Summary
Samenvatting Sociologie
- Course
- Institution
Samenvatting Sociologie Dirk Geldof Ruimte en tijd Geluid Corona : risicomaatschappij
[Show more]
Seller
Follow
annelieswynants
Reviews received
Content preview
Sociologie van de Sociale Ruimte en TijdInleiding
Sociologie = studie van de mens, in grote of kleine verbanden. Bestudeert het samenleven van de mens, hoe de mens
vormgeeft aan de samenleving en hoe dit verandert doorheen de tijd. Mensen bedienen zich niet enkel van natuurlijke
hulpbronnen, maar ze geven en creëren daarbij ook betekenis.
Les 1. Sociologie van de tijd. Hoe ons hedendaags tijdsbegrip tot stand kwam
Omgaan met tijd lijkt evidentie : kloktijd erg verweven in dagelijks leven + dominant aanwezig
TEKST : In de houdgreep van de tijd (onze omgang met de tijd in een consumptieve cultuur) – L. Laeyendecker en Marthy P. Veerman
1. Het mechanische uurwerk en het moderne tijdsbesef
Uitvindingen : vaak gevonden in context van zoekproces gestimuleerd door veranderende of in kracht toenemende
behoeften in de samenleving
+ mate van kennis en peil van technologische ontwikkeling
" Mechanisch uurwerk is hier voorbeeld van
1.1. Toenemende behoefte aan een nauwkeuriger tijdmeting
Behoefte aan nauwkeurigere tijdsbepaling (ipv zonnewijzers en klepsydra’s) vooral bij drie categorieën :
- Monniken
Dagelijkse leven afhankelijk van tijdstippen waarop voorgeschreven activiteiten plaatsvinden
" behoefte zeker aanwezig
Cisterciënzers : hun regel : vestigen in nabijheid van water voor gebruik waterkracht e.d.
" Tijdmeters en klokken onmisbaar voor deze activiteiten
" sommigen beweren dat bij de Cisterciënzers klokwerk uitgevonden is
- Wetenschapsbeoefenaren
Astronomie :
Indirect verband : vooral geïnteresseerd in nauwkeurige instrumenten, eigenlijke tijdmeting was afgeleide
" doel : met behulp van instrumenten beweging van hemellichamen nauwkeurig afbeelden
Medische wetenschap :
Goede arts moest weten ‘onder welk gesternte’ patiënt geboren was : kon enkel met betrouwbaar uurwerk
Probeerden zelf uurwerken te maken
- Handel en beginnende industrie
Snelle diffusie uurwerk enkel te verklaren door sterke behoefte bij bredere kring dan wetenschap en monniken
" inwoners van snelgroeiende steden
Leven in steden werd geregeld door geluidssignalen : aangeven kloosterlijke dagorde + regulering arbeidstijd
12de eeuw : landbouw productiever " beter voorzien van levensmiddelen " bevolkingsgroei
" meer nood aan werktuigen " ambacht gestimuleerd
: beginnende industrie = textielnijverheid (vooral Vlaanderen en Noord-Italië)
: handel tot ontwikkeling (voornamelijk regionaal)
: geldeconomie tot ontwikkeling
" stedelijke dynamiek trekt mensen van platteland aan
" nieuwe samenleving geboren in de steden!
" stad wordt dus complexer " behoefte aan nauwkeurige tijdsbepaling groeit enkel!
- Ontwikkelingen in handel en bedrijf
Handel over lange afstand : duur van reizen als determinant voor de prijs
Leningen
Lengte van arbeidstijd voor vervaardiging goederen
- Handwerkslieden
Werkdag onduidelijke grenzen : wanneer donker? Tocht naar huis erbij? = niet te regelen met zevenmaal
daags luidende klokken " invoering werkklokken : maar : wie bepaalt tijdstippen? Werd mee gesjoemeld
- Toenemende complexiteit samenleving
Nood aan signalen : opening/sluiting poorten, start/einde markt, politieke bijeenkomsten, …
" ingewikkeld patroon van signalen
OPLOSSING : uurwerk dat algemeen hoor- en/of zichtbaar was
Was algemeen besef, nog geen concreet idee van hoe men dit zou realiseren
1
,1.2. Een geniale vondst en haar verbeiding : 13de – 14de eeuw
Uitvinding waarnaar zo verlangen werd moeilijk te dateren of herleiden naar iemand
Geniale uitvinding :
Klepsydra’s : gelijkmatig stomend water
Snel ontdekt dat aandrijving ook via gewichten kon gebeuren
" probleem : versnelling zou optreden " oplossen door escapement (haakrad, onrust)
Elk schokje vertegenwoordigde ‘stukje tijd’, waarneembaar door tikken : tijd werd verdeeld in partjes van
gelijke duur : op termijn immense gevolgen dus!
Maar : beweging door ‘gewicht en rem’ niet voldoende
" pas uurwerk dat na elk uur (en later kleinere tijdseenheden) signaal kon geven maakte doorbraak in
samenleving goed mogelijk
+ in 15de eeuw wijzers op torens
Uurwerken konden elk uur slaan MAAR geen overeenstemming over wijze telling uren dag en nacht
" dag en nacht telden 12u, maar begin dag verschoof met zonsopgang " bij nieuwe telling bij deze wijze
aangeknoopt " regelmatig aanpassingen aan uurwerk " tijd verschilde van stad tot stad (en klok tot klok)
Geen groot beeld bij deze klokken : nog niet op punt, haperden veel, erg groot dus enkel in steden, …
" zandloper in dezelfde periode uitgevonden
Eenvoudig principe MAAR afhankelijk van overeenstemming lengte van de uren : origineel instrument om
één uur aan te geven
Populair : goedkoop + grote invloed op nieuwe omgang met tijd
Eerste en snelle verspreiding slaande uurwerken in Noord-Italië
" uurwerk bevond zich in belangrijkste toren van de stad (stadstoren, kerktoren)
" goed zichtbaar overal in de stad
Initiatief tot aanschaf meestal stedelijke overheden, maar ook andere overwegingen :
- Concurrentie met andere steden
Klokken waren duur, werd gezien als prestigeobject + symbool openheid nieuwe en stedelijke autonomie
- Andere instanties
Hogere adel (Bourgondische hertogen)
Kapitaalkrachtige kathedralen en kloosters
Landelijke overheden (vooral geïnteresseerd in kleinere steden en dorpen)
Verspreiding via Noord-Italië " belangrijke Europese centra " nabije en verre oosten
DUS : aandrijving klokken mogelijk door uitvinding gewichten + escapement (haakrad)
1.3. De tijd verandert van karakter
Uurwerk schiep niet de interesse voor het meten van de tijd, maar interesse leidde tot uitvinding uurwerk
" niet duidelijk wat er nu eerst was : geen causaal verband maar gestage wisselwerking
Uurwerk beantwoordde aan behoeften – eenmaal ingevoerd kwamen er enkel meer
" uurwerk verandert de tijd de wijze waarop tijd aan de mensen verschijnt
JUISTER : wijze waarop men met tijd omging verandert
- (Nieuw) tijdsbewustzijn groeit
- Tijd wordt deel- en telbaar + hoorbaar door mechanische uurwerk
Telbaarheid : past goed in culturele klimaat waarin kwantiteit belangrijk was (bv. prijzen berekenen)
- Tijd losgemaakt van natuur : aangedreven door eigen kracht
- Tijd komt op zichzelf te staan, losgemaakt van dingen en gebeurtenissen
- Tijd is nu abstract begrip
- Tijd losgemaakt van kerk (kloosters, kerk en god)
" canonieke uren verliezen betekenis = vroeg aspect van het seculariseringsproces
" ! kerk droeg hier zelf aan bij (maar voorzag dit effect niet)
Taalgebruik : ‘ik ben te laat’ in de plaats van ‘het is laat’
Uurwerk heeft de tijd tot persoonlijk eigendom gemaakt
Tijd onder beheer van mensen én door mensen gemaakt
" Vergelijking : god is de grote klokkenmaker
2
,1.4. Tijdmeters als disciplineringsmiddel
Mechanisch uurwerk : mensen tot gedisciplineerde omgang met tijd brengen
" ook zandlopers, vooral voor korte tijdspannes
Openbaar leven met uurwerken geregeld = goed bestuur
- Tijden waarop bestuurders en ambtenaren moesten samenkomen werd vastgelegd (prikklokken!)
- Duur vergadering en zittingen geregeld
- Regeling markttijden
- Onderwijs : eerst studielast met aantal boeken aanduiden, nu in aantal uur uitdrukken
- Duur preek in kerk door zandlopers controleren
- Folteren : afhankelijk van zwaarte misdaad, foltering langer/korter
- Arbeidstijd : werkklokken ingevoerd
1.5. De waardestijging van de tijd
Agrarische samenleving : tijd geen hoge waarde
" geheel afhankelijk van omstandigheden die men niet in de hand had
Uitzondering voor de kloosters : zorgvuldig omgaan met tijd door godsdienstige redenen
Opbloei economie : buiten kloosters tijd meer waarde
Tijdsverspilling werd een zonde
Calvijn : mens was werktuig God, gehouden aan hard werken en sober leven
" Weber : Innerweltliche Askese : wat eerst gemeengoed was binnen klooster, verplaatst nu naar wereld
= hard werken en sober leven brengt je naar de hemel
Waardering van tijd binnen klooster religieus gefundeerd MAAR dankzij opbloei economie en uitvinding
uurwerk ook seculiere fundering
" sterker naar voren als relatie met geld gelegd werd
TIJD IS GELD (Benjamin Franklin)
" economisch en technologisch begint samenleving te versnellen
Bv. zoeken naar hoe lang duurt wagon in te laden " efficiënter werken + ook goedkoper voor eigenaar
Bv. invoering lopende band = sneller onderdelen hangen, meer auto’s produceren, …
= ALGEMENE VERHOGING LEVENSTEMPO
1.6. Latere ontwikkelingen
Met verdere ontwikkelingen krijgen we meer macht over de tijd, mens minder afhankelijk van seizoenen, …
Vraag : slagen we vandaag niet door en krijgt de tijd niet meer macht over ons dan andersom?
" door versnellende samenleving!
Kering van de macht van tijd door :
- Verdere verbreding mechanisch uurwerk
" democratisering met zak-en polshorloges
9 bv. voor communie vroeger een horloge : teken van volwassnheid
" vandaag via smartphone, tablet, laptop, …
- Steeds preciezere tijdsmeting
" nano- en picoseconden
- Gestage verhoging tempo samenleving
- Standaardisering van de tijd
" GMT (Greenwich Mean Time) : midden 19de eeuw
" internationale standaardisering pas eind 19de eeuw (Nederland bv maar 1940)
1.7. Besluit
Goudsbloem : we leven onder regime van de tijd : hoe wij leven door heel groot deel bepaald door de tijd
" economische en technologische ontwikkelingen mogelijk door tijd
MAAR toch botsen we af en toe op grenzen van versnelling
Momenten/levensgebeurtenissen waarop tijd vertraagt/stopt/ niet meer zo dwingend is
Bv. zelfgekozen : wandeling, vakantie, confrontatie met kunst, meditatie, …
Bv. noodgedwongen : overlijden, ziekte, …
3
, Les 2. Een versnellende samenleving
1. Tijdsrisico’s in een versnellende samenleving (tekst 2 syllabus)
Westerse maatschappijen voortdurend in versnelling
" gaat samen met groeiende tijdsrisico’s en tijdsdruk
Bv. vuilniskar en wegenwerken in vakantieperiode/weekends, anders te veel verkeer
Tijdsorde verandert langzaam :
- Afbrokkeling collectieve ritmes van sommige groepen
= die dingen die we met z’n allen/grote groep min of meer gelijktijdig doen, zorgt voor bepaalde cadans
Bv. ochtendspits/avondspits : verplaatsing naar werk/huis (in het weekend veel minder)
Bv. campus in augustus/september : geen volk / veel volk
Bv. voetbal : watermaatschappijen 1 minuut na rust heel veel waterverbruik (toiletbezoek)
Waarom dan aan het afbrokkelen?
Steeds meer dingen op steeds meer momenten mogelijk door technologie
Bv. niet meer wachten tot openingsuren banken : via smartphone
Bv. niet meer wachten tot bib open is : online
- Voortdurende versnelling + alles steeds flexibeler, de klok rond
Bv. punten online buiten schooluren
" zijn dus nog wel aanwezig, maar veel minder dan vroeger
Gevoel van tijdsdruk = gevoel van onzekerheid
" hoe lang kunnen we dit tempo volhouden? Maken we juiste keuzes als we voortdurend tijd tekort hebben?
1.1. Versnelling en groeiende tijdsdruk
Tijd wordt :
- Schaarser
- Steeds economischer (time is money)
" waar heeft men dan nog tijd voor?
Vandaag : eigen leven afstemmen op turbulente samenleving
Hartmut Rosa : drie soorten versnelling
- Technologische versnelling
Laat toe om meer dingen sneller te doen en zorgt dus voor :
- Maatschappelijke versnelling
Tempo maatschappelijke veranderingen stijgt, dingen veranderen alsmaar sneller
Samenleving lijkt vloeibaar te worden
- Versnelling van levenstempo
We doen alsmaar meer in minder tijd
" laat behoefte aan snellere technologie groeien " drijf versnellingskringloop aan " cirkel!!
Versnelling vertaalt zich in stress en tijdsdruk :
- Alledaagse zorgen bv. opvang, combineren werk/gezin, verdelen huishoudelijke taken, …
1.2. Persoonlijke en maatschappelijke tijdsproblemen
Individueel groeit tijdsdruk
- Hoe krijg je studies + hobby + familie + … gecombineerd?
" mensen moet leren plannen : men wordt planbureau van eigen leven (= time-management)
- Ook individualisering verstrekt tijdsdruk
" we doen meer ons eigen ding " minder dingen samen met gezin
Bv. wandeling met gezin maar één kind naar chiro, andere naar voetbal, … " ≠ verplaatsingen
" leidt dus mee tot vervagen van klassieke tijdsordening (iedereen meer individueel)
- Economisering : vaak sterk tot uiting in onze omgang met tijd : economischer besteden van tijd op 2 manieren
" we gaan steeds bewuster om met onze (schaarse) tijd
" we besteden meer tijd aan economische activiteiten
!! Burnouts
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller annelieswynants. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.39. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
67866 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now