Deze samenvatting bevat de eerste vijf hoofdstukken van het boek Actuele Criminologie (elfde herziene druk). Persoonlijk heb ik alleen hiermee de tussentoets met een 7 afgerond.
1.1 De opdracht van de criminologie
Jaarlijks wordt ongeveer een op de vijf Nederlanders slachtoffer van veelvoorkomende criminaliteit.
Ouderen, autochtone Nederlanders en lager opgeleiden vinden het vaakst dat criminaliteit in ons
land een groot probleem is. Terwijl criminaliteit eigenlijk een dalende trend laat zien de afgelopen
jaren. De negatieve opvatting over het rechtssysteem komt waarschijnlijk omdat we door internet
ed. veel aan negatief nieuws blootgesteld worden. Criminele horrorverhalen zijn daarnaast
aantrekkelijk omdat men er het aangename gevoel van krijgt zelf beter af te zijn dan het slachtoffer
(neerwaartse vergelijking). Ook roept het gevoelens van empathie op voor het slachtoffer, en woede
en angst. Men krijgt vergeldingsbehoefte (niet wraak) en wil dat de overheid zwaar straft.
De door criminaliteit opgewekte emoties kunnen ook een positieve, sociaal opbouwende uitwerking
hebben. Iedereen wordt zich er weer scherp van bewust waar de normatieve grenzen liggen.
Daarnaast zorgt een collectief besef van morele superioriteit voor een vergroting van de
samenhorigheid.
Wanneer het recht door de emotionele burger (emotioneel omdat die direct betrokken was bij het
misdrijf) wordt voltrokken, noemen we dat het plegen van eigenrecht. Dit wordt niet vaak meer
gedaan tegenwoordig. Wat maar goed ook is omdat er vaak een zondebokmechanisme optreed: er
wordt een persoon/groep aangewezen als schuldige en daar wordt alle agressie op geprojecteerd
(ongeacht of er een eerlijk proces is geweest).
Misdaad fascineert. Sommige mensen identificeren zich ook daadwerkelijk met verschillende
misdaden. Dit kan schuldgevoelens oproepen. Degene die het hardst roept om de doodstraf voor
seksueel misbruik van kinderen voelt zich wellicht zelf niet helemaal zeker over de gerichtheid van
zijn seksuele gevoelens.
Criminaliteit
Identificatie met Identificatie met
slachtoffer dader
angst
mededogen mededogen bewondering
boosheid
reclasseringshulp
beveiliging vergeldings- politie als
dader als zondebok slachtofferhulp strafrechts- schuldgevoel
samenhorigheid behoefte zondebok
hervorming
extreme
eigenrichting
strafbehoeft
,2021-2022 Inleiding Criminologie Lotte Sprock
1.1.1 Het koele oog
Signaalmisdrijven hebben een agenderende functie op de maatschappij. Denk aan de Black Lives
Matter en de MeToo bewegingen. Veel mensen voelen hier sterke emoties bij, wat het risico op
volksgericht verhoogt. In Nederland hebben wij gelukkig sinds 1813 al een strafrechtspraak die
volledig in handen ligt van voor het leven benoemde, professionele rechters.
De criminologie probeert over dergelijke gevoelige kwesties zoveel mogelijk zakelijke informatie te
verzamelen en deze systematisch te ordenen. Zij kan daarom worden beschouwd als het onmisbare,
koelen oog van de strafrechtspleging en het criminaliteitsbeleid in het algemeen.
1.2 Wat is criminologie?
1.2.1 Criminologie als praktijkgerichte wetenschap
De criminologie is de wetenschap die zich bezighoudt met de bestudering van de aard en
achtergrond voor menselijke gedragingen die door de wetgever strafbaar zijn gesteld en van de wijze
waarop de overheid en de overige maatschappij daarop reageert.
Er kan onderscheid worden gemaakt tussen:
Gedragingen die naar hun aard moreel verwerpelijk zijn
o Moord, verkrachting, diefstal
Gedragingen die door de overheid verboden zijn op praktische gronden
o Verkeersovertredingen
Criminologie is een empirische wetenschap waarvan de eerste leerstoel in 1922 werd opgericht in
Amsterdam. Het haalt haar informatie ook uit bijvoorbeeld de psychologie en sociologie, en is
zodoende een multidisciplinaire wetenschap.
1.2.2 What’s in a name?
Delinquentie betekent letterlijk ‘iemand die de fout in is gegaan’. ‘Misdadiger’ wordt eerder gebruikt
voor georganiseerde misdaad en topcriminelen. ‘Delinquent’ en ‘crimineel gedrag’ eerder voor
lichtere misdrijven. Maar deze gebruiken veranderen met de tijd.
1.2.3 De relativiteit van het begrip criminaliteit
De aard van het strafbaar gestelde gedrag, dat wil zeggen wat onder criminaliteit wordt verstaan,
wordt bepaald door de wetgever en dit zal dus van tijd tot tijd en van land tot land enigszins
verschillen. De focus van het strafrecht is voortdurend in beweging. Het invoeren van een nieuwe
wettelijke bepaling noemt men criminalisering, het schrappen van bestaande strafbepalingen heet
decriminalisering. De consequentie van dergelijke verschillen in wetgeving is dat het
wetenschappelijke object van de criminoloog tot op zekere hoogte zowel tijd- als plaatsgebonden is.
Het studieobject van de criminologie is voortdurend aan verandering onderhevig en niet scherp
afgebakend.
1.3 De geschiedenis van de criminologie
Een lastige vraag is waar men de geschiedenis van de criminologie moet laten beginnen, want
deviant gedrag is er altijd al geweest. Als wetenschappelijke discipline bestaat het echter zo’n 150
jaar.
, 2021-2022 Inleiding Criminologie Lotte Sprock
1.3.1 Van de klassieke oudheid tot de middeleeuwen
Ongeveer 1750 jaar voor Christus werd de Codex Hammurabi opgesteld in Mesopotamië. Op
overtredingen van die codex stonden draconische straffen. Ook de oude Grieken dachten al na over
misdaad en straf. Plato deelde de mens in in drie groepen en verwierp de democratie als staatsvorm.
Het huidige recht in Europese landen is in belangrijke mate gebaseerd op het oude Romeinse recht.
Behalve dan dat diefstal en mishandeling in de Romeinse tijd gezien werden als conflicten tussen
burgers die geen inmenging van hoger af nodig hadden. Oh en vrouwen, kinderen en slaven waren in
het Romeinse recht geheel rechteloos.
In de middeleeuwen werd het recht bedreven door landheren of de koning.
In een accusatoir systeem worden misdrijven beschouwd als particulieren aangelegenheden waarvan
de oplossing door overheidsbemiddeling tot stand komt. In een inquisitoir systeem worden
misdrijven gezien als schending van het vorstelijk vredesgebod waartegen dus de overheid met inzet
van alle middelen dient op te treden. Op het Europese continent verschoven na de middeleeuwen
het strafproces van een accusatoir naar een inquisitoir systeem.
1.3.2 Van de Renaissance naar de Verlichting
De bekendste Nederlandse denker op dit terrein is Coornhert, hij pleitte voor een ‘straffe bitterder
wezende dan die dood zelve.’ Revolutionair voor zijn tijd was ook dat Coornhert pleitte voor de bouw
van gevangenissen om plegers van misdrijven tijdens detentie een ambacht te leren en nuttig werk te
laten doen in plaats van ze ter dood te brengen of lijfstraf uit te delen. Daardoor kwam in 1596 de
eerste gevangenis in Europa: het rasphuis in Amsterdam genaamd ‘Huis ter kastijding van
kwaaddoenders’. Gevangenen moesten zware arbeid uitvoeren, zoals het raspen van hardhout voor
verf productie.
1.3.3 De klassieke school
Verlichters wilden de absolute macht van de vorst aan banden leggen, rechterlijke willekeur
voorkomen en wrede straffen uitbannen. Beccaria was het eens met Rousseau, dat wetten een
maximaal geluk voor een maximaal aantal mensen dienen te bewerkstelligen. Overtreding zou
moeten worden gestraft naar de mate van inbreuk op deze wetten: het proportionaliteitsbeginsel. Er
moest strafzekerheid zijn, maar wel op basis van een gelijkheidsbeginsel (straf was op maat) en een
legaliteitsbeginsel (op basis van duidelijke wetten).
1.3.4 De positivistische school
De positivistische school kwam in 1800 op. Het denkbeeld over de criminologie verschoof toen door
al die nieuwe technologie naar een meer deterministisch mensbeeld: de vrijheid van handelen van
de mens wordt sterk beperkt door de mogelijkheden en omstandigheden. In plaats van de
geesteswetenschappen werd er dus meer gehandeld in lijn met de natuurwetenschappen. Er kwam
ook een empirisch ideaal: op basis van observatie, meting en inductief redeneren probeerde men de
oorzaken van misdaad vast te stellen. Het gevangenzetten van misdadigers zou niet gericht moeten
zijn op leedtoevoeging, maar op behandelen en het voorkomen van herhaling.
1.3.5 De Italiaanse antropologieschool
Lombroso ging op zoek naar de ‘criminele mens’. Dit deed hij door de uiterlijke kenmerken van
criminelen te bestuderen. Hij vond de volgende overeenkomsten: een laag voorhoofd, brede kaken,
zware, vaak doorlopende wenkbrauwen, een scheve neus en grote oren. Lombroso beweerde dat de
criminaliteit zijn oorsprong vindt in het feit dat de criminele mens berust op een terugval in het
evolutieproces: atavisme. Zijn werk werd sterk beïnvloed door Darwins evolutietheorie en daarom
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller lotte_s. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.31. You're not tied to anything after your purchase.
