Dit is een duidelijke samenvatting van het vak Strafrecht gedoceerd door Prof Joelle Rozie, van het academiejaar . De samenvatting bevat alle leerstof van de cursus, de opgeloste oefeningen en alle belangrijke aspecten die vermeld zijn in de les. Je vindt er een uitleg over hoe je best de casus aan...
Strafrecht = Een geheel van rechtsregels die bepaalde gedragingen strafbaar stellen en sancties bepalen die op
de daders toepasselijk zijn.
In deze definitie zitten 3 sleutelbegrippen:
• Misdrijf = de gedraging waarop de wet een sanctie stelt
o Overkoepelende term: overtredingen, wanbedrijven en misdaden(=enkel deze komen voor
het hof van assisen).
• Strafrechtelijke sanctie= door de wet vastgestelde reacties op de schending van strafrechtelijke
normen.
o Sancties =/= straffen
o Strafrechtelijke sancties omvatten straffen maar ook maatregelen en sancties.
§ Ook punitieve sancties in de zin van art. 6 EVRM: criminal charges
§ Ook sancties sui generis
§ Ook bestraffingensmodaliteiten: bv. Schuldigverklaring zonder straf
o Evolutie sanctie-arsenaal sedert 19e eeuw: door invoering van beveiligingsmaatregelen en
invoeren van nieuwe straffen die beter aangepast zijn aan de tenlastegelegde.
• Dader= de natuurlijke persoon of rechtspersoon die het misdrijf pleegt
o Sedert 19e eeuw meer aandact voor dit begrip: Straffen worden steeds meer
geïndividualiseerd en ook rechtspersonen kunnen nu strafrechtelijk verantwoordelijk zijn.
I.2. KENMERKEN VAN HET STRAFRECHT
STRAFRECHT IS SANCTIERECHT
• Strafrecht is niet het enige handhavingsmechanisme.
o Ook het bestuurlijk handhavingsmechanisme: tal van gedragingen die niet via het strafrecht
worden gehandhaafd maar via bestuurlijke sancties.
§ Bestuurlijke sanctie = Door of krachtens de wet vastgestelde maatregel met een
repressief karakter, die door een bestuursorgaan wordt opgelegd door middel van
een eenzijdige, individuele bestuurshandeling, als reactie op een inbreuk op een
rechtsnorm.
o Onderscheid bestuurlijke en strafrechtelijke sanctie: strafrechtelijke sancties kunnen alleen
worden uitgesproken door een rechter terwijl een bestuurlijke sanctie door een bestuur
wordt uitgesproken. Bestuurlijke sancties zijn dus niet rechterlijk, maar hebben wel de
mogelijkheid tot rechterlijke controle achteraf.
• Non bis in idem
o Beginsel dat belet dat persoon twee maal voor hetzelfde feit wordt bestraft.
o Bestuurlijke geldboete en strafrechtelijke veroordeling voor zelfde feit = niet strijdig met dit
principe als er voldaan is aan de volgende criteria volgens het HVJ:
§ Bij wet ingesteld
§ Wezenlijke inhoud van de rechten en vrijheden van het handvest worden eerbiedigt
ANNE JACOBS 1
, § Beantwoordt aan de doelstellingen van algemeen belang of aan de eisen van de
bescherming van rechten en vrijheden van anderen
§ Noodzakelijk is
• Soms is er een positieve verplichting van de EU-lidstaten om te sanctioneren
o Staten moeten dan actief optreden om de mensenrechten te beschermen:
§ Bv. In het kader van seksueel geweld: moet strafbaar zijn volgens EHRM.
STRAFRECHT IS LEGAAL RECHT
• Legaliteitsprincipe = wetgever moet een wettelijke verankering geven om van een gedraging een
misdrijf te maken en door een straf te laten beteugeld worden.
STRAFRECHT IS PUBLIEK RECHT
§ De overheid heeft een monopolie tot het bestraffen van zijn burgers.
o Initiatief van de bestraffing ligt namelijk bij het openbaar ministerie, deze hebben een
vervolgingsmonopolie met uitzondering van klachtmisdrijven.
• Strafrecht is dwingend recht en strafwetten zijn van openbare orde
o Een misdrijf blijft een misdrijf, zelfs al had het slachtoffer hier toestemming voor gegeven. De
toestemming neemt het strafbare karakter niet weg.
o Je kan geen eigen overeenkostem of invullingen maken.
o Ook aan de voorgeschreven procedure regels kan geen eigen invulling worden gegeven.
STRAFRECHT IS EEN AUTONOME RECHTSTAK
• Strafrecht is een handhavingsrecht met een algemene draagwijdte en dus geen hulprecht dat ten
dienste staat van andere rechtstakken.
o Bv. Diefstal wordt gestraft omdat het de openbare orde raakt, niet omdat er private
goederen werden aangetast. (Het strafrecht komt tussen omdat de OO wordt geraakt).
• Het Openbaar Ministerie vertegenwoordigd als gevolg hiervan dus de gemeenschap en niet het
slachtoffer.
• Conceptuele autonomie van het strafrecht = Strafrecht bepaald zijn eigen begripeen zonder
gebonden te zijn door de andere rechtstakken omdat het autonoom is.
o Bv. Onroerend- Roerend
§ Burgerlijk recht: regels rond onroerend door bestemming
§ Strafrecht: dagelijkse invulling (roerend= alles wat verplaatsbaar is // onroerend=
alles wat niet verplaatsbaar is)
o Soms geeft de strafwetgever op uitdrukkelijke wijze een eigeninvulling
§ Bv. Diefstal bij nacht: gepleegd meer dan een uur voor zonsopgang en meer dan een
uur na zonsondergang ( art. 478 Sw.).
o Uitzonderlijk rekening houden met regels burgerlijk recht : art. 16 V.T. Sv.
§ Als misdrijf verband houdt met een overeenkomst waarvan het bestaan ontkent of
de uitlegging betwist wordt: regels burgerlijk recht. (bv. Je leent een boek uit aan
iemand en deze brengt dat niet terug, dit is een misdrijf, namelijk een misbruik van
vertrouwen.)
ANNE JACOBS 2
,II. HISTORISCH OVERZICHT EN THEORIEËN VAN STRAFRECHT
1. HET STRAFRECHT VANAF ZIJN OORSPRONG T.E.M DE EERSTE HELFT VAN DE 18 E
EEUW
• Bij de primitieve volkeren : strafrecht gerelateerd aan godsdienstige en morele normen
o De reactie tegen het misdrijf neemt de vorm aan van een collectieve weerwraak.
o De vete kan worden afgekocht met compositio of zoengeld.
o Burgerlijk recht en strafrecht waren één.
• De overgang van de primitieve gemeenschap naar een meer georganiseerde maatschappij
o Door beperkingen van de eigenrichting.
o De tussenkomst overheidsgezag in betaling compositio.
o Vervanging van de privé-straf door de publieke straf.
• Het strafrecht was in deze tijd vooral gebaseerd op de begrippen van sociale wraakneming en
verdelging voor het bedreven kwaad en afschrikking.
2. DE HUMANITAIRE PERIODE EN DE KLASSIEKE LEER
ENGELS POLITIEK-LIBERALE GEDACHTEN
• J. Bentham (grondlegger utilitarisme): verdedigd concept van de doelstraf, straffen moeten
pragmatisch nut hebben.
• J. Howard: uit vooral kritiek op de toestand in de gevangenissen.
FRANSE FILOSOFEN EN ENCYCLOPEDISTEN
• De persoon die het sociaal contract schendt moet hiervoor worden gestraft.
• Louter mechanische rol van de strafrechter: la bouche qui prononce la loi
CESARE BECCARIA (1738-1794)
• Centrale visie: goede en heldere wetgeving die een maximaal welzijn voor een maximaal aantal
mensen zou realiseren.
• Protest tegen wrede, inhumane en willekeurige straftoepassingen.
• Rechtzekerheid: geen straf zonder voorafgaande wettelijke bepaling.
• Enige rechtvaardiging van de straf is de afschrikkende werking ervan.
DUITSE SCHOOL
• I. Kant (1724-1804): beginsel van de vergelding
o Mens moet door de rechter gestraft worden omdat hij misdaan heeft.
o Straf is geen middel tot doel maar de uitdrukking van de gerechtigheid
• Klassieke leer: schuldbegrip staat centraal
o Morele schuld is de verantwoording van de straf
o Mens kan kiezen tussen ‘goed’ en ‘kwaad’ en bij misdrijf kiest hij voor kwaad
o Doelstellingen: vergelding, intimidatie en voorkomen van herhaling.
• Heel weinig oog voor het daderfiguur
ANNE JACOBS 3
, 3. DE MODERNE PERIODE
DE POSITIVISTISCHE LEER
• Gelooft dat er zoiets bestaat als de ‘geboren misdadiger’.
• Gericht op onderzoek van de oorzaken van criminaliteit.
• Individualisering van de straf wordt hier bevorderd.
• Figuur van de dader staat hier centraal.
DE BIO-SOCIOLOGISCHE SCHOOL OF ECLECTISCHE SCHOOL
• Doel van het strafrecht = strijd tegen criminaliteit beschouwd als maatschappelijk verschijnsel.
• Individualisering van de straf staat voorop.
• Er is nood aan een tweesporenstelsel: straffen en maatregelen.
DE NEO-KLASSIEKE SCHOOL
• Wilsvrijheid vormt de grondslag van het strafrecht.
• MAAR er wordt wel aangenomen dat factoren die wilsvrijheid kunnen aantasten en beperken.
• Aan klassieke doelstellingen van de straf wordt de resocialisering toegevoegd.
DE THEORIEËN VAN SOCIAAL VERWEER
• Bescherming van de maatschappij wordt centraal gesteld.
• Niet de schuld, maar de gevaarlijkheid van de dader rechtvaardigt ingrijpende maatregelen ter
beveiliging van de samenleving.
• ‘Misdrijf’ wordt afgeschaft en vervangen door het concept ‘kenteken van anti-socialiteit’.
o Niet de strafbare daad, naar de persoonlijkheid van de dader staat centraal. Straffen worden
vervangen door beveiligingsmaatregelen.
HUIDIGE OPVATTINGEN
Er is geen duidelijke lijn in de verschillende opvattingen.
• Vergelding mag niet meer het primaire strafdoel zijn. We hechten nu belang aan integratie en
bescherming van de maatschappij.
• De strekking re-integratie is gestoeld op rechtspraak van het EHRM.
• Alle stromingen hebben geleid tot wettelijke bepalingen met belang voor individualisering.
III. INDELING VAN HET STRAFRECHT
ALGEMEEN EN BIJZONDER DEEL
• Materieel strafrecht bestaat uit 2 delen:
o Het algemeen deel: boek 1 : art. 1 - 99bis
§ Deze omvat de algemene beginselen en principes met alle op misdrijven
toepasselijke regels.
o Het bijzonder deel: boek 2: art. 101- 566
ANNE JACOBS 4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller annejacobs6. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.60. You're not tied to anything after your purchase.
