Inleiding tot het recht
LES 1: Essentie en indeling van het recht
Begrip “recht”
Recht = een geheel van bindende regels, het recht is nooit af (evolutie —> ruimtevaartsrecht)
• Soorten bepalingen
• Gebodsbepalingen = moeten
—> huwelijk: samenwonen + hulp bieden
• Verb...
Inleiding tot het recht
LES 1: Essentie en indeling van het recht
Begrip “recht”
Recht = een geheel van bindende regels, het recht is nooit af (evolutie —>
ruimtevaartsrecht)
• Soorten bepalingen
• Gebodsbepalingen = moeten
—> huwelijk: samenwonen + hulp bieden
• Verbodsbepalingen = niet mogen
—> huwelijk: verkrachting
• Verlofbepalingen = mogen, maar niet moeten
—> geld in 1 pot/scheiding van goederen
• Geheel van bindende regels
• Naast gedragsregels, ook:
- Regels met betrekking tot instellingen en procedures voor toepassing en
afdwinging
- Regels met betrekking tot instellingen en procedures voor wijziging van het
recht
• Vereiste van gezag
• Uitvaardiging van het recht
- Door democratisch verkozen regelgevende organen —> parlement,
gemeenteraad…
- Normenhiërarchie (les 2)
- Bevoegdheidsverdeling (publiek recht)
• Naleven van het recht = afdwingbaarheid (—> sanctie bij niet naleven van het
recht)
• Rechterlijke macht (les 2)
• Arbitrage (vooral door ondernemingen)
= 2 partijen kiezen wel de ‘scheidsrechter’ = privaat, buiten rechtbank
Voordelen: sneller + niet openbaar —> discreet
• Gemeentelijke Administratieve Sancties
= GAS-boete, verschilt per gemeente
• Objectief versus subjectief recht (belangrijk voor bepaling
bevoegdheid rechtbank)
• Objectief recht: geheel van rechtsregels die op een bepaald moment
en bepaalde plaats bestaan
—> Als iemand schade veroorzaakt moet deze persoon de schade
vergoeden.
—> De eigenaar van een fiets heeft het recht deze te gebruiken en
eventueel te verkopen.
, • Subjectief recht: mijn of jouw recht op iets, om iets te doen of niet te doen
—> Als ik word aangereden heb ik recht op een schadevergoeding.
—> Ik heb als eigenaar het recht mijn fiets te gebruiken en eventueel te verkopen.
Recht = rationeel opgebouwd geheel van enerzijds precies afgelijnde begrippen en
anderzijds normen waaraan van overheidswege opgelegde (erkende) straffen kleven,
die langs instellingen worden afgedwongen en waarvan het de bedoeling is de orde in
de samenleving te organiseren, te handhaven of te herstellen.
Normenstelsels
• Rechtsregels
• Sociale en etiquetteregels (—> niet afdwingbaar, dus geen rechtsregel!)
• Gedragsregels
• Beleefdheid
• Morele regels = ethiek
• Godsdienstige regels
Rechtszekerheid: —> ZEER BELANGRIJK
1. Rechtsregels zijn voldoende duidelijk, zodat we het kunnen naleven
2. Één persoon hakt de knoop door
3. De uitspraak wordt nageleefd
4. De overheid
houdt zich aan
de uitspraak
-> intentie speelt geen
rol
Rechtsregels moeten rechtvaardig zijn, maar vaak conflict tussen rechtszekerheid en
rechtvaardigheid!
—> Verjaring (misbruik in de kerk komt niet voor, want het is te lang geleden)
Waarom “recht”?
• Regels die een zekere orde brengen in de samenleving en rust in de onderlinge
verhoudingen tussen individuen en groepen
• Historisch gedetermineerd
• Bepaalde (tijdsgebonden) ideologie
• Politiek, sociaal en economisch systeem
• Realisatie van een beleid (onder druk van lobby’s)
• Doen naleven van bepaalde morele regels
,Rechtsgeschiedenis
• Romeins recht
• Aansprakelijkheid —> Aquila
• Bepaalde adagia
= korte Latijnse zin met betrekking tot het recht
—> bij twijfel: uitspraak in het voordeel van de beklaagde
—> bij een geboorte is de moeder zeker en wordt de echtgenoot vermoed vader te
zijn
• Code Napoleon
• Burgerlijk wetboek = deels Romeins
Hercodificatie burgerlijk wetboek door Geens: 9 boeken, waarvan 2 al klaar zijn
(bewijs + goederen)
Kenmerken van het recht
• Nemo censetur ignorare legem.
= Iedereen wordt geacht de wet te kennen
= Juridische fictie, want veel te veel
= Je kan nooit beroepen op het feit dat je niet wist dat het een rechtsregel was
= Bekendmaking wet: Belgisch Staatsblad (106 000 pagina’s)
• Dezelfde regels gelden voor iedereen in dezelfde situaties
= recht is objectief
= verklaring blinddoek Vrouwe Justitia
• Rechtsbedeling
• Beoordeling in concreto, zuiver individuele toepassing van het recht
—> enkel relevant voor geschil in kwestie ≠ precedentenrecht (Amerika)
Indeling van het recht
—> aan de hand van verschillende criteria:
1. Territorium nationaal, inter- en supranationaal
2. Inhoud (rechtstakken)
3. Mate van afdwingbaarheid
• Internationaal1 en supranationaal2 recht
• Volkenrecht (zoals Verenigde Naties
• Grensoverschrijdend recht (vooral Europees recht) —> publiek recht
• Nationaal recht (door politieke autoriteit op nationaal vlak)
• Publiek / privaat / gemengd
1
Mensenrechtenverdragen —> niet rechtstreeks afdwingbaar
2
Staten dragen soevereine macht over aan door hun gecreëerde organen
, Nationaal recht
Publiek recht Privaat recht Gemengde
—> niet van afwijken bij —> eventueel van afwijken bij rechtstakk
overeenkomst overeenkomst en
• Verhouding overheid/staat - burger • Verhouding tussen burgers onderling
• Ongelijke verhouding overheid - • Gelijke verhouding
burger —> testament, eigendomsrecht
—> beschikking (bouwvergunning, • Regelen van private belangen van
belasting) individuen of groepen
• Regels van openbare orde • Doorgaans van aanvullend recht
Publiekrecht
• Grondwettelijk recht
• Bestuursrecht
—> uitvoerende macht en administratieve overheden
• Strafrecht
—> limitatieve lijst van strafbare gedragingen en hun sanctie (strafprocesrecht)
• Fiscaal recht
—> innen + heffen van belastingen
Privaatrecht
• Burgerlijk recht
• Personen- en familierecht
• Verbintenissenrecht
• Bijzondere overeenkomsten
• Aansprakelijkheid
• Huwelijksvermogensrecht/erfrecht
• Vennootschapsrecht
• Gerechtelijk (privaat)recht
• Versus strafprocesrecht
• Gerechtelijke organisatie
• Internationaal privaatrecht
—> nationale rechtsregels waarbij meerdere rechtssystemen aan te pas komen
—> bv een Belg die een ongeval veroorzaakt met een Fransman in Turkije
Gemengde rechtstakken
• Economisch recht / marktrecht
—> consumentenrecht —> privaatrecht, maar de overheid grijpt in om de
consument te beschermen
• Financieel recht
—> bescherming van de privéspaarders
• Sociaal recht
• Arbeidsrecht
• Socialezekerheidsrecht
• Intellectuele rechten
—> octrooi, auteursrecht —> niet materieel, maar “creaties”
Dwingend recht versus aanvullend recht
5. Dwingend recht
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller yanacroes. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $10.48. You're not tied to anything after your purchase.
