Samenvatting Drang &
Dwang
,Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1: Ken je doelgroep....................................................................................................................... 2
Hoofdstuk 2: De dynamiek in bemoeizorg...................................................................................................... 4
Hoofdstuk 3: Bemoeizorg stap voor stap........................................................................................................ 5
Hoofdstuk 4: Theorieën over afbouw en stoppen met delinquent gedrag.......................................................6
Hoofdstuk 5: Forensische psychiatrie........................................................................................................... 10
Hoofdstuk 6: Theorie en achtergronden....................................................................................................... 13
Hoofdstuk 7: Grondhouding en werkprocessen............................................................................................17
Hoofdstuk 8: Verandertaal: uitlokken van wensen en mogelijkheden...........................................................18
Begrippenlijst.............................................................................................................................................. 21
Hoofdstuk 1: Ken je doelgroep
2
, De eerste opdracht wanneer je je gaat bewegen in de wereld van drang en dwang, is je een beeld vormen van
de doelgroep. Deze groep is divers en tegelijkertijd uniform: het ontbreekt hun allen in meer of mindere mate
aan motivatie. Ze komen in alle sectoren van het sociaal werk voor, maar in sommige sectoren meer dan de
anderen: bijvoorbeeld jeugdzorg, reclassering, forensische psychiatrie, verslaving, straathoekwerk. Deze
mensen hebben een verscheidenheid aan problemen, die zich vaak tegelijkertijd voordoen: bijvoorbeeld
psychiatrische problemen, delicten begaan, opvoedingsproblemen en verslavingsproblematiek.
Een grote groep mensen in het drangsegment bevindt zich in het outreachend werk. Hulpverleners in deze
sector stappen af op mensen die, ondanks steeds groter wordende problemen, buiten beeld van instanties
blijven. Twee categorieën mensen die onder de radar blijven zijn: mensen die nog nooit in beeld zijn geweest
bij hulpverlenende instanties, en mensen die wel in beeld zijn geweest maar zijn afgehaakt. Te denken aan:
- Vluchtelingen en asielzoekers. Bijvoorbeeld door gebrekkige beheersing van de Nederlandse taal en
door angst voor uitzetting.
- Mensen die in Nederland geboren en getogen zijn en die bijvoorbeeld niet kunnen lezen en schrijven.
- Niet-westerse mensen uit een zogenoemde ‘fijnmazige cultuur. Men helpt elkaar binnen de familie.
Eer, het voorkomen van gezichtsverlies en schaamte, zijn belangrijke redenen.
- Mensen in achterstandswijken met weinig sociale samenhang en bedrijvigheid op straat, waarin de
problematiek zich naar binnen keren.
- Mensen met veel problemen die zich voordoen in combinaties, zoals multiprobleemgezinnen. Vaak
lopen deze problemen al generaties lang door.
- Mensen die met justitie in aanraking komen. Delicten gaan vaak samen met middelenmisbruik en
verslavingsproblemen.
- Mensen met problemen met middelen of verslaving die niet in aanraking komen met justitie die
weinig aandrang voelen om hun gebruik te veranderen.
Hulpverleners dragen vaak verschillende petten:
a. Contact maken en een analyse maken;
b. De regie voeren;
c. De cliënt ondersteunen om zelf de regie te voeren;
d. Casemanager zijn (coördineren van verschillende vormen van hulp en verschillende hulpverleners);
Sectoren die gekenmerkt worden door dwang en dwang:
- Reclassering: deze cliënten moeten zich houden aan voorwaarden, verwijzingen en afspraken in het
toezichtplan en de Standaardregels Toezicht. Wanneer de cliënt deze niet naleeft, is hij in overtreding
en heeft gevolgen.
- Verslavingszorg: deze mensen melden zich uit advies van iemand uit de omgeving en zien vaak zelf het
probleem niet zo in. Verslavingsproblemen bestaan in allerlei vormen varianten. Zo zijn er
verschillende middelen waaraan mensen verslaafd kunnen raken (opwekkende middelen, verdovende
middelen en geestverruimende middelen). Ze zijn allemaal verslavend en leiden soms tot problemen
(zoals huisvesting en financiën). Vaak is niet duidelijk wat de oorzaak is en wat het gevolg. Mensen
kunnen ook verslaafd zijn aan bepaalde activiteiten.
- Forensische psychiatrie: houdt zich bezig met mensen die met de rechterlijke macht in aanraking
gekomen zijn en die ook psychiatrische zorg nodig hebben omdat zij vanuit complex psychiatrische
problematiek grensoverschrijdend gedrag en/of delictgedrag vertonen. Deze zorg kan in een vrijwillig
kader, maar er kan ook een voorwaarde worden gesteld of verplicht worden opgelegd in een vonnis
van de rechterlijke macht (bijvoorbeeld een tbs-maatregel). Centraal is het uitgangspunt dat het
motiveren van patiënten centraal staat.
- Jeugdzorg en jeugdbescherming: ouders worden aangesproken op de zorg voor hun kinderen. Bij
voorbaat weerstand. De term ‘drang’ wordt ook binnen de jeugdbescherming gebruikt, ook wel
‘preventieve jeugdbescherming’. Wanneer er geen rechterlijke uitspraak ligt, maar de
jeugdbescherming wel voorwaarden verbindt aan hulpverlening, noemt de jeugdbescherming dit
drang. Cliënten ervaren drang als een dreigement. Het aanspreken van opvoeders op hun
verantwoordelijkheden is, mits correct uitgeoefend, professioneel handelen. Als de druk echter
uitgeoefend wordt op andere gronden van de professionaliteit vanuit het belang van het kind, is er
sprake van intimidatie.
- Ambtenaren: buiten de hulpverlening krijgen ook veel ambtenaren met onvrijwilligheid te maken,
zoals de politie, boa’s en medewerkers van centra voor zorg en inkomen.
3
Dwang
,Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1: Ken je doelgroep....................................................................................................................... 2
Hoofdstuk 2: De dynamiek in bemoeizorg...................................................................................................... 4
Hoofdstuk 3: Bemoeizorg stap voor stap........................................................................................................ 5
Hoofdstuk 4: Theorieën over afbouw en stoppen met delinquent gedrag.......................................................6
Hoofdstuk 5: Forensische psychiatrie........................................................................................................... 10
Hoofdstuk 6: Theorie en achtergronden....................................................................................................... 13
Hoofdstuk 7: Grondhouding en werkprocessen............................................................................................17
Hoofdstuk 8: Verandertaal: uitlokken van wensen en mogelijkheden...........................................................18
Begrippenlijst.............................................................................................................................................. 21
Hoofdstuk 1: Ken je doelgroep
2
, De eerste opdracht wanneer je je gaat bewegen in de wereld van drang en dwang, is je een beeld vormen van
de doelgroep. Deze groep is divers en tegelijkertijd uniform: het ontbreekt hun allen in meer of mindere mate
aan motivatie. Ze komen in alle sectoren van het sociaal werk voor, maar in sommige sectoren meer dan de
anderen: bijvoorbeeld jeugdzorg, reclassering, forensische psychiatrie, verslaving, straathoekwerk. Deze
mensen hebben een verscheidenheid aan problemen, die zich vaak tegelijkertijd voordoen: bijvoorbeeld
psychiatrische problemen, delicten begaan, opvoedingsproblemen en verslavingsproblematiek.
Een grote groep mensen in het drangsegment bevindt zich in het outreachend werk. Hulpverleners in deze
sector stappen af op mensen die, ondanks steeds groter wordende problemen, buiten beeld van instanties
blijven. Twee categorieën mensen die onder de radar blijven zijn: mensen die nog nooit in beeld zijn geweest
bij hulpverlenende instanties, en mensen die wel in beeld zijn geweest maar zijn afgehaakt. Te denken aan:
- Vluchtelingen en asielzoekers. Bijvoorbeeld door gebrekkige beheersing van de Nederlandse taal en
door angst voor uitzetting.
- Mensen die in Nederland geboren en getogen zijn en die bijvoorbeeld niet kunnen lezen en schrijven.
- Niet-westerse mensen uit een zogenoemde ‘fijnmazige cultuur. Men helpt elkaar binnen de familie.
Eer, het voorkomen van gezichtsverlies en schaamte, zijn belangrijke redenen.
- Mensen in achterstandswijken met weinig sociale samenhang en bedrijvigheid op straat, waarin de
problematiek zich naar binnen keren.
- Mensen met veel problemen die zich voordoen in combinaties, zoals multiprobleemgezinnen. Vaak
lopen deze problemen al generaties lang door.
- Mensen die met justitie in aanraking komen. Delicten gaan vaak samen met middelenmisbruik en
verslavingsproblemen.
- Mensen met problemen met middelen of verslaving die niet in aanraking komen met justitie die
weinig aandrang voelen om hun gebruik te veranderen.
Hulpverleners dragen vaak verschillende petten:
a. Contact maken en een analyse maken;
b. De regie voeren;
c. De cliënt ondersteunen om zelf de regie te voeren;
d. Casemanager zijn (coördineren van verschillende vormen van hulp en verschillende hulpverleners);
Sectoren die gekenmerkt worden door dwang en dwang:
- Reclassering: deze cliënten moeten zich houden aan voorwaarden, verwijzingen en afspraken in het
toezichtplan en de Standaardregels Toezicht. Wanneer de cliënt deze niet naleeft, is hij in overtreding
en heeft gevolgen.
- Verslavingszorg: deze mensen melden zich uit advies van iemand uit de omgeving en zien vaak zelf het
probleem niet zo in. Verslavingsproblemen bestaan in allerlei vormen varianten. Zo zijn er
verschillende middelen waaraan mensen verslaafd kunnen raken (opwekkende middelen, verdovende
middelen en geestverruimende middelen). Ze zijn allemaal verslavend en leiden soms tot problemen
(zoals huisvesting en financiën). Vaak is niet duidelijk wat de oorzaak is en wat het gevolg. Mensen
kunnen ook verslaafd zijn aan bepaalde activiteiten.
- Forensische psychiatrie: houdt zich bezig met mensen die met de rechterlijke macht in aanraking
gekomen zijn en die ook psychiatrische zorg nodig hebben omdat zij vanuit complex psychiatrische
problematiek grensoverschrijdend gedrag en/of delictgedrag vertonen. Deze zorg kan in een vrijwillig
kader, maar er kan ook een voorwaarde worden gesteld of verplicht worden opgelegd in een vonnis
van de rechterlijke macht (bijvoorbeeld een tbs-maatregel). Centraal is het uitgangspunt dat het
motiveren van patiënten centraal staat.
- Jeugdzorg en jeugdbescherming: ouders worden aangesproken op de zorg voor hun kinderen. Bij
voorbaat weerstand. De term ‘drang’ wordt ook binnen de jeugdbescherming gebruikt, ook wel
‘preventieve jeugdbescherming’. Wanneer er geen rechterlijke uitspraak ligt, maar de
jeugdbescherming wel voorwaarden verbindt aan hulpverlening, noemt de jeugdbescherming dit
drang. Cliënten ervaren drang als een dreigement. Het aanspreken van opvoeders op hun
verantwoordelijkheden is, mits correct uitgeoefend, professioneel handelen. Als de druk echter
uitgeoefend wordt op andere gronden van de professionaliteit vanuit het belang van het kind, is er
sprake van intimidatie.
- Ambtenaren: buiten de hulpverlening krijgen ook veel ambtenaren met onvrijwilligheid te maken,
zoals de politie, boa’s en medewerkers van centra voor zorg en inkomen.
3
