basis.
Paragraaf 1
Automatische aandacht = reeks mentale processen die niet of nauwelijks een
beroep doen op mentale bronnen en zonder bewuste beslissingen of intentie snel
plaatsvinden. Dit is te testen met de stroop task. VB: als je het woord groen
leest, vorm je meteen een beeld hierbij en zul je wellicht aan gras denken. Dit is
automatisch, het gebeurt zonder dat je er moeite voor doet.
Automatische aandacht wordt van binnenuit gestuurd door informatie van
interne of externe prikkels. Het is onmogelijk om alle inkomende informatie te
verwerken. Hiervoor hebben we een filter. Deze bepaalt welke informatie onder
bewuste aandacht zal komen en welke wordt genegeerd. Iets is geautomatiseerd
wanneer het nog nauwelijks mentale bronnen belast. Je kunt dit nu dus
combineren met andere processen. VB: fietsen en een gesprek voeren of lezen
en sommen maken (probleem bij dyslexie).
Gecontroleerde aandacht = mentale processen die het resultaat zijn van
bewuste keuze en dus gebruik maken van mentale bronnen. Gecontroleerde
aandacht is slechts beperkt combineerbaar.
Functies van aandachtsprocessen
- Selectieve aandacht: de intensiteit waarmee je je aandacht richt op een
bepaalde stimulus is zo hoog dat het bewustzijn van alle andere stimuli
wegvalt.
- Gefocuste aandacht: functionele vorm van selectieve aandacht, je filtert
gecontroleerd en doelbewust bepaalde prikkels uit om een taak te kunnen
doen.
- Verdeelde aandacht: wanneer prikkels interfereren en je twee taken tegelijk
wil doen. Omdat het aantal beschikbare bronnen voor tijdelijke
informatieopslag beperkt is, neemt de kwaliteit van beide taken af.
- Volgehouden aandacht: gedurende langere tijd de aandacht richten op een
taak (bewaking).
Aandachtsprocessen worden in veel situaties stiekem gemanipuleerd:
Door het inlassen van rustpauzes voor ons aandachtssysteem
, Door het aanbrengen van opvallende verschijnselen (vb: gevaaretiketten op
flessen vergif)
Door de motivatie bij een bepaalde opdracht (vb: kinderen hebben veel meer
aandacht voor een opdracht waar een beloning tegenover staat)
Geven van feedback. Het verlenen van feedback zorgt voor meer aandacht,
waardoor mensen vaak weer langer aan de taak kunnen werken
Aandachtstheorieën
De bekendste theorie is die van Petersen en Posner. Zij delen het
aandachtsconcept in op drie gerelateerde functies. Voor een uitstekend
aandachtsvermogen moeten alle drie de functies werken.
1. Alerting Network reguleert het vermogen tot alertheid/hersenactivatie
tijdens de verwerking van relevante prikkels.
2. Orienting Network of het Posterior Atentional System (PAS) heef als
belangrijkste functie het prioriteren van specifieke input die belangrijk is.
Ze selecteert dus de info die belangrijk is en waar aandacht aan
geschonken moet worden.
3. Executive Network of Anterior Atentional System (AAS) heef als functie
executieve controle van de informatie. Ze moet planmatig en doelgericht
informatie verwerken met in je achterhoofd een doel.
Fasische alertheid = van korte duur = voorafgaand aan een belangrijke
gebeurtenis wordt een waarschuwingssignaal gegeven (tikken op bord). Hierdoor
worden je hersenen alert en bereiden ze zich voor op een zekere actie.
Tonische alertheid = continu = je bent voor lange(re) tijd alert (vb: een
treinmachinist van lange afstanden moet zich continu focussen op het spoor. Om
de machinist alert te houden moet hij om de zoveel tijd reageren op
waarschuwingstonen. Deze tonen noemen we ook wel CPT: Continuous
Performance Task.) Vooral bij kinderen met ADHD gaat deze task steeds minder
goed met verloop van tijd, zij hebben een verminderde activatietoestand door
gebrek aan stimulatie. Daardoor kan het stil lezen van een boek ook weer
problemen geven. Het hyperactieve gedrag is een poging om de interne
stimulatie en alertheid te verhogen.
Aandacht en informatieverwerking
Informatieverwerking:
1. Gewaarwording van prikkels en de stimulatie van zintuigen
2. Informatie wordt gefilterd aandacht voor datgene wat belangrijk is
3. Alle informatie wordt samengebracht in het werkgeheugen
4. De stimuli waar aandacht voor was, wordt in het geheugen opgeslagen
5. Betekenisverlening wat betekent deze informatie nou voor ons?
6. Beslissingsprocessen wat doen we nu met de informatie?
Aandacht moet zich ontwikkelen. Dit is pas volledig ontwikkeld als iemand
jongvolwassen is:
1. 8 jaar: (Motorische) impulscontrole kind kan goede werkhouding
aannemen
2. 11 – 13 jaar: Focus + volhouden van aandacht
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller SophieLem. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.32. You're not tied to anything after your purchase.