Summary
Samenvatting Kennismaking met recht en rechtspraktijk, ISBN: 9789048633760 Grondslagen Van Het Strafrecht
- Course
- Institution
- Book
Samenvatting van boek 'Kennismaking met recht en rechtspraktijk'
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
crimistudente
Content preview
1Thema 1. Recht en
rechtswetenschap
a. Opzet en doelstellingen van dit boek
b. Wat is recht?
Het gaat vooral over afdwingbare normen. Rechtsregels onderscheiden zich van andere
regels doordat de afdwingbaarheid van een bevoegde overheid uitgaat -> geweldmonopolie
Een rechtsregel kan door de overheid gesanctioneerd worden (sanctie). Dit wil niet zeggen
dat enkel onder de overheidsdwang rechtsregels worden nageleefd, dit wordt door de
meerderheid vrijwillig nageleefd.
Het recht is meer dan regels. Het is ook een jargon, methode, geheel van instellingen… Het is
een middel om de maatschappelijke orde te regelen.
Bij een juridische oplossing komt het recht aan te pas. Eigenlijk is oplossing niet het juiste
woord. Want het recht lijmt de pot niet maar regelt enkel de verdeling van de scherven. In
de praktijk gaat het heel vaak over een financiële oplossing.
Recht: “Een rationeel opgebouwd geheel van precies afgelijnde begrippen en normen
waaraan van overheidswege opgelegde, minstens van overheidswege erkende, sancties
kleven, die langs (evenzeer genormeerde) instellingen kunnen worden afgedwongen en
waarvan de bedoeling is de orde in de samenleving te organiseren, te handhaven of te
herstellen.”
c. Recht is een rationeel opgebouwd geheel
Het recht is een zaak van de rede. Een regel is slechts een rechtsregel als hij past in het
logisch opgetrokken gebouw van het recht. Maar dat het recht zogezegd harteloos is,
moeten we met een korreltje zout nemen. De voelende mens is in het positieve recht wel
degelijk aanwezig, maar werken met dit echt is grotendeels een logische of rationele
bezigheid.
Bv. De aandacht voor de belangen van het kind en diens recht om gehoord te worden in
familiezaken, of de rechten van het slachtoffer in strafzaken.
d. Van begrippen, normen en instellingen
In het recht heeft elke term zijn specifieke betekenis.
-> 3 categorieën strafrechtelijk gesanctioneerde feiten:
Overtredingen (politiestraf), wanbedrijven (correctionele straf) en misdaden (criminele straf)
We kunnen besluiten dat een zekere techniciteit in de vakterminologie noodzakelijk is. Elke
jurist heeft de opdracht om technisch correct te communiceren onder vakgenoten, maar
L.D.
, 2
tegelijk zijn best te doen om verstaanbaar te blijven voor het grote publiek. Juridische taal
moet tegelijk vak-en volkstaal zijn.
e. Met de bedoeling de maatschappij te ordenen door regels
Bij bijna elke concrete geschillenbeslechting is er ook een zekere marge voor persoonlijke
inbreng van de jurist, voor een beperkte waardekeuze, voor een beperkt beleid dus.
Sinds geruime tijd woedt in de juridische en politieke wereld een discussie over regulering en
deregulering. De vraag wordt gesteld of de overheid niet te ver is gegaan in alles wettelijk
regelen. Kan iedereen de normen nog wel kennen?
f. Waaraan van overheidswege sancties kleven
Een norm is een rechtsnorm als er een sanctie aan verbonden is. Het aanbod van mogelijke
sancties is heel groot.
De straf is een sanctie opgelegd door de overheid en uitgevoerd door de overheid. Er is hier
dus een rechtstreekse interactie tussen het individu en de overheid.
Als we zeggen dat de regels via de overheid afgedwongen kunnen worden spreken we van
geweldmonopolie. Enkel de overheid mag ‘geweld’ of ‘dwang’ gebruiken. Wanneer ze dit
effectief doet en dus actief bijdraagt tot het naleven van de rechtsnormen, dan doet de
overheid aan ‘rechtshandhaving’. Dit onder meer via de organisatie van controle- en
politiediensten en gerechtelijke instellingen.
g. Recht en rechtsstelsels
Er bestaan diverse rechtsstelsels. In het Westen kun je onderscheid maken tussen 2
rechtsstelsels
‘civil law’-systemen (België): codificaties, wetgeving neemt prominente plaats in
‘common law’-systemen: rechtssysteem is de rechtspraak, recht is wat rechter beslist
h. Recht – rechtvaardigheid – rechtswetenschap –
rechtspraktijk – rechtsbedeling
Recht v. rechtvaardigheid
In het recht is het de bedoeling dat de jurist steeds moet proberen om zo rechtvaardig
mogelijk te zijn. Hij heeft soms wel een marge. Bv. gevangenisstraf die gaat van 6 maanden
tot 20 jaar.
Soms wordt het doel niet bereikt, het toepassen van een op zich goede regel kan slecht
uitvallen. Bv. Dakloze steelt appel en moet hiervoor bestraft worden, dus min. 6 maanden.
Het positief recht is het recht dat op een bepaald tijdstip op een bepaalde plaats geldt. Dit is
te vinden in de formele bronnen van het recht, zoals de wetten en de rechtspraak. Recht
staat dan ook los van de moraal. Dit is het enige bindende recht.
L.D.
, 3
Natuurrecht vertrekt vanuit de idee dat er een recht is dat niet voortvloeit uit de
beslissingen van geëigende politieke instanties, maar dat er rechtsregels zijn die kunnen
worden afgeleid uit de natuur of uit de natuur van de mens. Deze gelden universeel.
Recht v. rechtswetenschap
Basisparadigma van het recht: Iedereen wordt geacht de wet te kennen maar dit is
onmogelijk als er elke dag nieuwe wetten worden bijgemaakt. Maar niemand kan als
argument gebruiken dat hij de wet niet kende. Dit noemen we nemo censetur. Zoals
rechtsdwaling dat niet wordt aanvaard als verweermiddel. (‘Ik wist niet dat het verboden
was en dus mag ik niet gesanctioneerd worden).
Er bestaat wel onoverkomelijke dwaling. Bv. Als je advies vraagt aan een advocaat en ook
aan een 2e persoon vb. de vakbond. Als je dan nog iets juridisch verkeerd doet, kun je
worden vrijgesproken.
Het is dus de bedoeling dat gediplomeerde juristen het grote deel van de wetten kent. Dit
kan er wel voor zorgen dat er een kloof ontstaat tussen juristen en anderen. Ook worden in
alle rechtbanken gediplomeerde juristen gezet met uitzondering van het Hof van Assisen. Dit
is de enigste rechtbank waar uitsluitend niet-gediplomeerde juristen zitten. Zij bepalen dus
ook schuld/onschuld. Deze niet-gediplomeerde juristen noemen we ook wel lekenrechters.
Dit zijn rechters in sociale zaken, niet-juristen die meehelpen oordelen. Ook in de
ondernemingsbank zijn er 2 lekenrechters aanwezig. Deze hoeven dus niet persee juridisch
geschoold zijn. Maar dit gebeurt wel meer en meer.
Op internet kun je het Belgisch Staatsblad vinden. Hier worden elke dag de nieuwe regels
aan toegevoegd, normen afgekondigd. Op dezelfde site heb je ook de Justel-databanken.
Hier kun je alle informatie lezen over elke wet.
Vele wetten worden later nog gewijzigd of nieuwe wetten worden verwerkt in oude wetten.
Dit up to date houden van wetteksten noemen we een geconsolideerde wetgeving.
Recht v. rechtspraktijk
Mocht alles in de wereld van het recht puur ratio zijn, dan zouden alle juridische problemen
door computers opgelost kunnen worden. Maar de ‘werkelijke’ wereld is nu eenmaal niet de
‘wettelijke’ wereld.
Geen enkele wetgever kan problemen voorzien en elke rechter interpreteert zaken anders.
Ook kunnen ze fouten maken, juristen zijn ook mensen. Er zijn nog vele niet-juridische
oorzaken hiervan waaronder personeelsgebrek, kosten… en juridische oorzaken zoals het
verjaren van zaken.
Recht v. rechtsbedeling
In ons recht kennen we het verbod van eigenrichting. Dit betekent dat men zichzelf geen
recht kan verschaffen, niet zelf kan sanctioneren. Dit moet via tussenkomst van de overheid
(geweldmonopolie)
L.D.
, 4
Bv. Verhuurder kan zelf zijn min opzegtermijn niet kiezen, dit staat in de wet.
In de rechtspraak doen ze in rechtbanken aan rechtsbedeling of ‘rechtspraktijk in de enge
zin’. Bij conflicten zijn het de rechtbanken die beslissen welke sanctie in concreto aan wie
wordt opgelegd.
Maar ook de rechter kan eens een fout maken. Dit fenomeen noemen we gerechtelijke
dwaling. Soms kan dit pas jaren later uitkomen.
Bv. Wanneer iemand zegt dat hij eigenlijk de dader was.
i. Eén recht of publiekrecht en privaatrecht
A. Twee soorten verhoudingen
Het privaatrecht beheerst de relaties tussen particuliere personen, de horizontale relatie.
Het publiekrecht daarentegen regelt de verhoudingen tussen de overheid en de
privépersonen, de verticale verhoudingen.
Sommigen pleiten deze 2 rechten samen te voegen. Dit omdat zowel de horizontale als de
verticale rechtsverhoudingen nu eenmaal door hetzelfde recht zouden moeten beheerst
worden. We noemen dit het jurisdictioneel monisme.
b. Belang van het onderscheid (vanbuiten)
Waarom is het van belang om een onderscheid te blijven maken ook al is dit de facto
moeilijk?
In eerste plaats omwille van de bevoegdheid van de rechtbanken. Wie met een juridisch
probleem zit moet weten bij welke rechtbank hij/zij moet zijn. Administratieve rechtbanken
zijn bevoegd voor verticale relaties, burgerlijke rechtbanken (vb. bij de vrederechter) voor de
horizontale.
Daarnaast kan bepaalde terminologie afhankelijk van de context een andere betekenis
hebben.
Bv. Publiekrecht: Concessie, het van overheidswege ter beschikking stellen aan een
particulier van een stuk openbaar domein om er winstgevende activiteiten op uit te
oefenen. (vb. caféterras op dijk/markt).
Privaatrecht: Een exclusief distributierecht wordt verleend door een private producent,
invoerder of hoofdverdeler aan een private verdeler.
Ook sommige denkcategorieën en concepten zijn typisch voor de ene of de andere
rechtstak. Bv. Het begrip van de goede trouw speelt een belangrijke rol in het privaatrecht,
terwijl in het publiekrecht, eerder de beginselen van behoorlijk bestuur richtinggevend zijn.
L.D.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller crimistudente. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.88. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
62555 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now