Tekst Van Kempen: “Communautaire doorwerking en straf(proces)recht” – over
toepassing van directe werking, conforme interpretatie en staatsaansprakelijkheid in
strafzaken en het belang bij ruimere implementatiemarges
1. Inleiding – communautarisering van het Europese strafrecht
- De communautaire grip op het Europese strafrecht neemt danig in dominantie toe
Via communautaire rechtsorde zelf (Eerste Pijler)
Via de intergouvernementele ruimte van vrijheid, veiligheid en rechtvaardigheid
(Derde Pijler)
- Voor deze ontwikkelingen zijn twee beslissingen van het Hof van Justitie EG van
oorzakelijk belang:
Greep van strafrecht op Eerste Pijler: milieuzaak – Commissie/Raad
o De Europese Gemeenschap exclusief bevoegd is om op het terrein van
strafrecht maatregelen te nemen wanneer het gebruik van doeltreffende,
evenredige en afschrikkende straffen door de bevoegde nationale instanties
een onontbeerlijke maatregel is voor de verwezenlijking van
communautaire doelstellingen.
o Richtlijn
Greep van strafrecht op Derde Pijler: Zaak Pupino:
o Hof van Justitie EG verklaart de communautaire conforme
interpretatieplicht van toepassing op intergouvernementele kaderbesluiten
Het is erken voor de conforme interpretatie dat particulieren zich
direct kunnen beroepen op kaderbesluiten
o Gelding van interpretatieplicht was vroeger gegrondvest op de
gemeenschapstrouw, nu is dat volgens beginsel van loyale
uniesamenwerking
o Richtlijn en kaderbesluit zijn in identieke bewoordingen gedefinieerd
o later ook de communautaire directe werking en staatsaanprakelijkheid in de
Derde Pijler
Directe werking van kaderbesluiten wordt in art. 34 VEU
uitgesloten, ook bij richtlijnen gemeden
2. Het communautaire doorwerkingsstelsel en de grondslag ervan
- Communautair doorwerkingsstelsel:
Directe werking
Conforme interpretatie
Staatsaansprakelijkheid
Waarborgen een juiste en volledige implementatie en toepassing van het Europees
recht
- Het stelsel bepaal niet hoe implementatie moet plaatsvinden, zorgt ervoor dat niet,
onvolledige of onjuiste geïmplementeerde regels toch doorwerken
- Implementatie van Europees recht is niet slechts een aangelegenheid voor de wetgever
en van regelgeving, maar ook voor het bestuur en de rechter en dus van de
toepassingspraktijk
1
, - De vormgeving van elk van de drie onderdelen van het doorwerkingsstelsel is sterk
communautair gefundeerd. Grondslag vooral in de typisch communautaire waarden:
Autonomie (Van Gend & Loos)
Voorrang (Costa/enel)
Van het gemeenschapsrecht
Beginsel van gemeenschapstrouw (art. 10 VEU)
Het behoud en de verdere verwezenlijking van de communautaire orde zou worden
gehinderd indien de werking van het communautaire recht in de verschillende lidstaten
uiteenloopt
Bescherming van de beoogde effectiviteit van het Europees recht stuurt daarmee
het te vereisen doorwerkingsniveau in hoge mate
3. Directe werking
- Directe werking = wanneer het voor burgers is toegestaan zich voor de nationale
rechter, bij een nationale bestuursautoriteit of elke andere oveheidsinstantie
rechtstreeks op die bepaling te beroepen en de desbetreffende instantie al dan niet
ambtshalve gehouden is de bepaling toe te passen.
- Steeds geldt dat bepalingen slechts directe werking kunnen hebben als deze
inhoudelijk onvoorwaardelijk en voldoende duidelijk zijn
Bij richtlijnen geldt dat de directe werking eerst betekenis kan krijgen nadat de
voor de bepaling of de richtlijn geldende omzettingstermijn is verstreken
o Wanneer bepaling dan niet, onvolledig of onjuist is omgezet, kunnen
burgers zich er rechtstreeks op beroepen
o Het is burgers eveneens toegestaan indien aan nationale voorschriften die
op zichzelf wel een juiste omzetting belichamen, geen of een onjuiste of
onvolledige toepassing wordt gegeven daarvan is sprake wanneer met
de toepassing niet het met de bepaling beoogde resultaat wordt bereikt
(arrest Marks & Spencer)
3.1 Algemene gevolgen
- Ingeval dat bepalingen directe werking hebben, kan dat ingrijpende en onverwachte
consequenties hebben
- Voor zover een direct werkende bepaling relevant is voor de concrete zaak, zal die
moeten worden toegepast In de bepaling geldende rechten of verplichtingen zullen
tot gelding moeten worden gebracht:
Kan impliceren dat daarmee strijdige nationale wettelijke voorschriften in de
concrete zaak niet mogen worden gebruikt (kan ook dat die nationale voorschriften
geheel zullen moeten komen te vervallen) uitkomst van zaak zal worden
beïnvloed, mogelijk ten nadele van andere bij de zaak betrokken burgers
3.2 Directe werking bij materieel strafrecht en bij strafprocesrecht
- Vanwege deze mogelijke gevolgen is het uitgangspunt van belang dat bepalingen
slechts direct kunnen werken tegen overheidsorganen, tegen de staat dus (ruim).
Bv. wanneer een bepaling procedurele rechten voor verdachten waarborgt, kan een
verdachte zich daarop (bij niet tijdige, volledige of juiste omzetting ervan) reeds
gedurende het vooronderzoek rechtsreeks beroepen tegen de politie of het OM.
2
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller SHX. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $10.87. You're not tied to anything after your purchase.