Summary
Samenvatting Maatschappijleer - Vwo 4 - Hoofdstuk 1- Rechtstaat
- Course
- Level
Samenvatting Maatschappijleer - Vwo 4 - Hoofdstuk 1- Rechtstaat
[Show more]
Seller
Follow
LauraTroost05
Reviews received
Content preview
§1 Idee en oorsprong van de rechtsstaat1.1 Wat is een rechtsstaat?
Een totalitaire staat is een staat waarin de staat doordringt tot in het persoonlijke
leven en bepaalt wat mensen mogen doen. Vaak is zo’n staat ook een politiestaat,
een staat waar de sociale, economische en politieke macht door de leiders
gehandhaafd wordt met behulp van (geheime) politie.
Een rechtsstaat is een staat waarin de burgers met grondrechten worden
beschermd tegen machtsmisbruik en willekeur van de overheid. Nederland is ook
een sociale rechtsstaat, we hebben allerlei wetten en voorzieningen om de welvaart
en het welzijn van de burgers te bevorderen.
Een belangrijk voordeel van de rechtsstaat is dat er veel sociale cohesie en vrede is.
Daarom zeggen we wel dat in een rechtsstaat vertrouwen en wederkerigheid (‘voor
wat hoort wat’) hand in hand gaan. Dit bestaat ook tussen de burger en de staat, er
ontstaan daardoor rechtszekerheid, de burgers en staat leven de wetten te goeder
trouw na en er ontstaat zekerheid.
1.2 Hoe is de rechtsstaat ontstaan?
De Verlichting was tijdens de 18de eeuw, mensen verlangden naar maatschappelijk
geluk.
Vanaf de 16de eeuw had Europa maar weinig gelukkige perioden, er waren veel
bloedige burgeroorlogen. In de 17de eeuw oefenden koningen een bijna
onbegrensde macht uit over de bevolking en over alle geledingen van de
maatschappij. Vanaf de tweede helft van de 18de eeuw rees in Europa steeds meer
verzet tegen deze oneerlijkheid.
Ondernemende burgers gingen vanaf de 16de eeuw de wereld in, en deze nieuwe
kennis kon makkelijk verspreid worden door de drukpers. Hierdoor begon het
bestaande wereldbeeld en mensbeeld te wankelen. Oorlog, armoede en ellende
kwamen niet voort uit de wil van god maar kwamen door menselijke heerszucht en
hebzucht.
Hierdoor begonnen burgers te geloven in de kracht van de rede, door een
methodisch gebruik van het gezonde verstand kom je overal. Vrijheid was hierbij de
eerste voorwaarde, vrijheid is het wezen van geluk, en om dit te bereiken moest de
macht getemd worden.
Filosofen die zeiden dat alle mensen gelijk en vrij worden geboren, alleen door
dingen als macht, overlevingsinstinct en geld ontstaan er ongelijkheden. Om dit zo
min mogelijk te hebben moeten mensen een sociaal contract afsluiten, een contract
waarin mensen tot afspraken komen om in natuurlijke vrijheid en gelijkheid te kunnen
leven.
De eerste taak van de staat was dat ze burgers en hun eigendommen moesten
beschermen, de staat kreeg monopolie op geweld. Maar hoe weet je zeker dat de
staat zijn geweldsmonopolie niet misbruikt? De filosofen zeggen dat de staat zich
ook aan regels moest houden, de macht mag niet meer worden uitgeoefend door
een heerszuchtige vorst die beweert dat hij is aangesteld door God en daarom
gerechtigd is als een absolute monarch te heersen.
, De grondbeginselen van de rechtsstaat:
1. Het beginsel van de grondrecht: Alle mensen zijn in vrijheid en gelijkheid
geboren en moeten zo ook samen kunnen leven.
2. Het soevereiniteits- en democratiebeginsel: De mensen sluiten gezamenlijk
een vredesakkoord, het sociaal contract.
3. Het legaliteitsbeginsel: De staat kan het sociaal contact tussen mensen
afdwingen, maar moet zich strikt aan de wetten houden.
4. Het beginsel van trias politica: De macht van de staat wordt voor de zekerheid
begrensd door interne scheiding van de staatsmacht.
1.3 De eerste rechtsstaten
De Onafhankelijkheidsverklaring, de grondwet en de Bill of Rights vormen samen de
Amerikaanse constitutie. Dit gebeurde allemaal in 1776.
In 1789 volgde de Franse Revolutie, met de strijdkreet ‘Vrijheid, gelijkheid,
broederschap of de dood’. De Verklaring van de Rechten van de Mens en Burger
(1791) begon de nieuwe samenleving, waarbij mensen recht vanalles hadden.
Toen in 1799 Napoleon een verplichte dictatuur vestigde, waarin de machthebber
in zekere mate rekening houdt met de bevolking, was er grote chaos.
In 1815 werd Napoleon verslagen, en alle oude machtsverhoudingen werden
hersteld, koningen kwamen weer aan de macht, de adel en de Kerk kregen weer
privileges en de grondrechten werden beperkt.
§2 Grondwet en grondrechten
Het preambule is een document waarin beschreven word welke idealen een land
heeft, welke fouten ze niet moeten herhalen en nog meer. De grondwet die:
Begrenst de macht van de staat en zorgt dat de burgers vrij zijn;
Legt fundamentele rechten van burgers vast;
Geeft aan hoe de staat is georganiseerd (koning, ministers, parlement,
rechterlijke macht)
Drukt de eenheid van de natie uit (dat alle burgers een eenheid zijn)
2.1 Ontstaan van de grondwet
De Staatsregeling van de Bataafse Republiek is de voorloper van de grondwet, er
stond in dat iedereen gelijk is (vrijheid van meningsuiting enzo). In 1813 was de val
van Napoleon, en een jaar later werd in Nederland een constitutionele monarchie,
een koninkrijk met een grondwet.
In de grondwet die in 1848 werd gemaakt staat dat de koning ‘onschendbaar’ is. De
ministers kregen de verantwoordelijkheid. Ook werd de democratie vergroot door
verkiezingen voor de Tweede Kamer, al mochten alleen mannen die een bepaalde
belasting betaalden stemmen, censuskiesrecht.
Thorbecke die zei dat de staat één taak had, de burgers vrijheid geven. Hoe de
burgers dat gebruikten lag aan de burgers zelf. Daarom werd de 19de eeuwse staat
ook wel een nachtwakersstaat genoemd, een staat die zich voornamelijk inzet voor
bewaking van de veiligheid van de burgers en de noodzakelijke voorwaarden
realiseert voor economische groei.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller LauraTroost05. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.59. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
72964 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now
Recently viewed by you
