Hoe ga je om met kinderen op school en met hun
ouders?
8: Luisteren: een kunst en een kunde
8.1 Een goede relatie en luisteren
Een leerkracht die interpersoonlijk competent is, luistert goed naar opmerkingen en reacties van
leerlingen. Daardoor zullen de leerlingen zich gehoord voelen. Niet of slecht luisteren veroorzaakt
allerlei problemen die leren en lesgeven in de weg staan. Met goed luisteren laat je het kind merken
dat je het ziet, het accepteert, dat je ziet dat het kind een probleem heeft waar je rekening mee wilt
houden of mee wilt helpen. Luisteren is nodig voor goed onderwijs en maakt deel uit van de
pedagogische bekwaamheid van elke leerkracht.
8.2 Uitzenden en opvangen van signalen
Leerlingen die te kampen hebben met heftige gevoelens of emotionele nood omdat hun veiligheid
wordt bedreigd, of die lichamelijke behoeften hebben waarin niet wordt voorzien, of die denken dat
ze geïsoleerd zijn of minderwaardig, of ze niet aardig gevonden worden, zullen worden belemmerd in
hun werk op school. Als de leerkracht dan les geeft is dat alleen maar frustrerend en misschien wel
vergeefs. De meeste leerkrachten zullen de signalen van de leerlingen die te kennen geven dat ze te
kampen hebben met problemen wel opvangen. Toch is dat niet genoeg.
8.3 Taal van de non-acceptatie
De leerkrachten zendt meestal signalen aan de leerling dat zijn gedrag niet gewenst is: de leerkracht
wil dat de leerling verandert, dat hij doet alsof hij geen probleem heeft. De leerkracht wilt gewoon
door met lesgeven. De taal die de leerkracht dan gebruikt is: de taal van de non-acceptatie.
Bijvoorbeeld huilend kind komt bij de leerkracht: ik mag van Diana niet met de pop spelen! De
reacties die hierop vaak voorkomen en die non-acceptatie overbrengen, zijn te verdelen in drie
categorieën.
1. Adviezen geven, oplossing aandragen. Dit kan verschillende vormen aannemen:
Suggeties geven-adiverseren: droog maar gauw je tranen. Straks mag jij de pop.
Beleren-logisch redeneren: kies maar wat anders, je kan toch niet tegelijk met de pop spelen.
Moraliseren: dat is vervelend, maar je kunt nu eenmaal niet altijd je zin krijgen.
Bevelen-voorschrijven: ophouden met huilen en snel iets anders kiezen.
Waarschuwen-dreigen: als je niet ophoudt met huilen mag je niet meer met de pop spelen.
2. Oordelen, negatieve waardering uitdrukken. Dit kan verschillende vormen aannemen:
Analyseren-interpreteren: je bent zeker met wat anders gaan spelen en wil de pop nu terug.
Kritiek leveren- beschuldigen: jij wilt altijd met iets spelen waar een ander net mee bezig is.
Etiketteren-schelden: er kan ook nooit wat gebeuren of jij begint meteen te huilen.
3. Het probleem uit de weg gaan, vermijden. Neemt twee vormen aan:
Afleiden- negeren: kom, jij mag de juf even helpen met het pakken van de melk.
Sarcastisch zijn- grapjes maken: wat een tranen. En het is vandaag als zo nat buiten!
In geen wordt geprobeerd om te gaan met de gevoelens van de leerling. De leerkracht accepteert het
gedrag niet. Blokkerende opmerkingen (zoals deze reacties) zijn een gemiste kans om de relatie te
verbeteren. Dit is voor kinderen met een stevig zelfbeeld meestal niet schadelijk. Zij zullen het signaal
duidelijker en opnieuw geven. Kinderen met een negatief zelfbeeld zullen dat niet gauw doen. De
taal is dan belastend en belemmerend.
,8.4 Algemene gespreksvaardigheden
Er zijn verschillende soorten gesprekken: interview ( het doel is het verkrijgen van informatie).
Hulpverleningsgesprek( het doel is het kind hulp te bieden. Open(vraag)gesprek met twee doelen: de
gevoelens en de mening van het kind willen weten, jou mening en gevoelens wilt vertellen aan het
kind. Hier hebben we het over het opengesprek.
Een kind dat problemen heeft, zal niet altijd openstaan voor een gesprek.
Een goed gesprek is alleen mogelijk als de leerling zich veilig voelt. Het is van belang dat je in het
gesprek duidelijk maakt dat de leerling alles kan en mag zeggen en dat je dat serieus neemt.
Een goed gesprek maakt het meest kans als je je bewust wordt van de manier waarop jij en de
leerling ten opzichte van elkaar zitten. als je recht tegenover hem zit kan dit afleinden zijn en kun je
onbedoeld afleidende non-verbale signalen geven die het denkproces van de leerling kunnen
verstoren.
,Tast van tevoren af of de leerling wel met je wil of kan praten. Kijk goed naar de lichaamshouding.
Soms kunnen emoties tijdens een gesprek tegen jouw verwachting in oplaaien. Bereid je hierop voor
door een goede ruimte te kiezen waar de leerling vrijuit kan praten en waar hij na afloop kan
afkoelen.
Geef direct aan wat het doel van het gesprek is en wat je met de informatie gaat doen.
Met metacognitie wordt bedoeld dat je tijdens het gesprek praat over het verloop van het gesrep. Je
laat blijken dat je blij bent dat de leerling met jou wil praten.
, Door te laten merken dat je goed lusitert kan de motivatie toenemen. Je kunt daarbij technieken
gebruiken waaruit blijkt dat je de leerling begrepen hebt, zoals samenvatten of een voorbeeld geven.
Door middel van ik-boodschap kun je de motivatie herstellen, maar je respecteert de leerling als die
wilt stoppen. Wel geef je aan dat je een ander tijdstip verder wilt.
Door open vragen te stellen geef je de leerling meer kans om zijn mening en gevoelens te
verwoorden. Bij doorvragen zijn gesloten vragen nuttig om zo de situatie verduidelijkt te krijgen.
Suggestieve vragen zijn vragen die de leerling soms in een richting sturen waar hij eigenlijk niet
naartoe wil: taal van de non-acceptatie.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller LauraStitselaar. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.96. You're not tied to anything after your purchase.