Uitgebreide Samenvatting Maatschappijleer H2 Rechtstaat en Democratie
1 view 0 purchase
Course
Maatschappijleer
Level
VWO / Gymnasium
Uitgebreide samenvattingn van Maatschapijleer over de rechtstaat en de democratie. Tevens ook uitleg over de EU (Europese raad en Europees Parlement). Geschikt voor SE 3 VWO5
Rechtstaat :
Nederland is een rechtsstaat = een staat waarin de machten gescheiden zijn, het
legaliteitsbeginsel geldt, er een onafhankelijke rechtspraak is en waar grondrechten
(in theorie en in de praktijk) burgers beschermen tegen willekeurig
overheidsoptreden
Legaliteitsbeginsel =
1. alles wat de overheid doet moet gebaseerd zijn op de wet
2. de meeste nieuwe wetten mogen niet met terugwerkende kracht worden
toegepast)
Onafhankelijke rechtspraak = rechters komen op een onafhankelijke en
onpartijdige manier tot hun oordeel :
- Rechters moeten niet ontslagen worden omdat de regering het niet eens is
met een bepaalde uitspraak → rechters worden voor het leven benoemd →
alleen de hoogste rechterlijke macht (Hoge raad) kan rechters in bijzondere
gevallen ontslaan.
- Rechter moet recht spreken op basis van wetten, verdragen en jurisprudentie (
niet op basis van persoonlijke overtuigingen)
- Rechters mogen niet zomaar allerlei bijbanen of nevenfuncties hebben →
richtlijnen
Verloop van een rechtszitting :
- 1 De rechter opent de zaak, controleert de persoonsgegevens van de verdachte en
wijst hem op zijn rechten.
2 De officier van justitie leest de tenlastelegging voor.
3 Tijdens het onderzoek ter terechtzitting stelt de rechter vragen aan de verdachte.
Ook de officier van justitie mag vragen stellen.
4 De officier van justitie komt met een strafeis: het requisitoir.
5 De advocaat houdt zijn pleidooi waarin hij opkomt voor de belangen van de
verdachte.
6 De officier van justitie mag reageren op het pleidooi van de advocaat (repliek).
Daarna krijgt de advocaat de mogelijkheid om hier op te reageren (dupliek).
7 De verdachte heeft het recht op het laatste woord. De verdachte hoeft hier geen
gebruik van te maken.
8 Uitspraak van de rechter.
→ controleren Hoge Raad→ in cassatie gaan
Staat = als een overheid macht en gezag uitoefent over een bepaald volk op een
bepaald grondgebied
Recht = het geheel van geldende rechtsregels → worden door de wetgevende
macht voor de hele samenleving gemaakt en gelden dus voor iedereen → voorkomt
serieuze conflicten tussen mensen en zorgt voor orde in de samenleving → bevat
ook rechten en plichten van burgers→ regelen de bevoegdheden van
overheidsinstanties (politie, Belastingdienst of Immigratie-en Naturalisatiedienst)
,Grondbeginselen van de rechtstaat (grondwet) :
- De aanwezigheid van de grondrechten → beschermen burgers tegen
machtsmisbruik door de overheid (bv privacy )
- Het legaliteitsbeginsel→ staat in de grondwet : beschermt de burgers tegen
(te veel macht van ) de overheid → Bied de burgers rechtszekerheid ( =
rechtsbeginsel dat de overheid verplicht om burgers duidelijkheid te bieden
over hun rechtspositie : burgers moeten weten waar ze juridisch aan toe zijn
en wat hun rechten zijn) en gaat over 2 dingen :
1. Alles wat de overheid doet moet gebaseerd zijn op de wet → Ambtenaren
(politieagenten / officieren van justitie) zijn gebonden aan de bevoegdheden
zoals omschreven in de wet
2. Je kunt alleen gestraft worden voor iets waarvan op dat moment in de wet
staat dat het strafbaar is → Wanneer een nieuwe wet wordt aangenomen, kun
je niet met terugwerkende kracht gestraft worden.
- Een machtenscheiding= Trias politica →
De wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht moeten elkaar controleren
en in balans houden
1. Burgerlijk recht ( civiel recht) → rechter doet uitspraken over conflicten
tussen burgers (of rechtspersonen) onderling
2. Bestuursrecht → Conflicten tussen burgers (of rechtspersonen) en de
overheid
3. Strafrecht : Als iemand verdacht wordt van een strafbaar feit
Rechtsbescherming → burgers worden door de overheid beschermd tegen
willekeur en machtsmisbruik van de overheid
Rechtshandhaving → de overheid handhaaft de geldende rechtsregels
➔ rechtstaat
Sociaal contract (tussen burgers en de politieke macht)
- De burgers staan hun individuele vrijheden af aan de hoogste macht → krijgen
orde en veiligheid in de samenleving hiervoor terug
- De burgers accepteren dat de overheid geweldsmonopolie heeft en dat
iedereen zich aan de rechtsregels moet houden om geweld en een “oorlog
van allen tegen allen” te voorkomen.
, Noteer lastige begrippen uit de Legitimiteit: wettelijke basis van een staat om macht uit te oefenen
bovenstaande tekst met over burgers.
definitie:
Leg uit de volgende stelling uit: Wanneer burgers hun macht afstaan aan
‘transparantie is noodzakelijk volksvertegenwoordigers/gezagsdragers, dan moet controle door
voor de legitimiteit van de deze burgers op het gezag mogelijk blijven. Controle is alleen mogelijk
overheid’. als openheid van zaken wordt gegeven over de manier waarop beleid
tot stand komt en uitgevoerd wordt.
Zoek op wat de volgende drie Sociaal contract: Legitimiteit van het gezag van de staat over het
‘denkers’ vonden van het individu, voortkomend uit afspraken, die door beiden akkoord zijn
sociale contract: bevonden.
- Hobbes
- Locke Hobbes: Mens leeft in een natuurlijke oorlogstoestand (conflictmodel)
- Rousseau zonder besef van goed en kwaad. Men neemt waar men behoefte aan
heeft. ‘Vrede’ ontstaat was wanneer persoonlijke vrijheden afgestaan
worden. Dit kan alleen bereikt worden middels het instellen van een
absoluut gezag.
Locke: De mens leeft in toestand van angst en het verkennen van
morele grenzen. Het in stellen van een onafhankelijke rechter, die op
kan komen voor hun belangen richting het gezag is een must. De
staat is alleen legitiem wanneer deze handelt vanuit het algemeen
belang. Mensen zullen uiteindelijk het ‘juiste’ doen.
Rousseau: “Het maatschappelijke verdrag” De mens is van nature
vredelievend. En staat vrijheid af voor meer bescherming door de
staat. Volledige vrijheid leidt tot een bedreiging van de veiligheid.
Macht komt tot stand middels consensus en wordt dan pas als
legitiem ervaren.
- Politieke rechten→ burgers kunnen aan de democratie deelnemen →
stemmen ( actief kiesrecht) en verkiesbaar stellen (passief kiesrecht) → wordt
alleen ontzet als een aanvullende straf naast een gevangenisstraf van
minstens een jaar ( bv aanslag op de koning/ regering willen plegen)
- Vrijheidsrechten
De overheid kan klassieke grondrechten niet zomaar inperken → afdwingbaar bij de
rechter
Sociale grondrechten : De overheid heeft een zorgplicht op het gebied van
onderwijs, bestaanszekerheid, huisvesting en volksgezondheid
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller noraachyilova. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.38. You're not tied to anything after your purchase.
