The Long-Term Changes in Dynamic Risk and Protective Factors Over Time in a Nationwide Sample
of Dutch Forensic Psychiatric Patients
Jankovic, M., Van Boxtel, G., Masthoff, E., De Caluwé, E., & Bogaerts, S.
Inleiding
Dynamische risico- en beschermende factoren kunnen gedefinieerd worden als potentiële
veranderbare karakteristieken van individuen en hun omgevingen die naar verwachting de
waarschijnlijkheid van recidivisme na vrijlating doen toenemen (risicofactoren) of afnemen
(beschermende factoren). Ze zijn essentieel voor de forensische correctionele praktijk; ze helpen om
haalbare doelen voor interventies die recidivisme verminderen te stellen, bepalen of er vooruitgang
wordt geboekt richting de doelen en informeren risicomanagement strategieën. Om deze redenen
worden dynamische risico- en beschermende factoren routinematig geëvalueerd met
gestructureerde risicobeoordelingsinstrumenten, zoals de HKT-R. Het blijkt dat herhaalde metingen
van dynamische risico- en beschermende factoren betere en meer waardevolle informatie
verschaffen voor de voortgang van de behandeling in forensische psychiatrische patiënten dan duale
tijdspunten (voor en na de behandeling). Hoewel het belang van longitudinale studies naar
dynamische risico- en beschermende factoren is erkend, is er nog maar weinig onderzoek gedaan
naar het verloop van deze factoren tijdens forensische behandeling. Dit komt onder andere omdat
de duur van het verblijf vaak erg lang is, waardoor het verzamelen van herhaalde metingen intensief
en tijdrovend is. Er zijn wel een aantal longitudinale studies geweest, zo vonden Douglas et al. een
lineaire afname van dynamische risicofactoren over vier tijd punten, terwijl een soortgelijke studie
geen veranderingen vond. Beide studies bevatte echter zeer kleine steekproeven. Recentelijk zijn
lange termijn trajecten gerelateerd aan de verandering van dynamische risicofactoren onderzocht in
een grote steekproef bestaande uit Nederlandse forensische psychiatrische patiënten. De resultaten
lieten een significante lineaire afname in dynamische HKT-R risicofactoren, van de gerechtelijke
beoordeling tot aan de onvoorwaardelijke vrijlating zien. Er is echter meer onderzoek nodig om de
longitudinale veranderingen in deze factoren beter te begrijpen.
De huidige studie had als doel om veranderingen in de HKT-R factoren tijdens de behandeling te
onderzoeken door het onderzoeken van het verloop van zowel de klinische schaal als de risico- en
beschermende subschalen in een grote Nederlandse steekproef van forensische psychiatrische
patiënten over een periode van 9 jaar van institutioneel verblijf. De verwachting was dat de klinische
schaal significant zou afnemen vanaf de gerechtelijke beoordeling tot aan de onvoorwaardelijke
vrijlating. Stoornis in middelenmisbruik (SUD) psychotische stoornissen en cluster B PDs zijn vaak
voorkomende klinische stoornissen in deze patiënten. Deze stoornissen versterken agressief gedrag
en zijn belangrijke predictoren voor recidivisme. Patiënten met SUD, psychotische stoornissen en
cluster B PDs reageren minder waarschijnlijk adequaat op behandeling en recidiveren
waarschijnlijker na de vrijlating dan patiënten zonder deze stoornissen. Het zou kunnen dat deze
patiënten minder vooruitgang boeken op dynamische risico- en beschermende factoren tijdens de
forensische behandeling, wat de kans groter maakt dat ze recidiveren na vrijlating. Er zijn nog geen
studies gedaan die specifiek hebben onderzocht hoe risico- en beschermende factoren veranderen
tijdens de behandelingen bij deze patiënten. Daarom gaat deze studie kijken of veranderingen over
tijd in de klinische schaal en de risico- en beschermende subschalen afhangen van SUD, psychotische
stoornissen en cluster B PDs. De verwachting is dat patiënten met deze stoornissen een mindere
afname in risicofactoren en een mindere toename van beschermde factoren over tijd laten zien dan
patiënten zonder deze stoornissen. Er wordt ook gekeken of SUD de veranderingen in deze factoren
in psychotische en cluster B patiënten beïnvloed. De verwachting is dat psychotische en cluster B PD
patiënten met comorbide SUD een slechter behandelresultaat hebben dan psychotische en cluster B
patiënten zonder SUD.
,Methode
De steekproef bestond 722 uit forensische psychiatrische mannelijke patiënten die onvoorwaardelijk
vrijgelaten waren tussen 2004-2008 en tussen 2009-2014 van elk van de 12 Nederlandse forensisch
psychiatrische instituties.
Huidige studie betrof de metingen van de HKT-R op vijf tijdstippen. T1: de gerechtelijke beoordeling;
T2: na de eerste 12 maanden van het verblijf in de FPC; T3: voor het eerste onbegeleid verlof; T4:
voor de voorwaardelijke vrijlating en T5: voor de onvoorwaardelijke vrijlating.
De risico- en beschermende factoren werden gemeten middels het risicotaxatie instrument HKT-R.
Dit is een gestructureerd professioneel risicotaxatie instrument om het risico op toekomstig
gewelddadig en algemeen recidive te meten in forensische psychiatrische patiënten na vrijlating. Het
instrumenten bevat drie verschillende domeinen: 12 historische factoren, 14 klinische factoren en 7
toekomstige factoren. Voor deze studie werden de 14 klinische factoren gebruikt omdat de studie de
periode van behandeling besloeg.
De diagnostische criteria voor SUD, cluster B PD en psychotische stoornissen waren gebaseerd op de
DSM-IV-TR.
Resultaten
Verandering over tijd van de klinische risico en beschermende factoren
Om het verloop te meten, werd een latente groei curve analyse toegepast.
Eerst werd gekeken naar de klinische schaal. Voor de analyse werd de simpelste variant van de
lineaire piecewise model toegepast, het tweefasen model, met twee lineaire “slopes” (vertaling:
hellingen) en één veranderpunt (change point). De eerste lineaire slope staat voor de eerste fase (T1-
T3) van de studie en de tweede lineaire slope beschrijft het verloop tijdens de tweede fase (T3-T5).
Het veranderpunt (T3) staat voor het vaste tijdstip waar deze twee lineaire slopes samenkomen.
Er bleek een significante afname te zijn van de klinische schaal op elk tijdstip tijdens de eerste fase.
Ook tijdens de tweede fase was er een afname, maar in een langzamer tempo. Dit verschil
suggereert dat het tempo van afname niet constant was tijdens het gehele verblijf in de FPC. Ook
werd gevonden dat het risiconiveau van sommige patiënten tot een grotere of mindere mate afnam
over tijd.
Om op meer gedetailleerd niveau te kijken naar veranderingen, werden de klinische HKT-R
indicatoren verdeeld in een risico subschaal en twee beschermende subschalen: beschermende
vaardigheden en beschermend bewustzijn.
Voor de risico subschaal was er zowel in de eerste als tweede fase een afname te zien, maar in de
tweede fase in een langzamer tempo. De mate van afname van de risico subschaal was niet constant,
de mate van verandering was groter in de eerste fase dan in de tweede fase. Daarnaast werd een
significante variantie tussen personen op het initiële niveau van de risico subschaal en de slopes
gevonden.
Ook voor de beschermende vaardigheden subschaal werd het tweefasen lineaire piecewise model
toegepast. Er bleek een significante toename van beschermende vaardigheden te zijn in zowel de
eerste als tweede fase, maar in de tweede fase op een langzamer tempo. De mate van verandering
bleek in de eerste fase groter te zijn dan in de tweede fase. Ook bleek er een significante variantie
tussen personen op het initiële niveau van de beschermende vaardigheden en de slopes te zijn.
Voor de beschermend bewustzijns-subschaal bleek geen enkel model goed toepasbaar te zijn,
waardoor de resultaten niet geïnterpreteerd konden worden.
Patiënten met SUD vs. patiënten zonder SUD
De resultaten lieten zien dat SUD het verloop over tijd significant voorspelt, maar alleen voor de
beschermende vaardigheden subschaal. SUD was niet significant voor de klinische schaal en risico
subschaal. SUD was echter alleen significant met het verloop van de beschermende vaardigheden
subschaal in de eerste fase van het verblijf in de FPC (T1-T3). Het niveau van beschermende
vaardigheden nam in de eerste fase sneller toe voor SUD patiënten vergeleken met niet-SUD
patiënten.
,Patiënten met psychotische stoornissen vs. patiënten zonder psychotische stoornissen
Psychotische stoornissen voorspelde het verloop van de klinische schaal significant, maar alleen in de
eerste fase van het verblijf in de FPC. Het niveau van de klinische schaal nam in een grotere mate van
T1 tot T3 af voor patiënten met psychotische stoornissen in vergelijking met patiënten zonder
psychotische stoornissen. Psychotische stoornissen voorspelde significant het verloop van de risico
subschaal, maar alleen in de eerste fase. Het niveau van de risico schaal nam in grotere mate van T1
tot T3 af voor patiënten met psychotische stoornissen vergeleken met patiënten zonder deze
stoornissen. Psychotische stoornissen voorspelde significant het verloop van de beschermende
vaardigheden, maar alleen in de eerste fase. Het niveau van beschermende factoren nam in een
grotere mate toe voor patiënten met psychotische stoornissen vergeleken met patiënten zonder
psychotische stoornissen. De resultaten lieten geen significante verschillen zien in de veranderingen
in de klinische schaal, risico subschaal en beschermende vaardigheden subschaal tussen psychotische
patiënten met en zonder SUD.
Patiënten met cluster B PDs vs. patiënten zonder cluster B PDs
De resultaten lieten zien dat cluster B PDs significant het verloop over tijd voorspelde, maar alleen
voor de risico subschaal. Cluster B PDs waren alleen significant geassocieerd met het verloop van de
risico subschaal in de tweede fase van het verblijf in de FPC. Het niveau van de risico subschaal nam
sneller af van T3 tot T5 voor patiënten met cluster B diagnose vergeleken met patiënten zonder deze
diagnose. De resultaten lieten zien dat er geen significante verschillen in het verloop van de klinische
schaal en de risico en beschermende vaardigheden subschaal tussen cluster B patiënten met en
zonder SUD waren.
Discussie
Het belangrijkste doel van deze studie was om de veranderingen in dynamische risico en
beschermende factoren over tijd, gebruik makend van lineaire groei curve analyses, in mannelijke
forensische psychiatrische patiënten die onvoorwaardelijk vrij werden gelaten tussen 2004 en 2014
te onderzoeken. Over het algemeen tonen de resultaten aan dat de mate van verandering van
dynamische risico en beschermende factoren niet constant over de tijd heen is en dat er een aantal
belangrijke verschillen in de paden zijn tussen SUD en niet-SUD patiënten, psychotische en niet-
psychotische patiënten en cluster B en niet-cluster B patiënten. SUD wijzigde de veranderingen in
risico en beschermende factoren in psychotische en cluster B PDs patiënten echter niet.
Veranderingen over tijd van de klinische, risico en beschermende factoren: algemene bevindingen
De scores op de klinische schaal en de risico subschaal namen significant af over de tijd heen, met
een mate van verandering die groter was in de eerste fase van het verblijf in de FPC dan in de tweede
fase. Er was ook een grotere verbetering in beschermende vaardigheden subschaal in de eerste fase,
terwijl er bijna geen voortuitgang op deze subschaal was in de tweede fase. Deze bevindingen zijn in
lijn met eerdere bevindingen die lieten zien dat dynamische risicofactoren en een gebrek aan
protectieve factoren continu afnemen over het verloop van behandeling. Echter was in eerdere
onderzoeken de mate van verandering die gevonden werd constant over de behandeling, terwijl in
deze studie de mate van verandering groter was vanaf de opname in de FPC tot aan het moment van
onbegeleid verlof, dan vanaf het onbegeleid verlof en verder. Daarnaast liet deze studie zien dat het
vanaf het moment dat voor het eerst verlofmodaliteiten werden verleend, dit gezien kon worden als
een ‘turning point’ in de behandeling van delinquenten. Vanaf het moment dat onbegeleid verlof
werd verleend was er niet veel verandering meer te zien bij patiënten, dit kan komen omdat
patiënten niet meer zo veel hoefden de veranderen tijdens de rest van de behandeling, omdat de
grootste voortuitgang al was geboekt tijdens de eerste fase.
, Patiënten met SUD vs. patiënten zonder SUD
In deze studie was gevonden dat er geen significante verschillen in de veranderingen in de klinische
schaal en in de risico subschaal over de tijd heet tussen patiënten met en zonder SUD waren. Er werd
zelf gevonden dat SUD patiënten sneller verbeterde op de beschermende vaardigheden subschaal
dan niet SUD-patiënten, maar alleen in de eerste fase van de behandeling. Dit kan mogelijk komen
doordat de patiënten in deze steekproef in een zwaar beveiligde FPC verbleven , waar het potentieel
voor alcohol of illegale drugs significant lager is dan in de buitenwereld. Ook ontvangen patiënten
met SUD verslavingsbehandeling. Daarnaast worden cognitieve gedragstechnieken gebruikt om ze
preventievaardigheden aan te leren. De bevinding dat de SUD patiënten sneller verbeterde op hun
beschermende vaardigheden, kan wellicht uitgelegd worden door de invloed van de behandeling. De
verschillen waren echter niet significant in de tweede fase, wat verklaard kon worden door het feit
dat de behandeling intensiever is in de eerste fase.
Patiënten met psychotische stoornissen vs. patiënten zonder psychotische stoornissen
De bevindingen lieten zien dat patiënten met psychotische stoornissen een snellere afname lieten
zien op de klinische schaal en de risico subschaal en sterker toenamen op de beschermende
vaardigheden subschaal dan patiënten zonder deze stoornissen, maar alleen in de eerste fase van
hun verblijf in de FPCs. In de tweede fase werden er geen significante verschillen in verandering
gevonden tussen deze twee groepen. De verwachting dat psychotische patiënten minder afname in
risicofactoren en minder toename in beschermde factoren over tijd lieten zien wordt niet
ondersteund. Belangrijk om erbij te vermelden is dat psychotische patiënten op het tijdstip van
opname in de FPC (T1) en na de eerste 12 maanden van het verblijf in de FPC’s (T2) significant hoger
scoorde op de klinische schaal en de risico subschaal en significant lager op de beschermende
vaardigheden subschaal dan niet-psychotische patiënten. Dat gezegd hebbende, significante
verschillen in het verloop van de klinische schaal en de risico en beschermende subschalen in de
eerste fase van het verblijf kunnen worden toegeschreven aan de verschillen in de initiële niveaus
van de risico en beschermende factoren tussen psychotische en niet-psychotische patiënten. Dit
betekent dat niet-psychotische patiënten minder veranderde op deze factoren omdat ze aan het
begin van de behandeling minder risico en meer bescherming tegen recidivisme lieten zien en
daarom niet zo veel hoefde te veranderen als psychotische patiënten. Een alternatief kan zijn dat
psychotische patiënten meer voortuitgang boekte in de eerste fase van de behandeling als gevolg
van de ontvangen antipsychotica medicatie. Echter, tijdens de tweede fase werden er geen
significante verschillen in risico en beschermende vaardigheden subschalen tussen patiënten met en
zonder psychotische stoornissen gevonden, behalve op het moment van voorwaardelijke vrijlating
(T4). Op dit punt scoorden de psychotische patiënten significant hoger op de klinische schaal. Dit kan
betekenen dat er wat afwijkingen waren van het behandelverloop in deze groep patiënten op T4.
Desondanks laat deze studie zien dat psychotische patiënten over het algemeen hebben geprofiteerd
van forensische behandeling, vooral aan het begin van het verblijf. Daarom kan de notie dat
patiënten met psychotische stoornissen minder responsief zijn op behandeling en moeilijker mee te
werken niet volledig ondersteund worden. Er waren ook geen significante verschillen in het verloop
van de klinische schaal en de risico en beschermende subschalen tussen psychotische patiënten met
en zonder SUD comorbiditeit. Dit kan ook weer komen doordat alcohol en drugs minder toegankelijk
is.
Patiënten met cluster B PD vs. patiënten zonder cluster B PD
Er is ook gevonden dat cluster B PD het verloop van de risico subschaal significant voorspelde, maar
alleen in de tweede fase. Cluster B patiënten hadden een snellere afname in de tweede fase dan
niet-cluster B patiënten. Dit is niet in lijn met de verwachting dat cluster B patiënten minder
voortgang zouden laten zien tijdens de behandeling dan niet-cluster B patiënten. De resultaten lieten
zien dat ook cluster B patiënten profiteerde van de behandeling, vooral vanaf het onbegeleide verlof.
Daarnaast werd gevonden dat cluster B patiënten significant hoger scoorde op risicofactoren van T1
tot T4, deze verschillen waren echter niet meer significant aan het einde van hun verblijf in de FPC
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller diewertjesmidt. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.93. You're not tied to anything after your purchase.