Complete samenvatting van de syllabus, behalve deel III professionele Actoren van het recht (staat duidelijk in het boek) en Hoofdstuk 3 van Deel IV (ook duidelijk in het boek.)
Samenvatting Basisbegrippen 2021/2022:
Gebruik syllabus samen met de samenvatting Voor Wetsartikels
Deel 1: Wat is recht?
Hoofdstuk 1: Het recht: een geheel van gedragsregels:
AFDELING 1: Enkele definities:
- Een universeel aanvaarde definitie van recht bestaat niet, de omschrijving van het
begrip en de rol die het speelt verschillen van maatschappij tot maatschappij.
Hoewel er veel onderlinge verschillen zijn, leggen de meeste Belgische auteurs recht vast op
een positiefrechterlijke wijze. ZIE DEFINITIES P14/15.
- Recht als geheel van gedragsregels met specifieke kenmerken noemen we het
objectief recht.
- Juridisch bekrachtigde aanspraken en bevoegdheden die een rechtssubject op
bepaalde zaken of tegen bepaalde personen kan uitoefenen noemen we Subjectieve
rechten.
DUS: Een subjectief recht is een recht dat iemand kan hebben: ik heb het recht van
vrijheid van meningsuiting, en ik heb als eigenaar het recht mijn fiets te gebruiken, en die
eventueel te verkopen. Objectief recht gaat over regels: de eigenaar van een fiets heeft het
recht die te verkopen
- Privaatrecht: Bevat die rechtsregeles die de private rechtsverhoudingen tussen
burgers onderling regelen.
De belangrijkste bron van het privaatrecht is het BW
Hervormd door Koen Geens
- Publiekrecht: regelt de uitoefening van het staatsgezag.
- Rechtsfeiten: De feiten waaraan een rechtsregel gevolgen verbindt.
- Rechtshandelingen: Zijn menselijke wilsverklaringen waaraan het recht
rechtsgevolgen verbindt, deze worden gesteld om die rechtsgevolgen te bekomen.
- Rechtsgevolgen: De gevolgen die het recht koppelt aan feiten.
AFDELING 2: Centrale elementen in het begrip recht:
Ondanks de verschilpunten zijn er een aantal elementen die in de meeste definities
terugkomen, dit is dan een geheel van gedragsregelen. Deze worden opgelegd door de
maatschappij en beogen de ordening ervan.
1
, A. Een geheel van gedragsregelen met bijkomende institutionele voorschriften:
Rechtsregelen: Schrijven een gedragswijze voor, ze formuleren een GEBOD of VERBOD.
De intensiteit van dit gebod of verbod is uiteenlopend.
De toepasbaarheid van de rechtsregel is in bepaalde gevallen afhankelijk van
de wil van de burger zelf, zo gelden de plichten voor echtgenoten enkel op
diegenen die ervoor kozen te huwen.
Er is ook nog het onderscheid tussen AANVULLEND of DWINGEND recht:
Dwingend recht: Je kan er niet op geldige wijze vanaf wijken. (is het geval
voor publiekrecht en de meeste delen van personen en familierecht)
Suppletief of aanvullend: je kan zelf geldig een afwijkende regeling
bedingen die voorrang heeft op de wijze waarop de wet dezelfde
rechtsverhouding reguleert.
Gedragsregelen: deze zijn de kern van het objectief recht, dit omvat naast gedragsregelen
ook een aantal bijkomende voorschriften die het nodige institutioneel en begripsmatig kader
vormen.
B. Rechtsregelen worden opgelegd door de maatschapij:
Rechtsregels onderscheiden zich van andere gedragsregels (morele,juridische ,
religieuse,…) doordat zij hun gelding ontlenen aan de wil van de maatschappij.
In maatschappijen met een MINDER ontwikkeld rechtstelsen bestaat deze wil
in grote mate uit de GEWOONTE, dit is een constant gedragspatroon van de
leden van de gemeenschap.
In de MEER ontwikkelde maatschappijen wordt de opdracht om rechtsregelen
te formuleren en aan de gewijzigde omstandigheden aan te passen
toevertrouwd aan bijzondere wetgevende organen. (bv Belgie: op federaal
niveau het parlement.)
C. Het doel van rechtsregelen: De ordening van de maatschappij:
- Het doel van rechtsregelen is het ordenen van de samenleving, dit vereis dat een
evenwicht verzekerd wordt tussen de conflicterende belangen van de verschillende
leden van de maatschappij. Dit kan je enkel bekomen door iedereen beperkingen op
te leggen.
- De kwaliteit van de maatschappelijke ordening die het recht beoogt is in vele
opzichten afhankelijk van de kwaliteit van de gehanteerde rechtsregelen. Ze moeten
rechtzekerheid bieden, rechtvaardig en doeltreffend zijn.
2
, Rechtzekerheid: om voldoende rechtzekerheid te bieden moeten de
rechtsregelen voldoen aan een aantal technisch-juridische eisen:
Goed recht impliceert VOORSPELBAARHEID van de gedragsregel. De burger
moet op voorhand kunnen weten wat van hem wordt verwacht.
Recht wordt ook gekenmerkt door relatieve VASTHEID, de regel mag niet te
vaak veranderen. Anders komt de voorspelbaarheid in het gedrang.
ALGEMEENHEID: een regel/rechtsregel moet een zekere algemene
draagwijdte hebben. Hoe minder algemeen een regel is, hoe minder
voorspelbaar ze zal zijn.
Regels uit een bepaald deel van het recht moeten ONDERLING CONSISTENT
zijn met regels uit andere aspecten van het recht.
Rechtvaardigheid: recht is enkel aanvaardbaar indien de maatschappij ordening
die het invoert inhoudelijk aanvaardbaar, rechtvaardig is.
Wat rechtvaardig is of niet is afhankelijk van maatschappelijke en filosofische
visies, de inhoud van het begrip veranderd dus met plaats en tijd. Dit geld ook
voor het recht.
Er zijn ook een aantal essentiele menselijke waarden die steeds door elke
rechtsorde moeten worden gerespecteerd. Deze waarden komen tot uiting in
de bescherming van een aantal grondrechten, zoals bv het EVRM.
Doeltreffendheid: De doeltreffendheid van recht is in veel gevallen afhankelijk
van de mate waarin de wetgever erin slaagt de relevante niet-juridische gegevens
op te nemen in juridische normen.
D. Rechtsregelen worden gehandhaafd door of krachtens het maatschappelijk gezag:
- Als we met rechtsregels de beoogde maatschappelijke ordening willen bereiken, is
het belangrijk dat de juridische normen ook effectief worden nageleefd.
In het algemeen is de uitvoerende macht ermee belast de wetten en decreten
ten uitvoer te leggen.
De werking van de uitvoerende macht wordt geregeld in administratief recht
De rechterlijke macht staat in voor de sanctionering van de overtredingen van de
rechtsregel.
In het publiekrecht neemt de overheid zelf het initiatief om te sanctioneren
(via OM) (strafrechtbank)
In het Privaatrecht moet de burger gewoonlijk zelf het initiatief nemen voor
de handhaving van rechtsregelen
E. Synthese:
Het recht is een geheel van gedragsregelen en ermee samenhangende institutionele
voorschriften, uitgevaardigd en gehandhaafd door of krachtens het maatschappelijk
gezag, met het oog op een doeltreffende, rechtszekere en rechtvaardige ordening
van de maatschappij.
3
, Hoofdstuk 2: relativiteit van deze benadering:
Recht wordt niet overal gezien als een stel van gedragsregels:
- Common Law: in deze landen (GB, US, Canada, Australië,..) stamt het recht af van het
vroegere engelse recht, hier staat de regel niet zo centraal, maar eerder de oplossing
van concrete gevallen (cases)
- Klassieke marxistische opvatting: recht is een middel tot onderdrukking van de lagere
klassen door de heersende klasse die over productiemiddelen beschikt. In klasseloze
maatschappij is dan ook geen plaats voor recht.
- Nog anderen: in andere maatschappijen wordt de maatschappelijke ordening niet
door bindende rechtsregels gerealiseerd, maar door overleg en sociale
gedragspatronen.
- Verre Oosten: sociale gedragsregelen zijn essentieel, in het traditionele Japan werd
het instellen van een gerechtelijke procedure ervaren als sociale mislukking.
De vraag rijst of de klassieke visie niet te sterk focust op de ordende functie van recht.
Vanuit een holistisch mensbeeld zou de nadruk ook kunnen gelegd worden op de
humaniserende functie van het recht.
Deel II: Basisbegrippen:
Hoofdstuk 1: Rechtssubjecten:
AFDELING 1: Begrippen:
- Rechtssubject: is degene voor wie de rechtsnorm gevolgen meebrengt.
Het recht kent 2 soorten rechtssubjecten:
De fysieke persoon
De rechtspersoon
- Persoon: in de zin van het recht is dit iedere drager van rechten en plichten.
- Juridische persoonlijkheid: Het geheel van rechten en plichten van een rechtssubject.
Deze vindt haar uitdrukking deels in de staat van persoon en deels in de
bekwaamheid.
- De staat van persoon: het geheel van bepaalde hoedanigheden van een persoon die
zijn rechtspositie in de familie en in de maatschappij bepaen en die hem
onderscheiden van de andere personen.
Volgende elementen van staat van persoon worden onderscheiden:
Staat in de maatschappij
Staat in de familie
Staat als enkeling.
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller jannesdangreau. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.77. You're not tied to anything after your purchase.
