Inhoudsopgave hoorcolleges Internationaal en Europees
Strafrecht
Hoorcollege 1. Soevereiniteit en rechtsmacht............................................................................................................. 2
1.1. Soevereniteit...............................................................................................................................................................2
1.2. Rechtsmacht................................................................................................................................................................3
Hoorcollege 2. Europees strafrecht: ne bis in idem en de raadsman bij het politieverhoor...........................................5
Hoorcollege 3. Overdracht en overname van vonnissen en gevonniste personen........................................................9
Hoorcollege 4. Introductie: Uitlevering en overlevering............................................................................................ 13
4.1. Algemene uitgangspunten uitlevering en overlevering...........................................................................................13
4.2. Dubbele strafbaarheid en lijstfeiten.........................................................................................................................15
Hoorcollege 5. Uitlevering en overlevering van Nederlanders en daarmee gelijk te stellen vreemdelingen................16
5.1. Uitlevering buiten EU op basis van verdragen..........................................................................................................16
5.2. Overlevering binnen EU op basis van Kaderbesluit Aanhoudingsbevel en Overleveringswet.................................16
Hoorcollege 6. Mensenrechten bij uitlevering en overlevering..................................................................................18
6.1. Mensenrechten: uitlevering.....................................................................................................................................18
6.2. Mensenrechten: overlevering...................................................................................................................................19
Hoorcollege 7. Overdracht en overname van strafvervolging....................................................................................20
7.1. Overdracht aan een andere staat.............................................................................................................................20
7.2. Overname vervolging van een andere staat.............................................................................................................21
,Hoorcollege 1. Soevereiniteit en rechtsmacht
1.1. Soevereniteit
Interne soevereiniteit: de hoogste macht binnen een staat (nationaal).
Externe soevereniteit: een staat is soeverein tegenover andere staten (internationaal). Staten kunnen elkaar
als zodanig als soevereine staten erkennen. Een staat erkent dat een andere staat een bepaald grondgebied
heeft, waar die staat met uitsluiting van andere staten soeverein is bij zowel het bepalen wat strafbaar is, als
het beleid voor het opsporen van verdachte en ten uitvoer leggen van straffen. In beginsel mogen andere
staten zich daar niet mee bemoeien.
De Eichmannzaak (Israël): de ontvoering van Adolf Eichmann
Eichmann was een grote oorlogsmisdadiger en had in de Tweede Wereldoorlog Joden gedeporteerd naar de
vernietigingskampen. De raadsman van Eichmann zegt dat Eichmann in 1950 (na Tweede Wereldoorlog) was
gevlucht naar Argentinië. In 1960 is de Israelische geheime dienst naar Argentinië gegaan, hebben Eichmann
opgespoord en hebben hem zonder toestemming van Argentijnse autoriteiten aangehouden en ontvoert
naar Israël. Vervolgens moest Eichmann een jaar later verschijnen voor de Israelische rechter om terecht te
staan voor de genocide die de naties op de Joden hadden gepleegd tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Eichmann werd als SS’er medeverantwoordelijk gehouden en als medepleger gezien van deze genocide.
Inbreuk op soevereiniteit van Argentinië?
Een staat maakt inbreuk op de soevereiniteit van een andere staat wanneer een staat zonder toestemming
of verdrag opsporingsactiviteiten verricht op het grondgebied van een andere staat.
Stelling van de raadsman Eichmann (preliminair verweer): de ontvoering van Eichmann was onrechtmatig en
daarom kan Israël hem niet berechten. Eichmann heeft een verklaring afgelegd dat hij vrijwillig met de
Israelische geheime dienst is meegegaan, maar deze is onder dwang getekend. In werkelijkheid was dit
tegen zijn wil in, was er sprake van ontvoering en was er een schending van de soevereiniteit van Argentinië.
Slaagt dit verweer van de raadsman van Eichmann? De Rechtbank Jeruzalem heeft het verweer verworpen:
volgens de Veiligheidsraad was er een ernstige inbreuk gemaakt op de soevereiniteit van Argentinië, maar
deze inbreuk is hersteld door een gemeenschappelijke verklaring van Argentinië en Israël. Eichmann is
uiteindelijk in Israël geëxecuteerd.
Inbreuk op de soevereiniteit: Zaak Öcalan, EHRM 12 mei 2005, nr. 46221/99:
Op het moment dat Turkse autoriteiten buiten Turks grondgebied een persoon aanhouden, valt dat
handelen binnen de rechtsmacht van Turkije (artikel 1 EVRM);
Een inbreuk op de soevereiniteit van een andere staat kan een inbreuk zijn op het recht op vrijheid
en veiligheid van de aangehouden persoon, ofwel de betrokkene (artikel 5 lid 1 EVRM).
Öcalan is de leider van de PPK, de Koerdische verzetsbeweging in Turkije. Öcalan wordt door de Turkse
autoriteiten beschouwd als een terrorist en wilde hem berechten vanwege het leidinggeven aan die
terroristische aanslagen. Öcalan zit nu een levenslange gevangenisstraf uit in Turkije, nadat hij op een
bepaalde manier is aangehouden in Kenia.
Öcalan was namelijk op de vlucht voor de Turkse autoriteiten en zat in Kenia bij de Griekse ambassade. Op
een moment is hij met een auto vanuit de Griekse ambassade gegaan naar het vliegveld van Kenia om daar
op het vliegtuig te stappen. In die situatie is Öcalan overgedragen aan de Turkse autoriteiten die zich op het
grondgebied van Kenia in een auto bevonden. Öcalan werd tegen zijn wil in die auto gezet en gebracht naar
het vliegveld. Hij is vervolgens onder dwang naar Turkije gevlogen en daar veroordeelt tot levenslang.
, Verweer: er is sprake van inbreuk op soevereiniteit van Kenia, want geen toestemming/verdrag van Kenia
voor de uitlevering van Öcalan aan Turkije, waardoor Turkije niet bevoegd is om Öcalan te berechten.
Verschil met de Eichmann zaak: de Keniaanse autoriteiten (of regering) hebben nooit gesteld dat hun
soevereiniteit is geschonden door Turkije. Ook de Keniaanse Veiligheidsraad heeft hier niets over gezegd. De
Keniaanse autoriteiten hebben meegewerkte aan de verkapte uitleveringsprocedure.
Het EHRM oordeelde dat het recht van vrijheid en en veiligheid van Öcalan (artikel 5 EVRM) niet is
geschonden. Probleem: EHRM legt niet uit hoe reparatie van een eventuele schending tot stand moet
worden gebracht en verwerkt.
Inbreuk op de soevereiniteit: HR 5 oktober 2010, NJ 2011/169
Schendingen van de soevereiniteit van een andere staat door Nederlandse opsporingsambtenaren is ‘niet
relevant’ in Nederlandse strafzaak een dergelijk prelimiair verweer is in Nederland dus kansloos.
Feiten
Een Nederlandse verdachte heeft in België een vuurwapen gekocht en wilde hiermee naar Nederland rijden.
De Belgische en Nederlandse autoriteiten werkten samen (vorm van toestemming) om dat soort verdachten
aan te houden om in Nederland te worden berecht. Deze verdachte werd al in België aangehouden en naar
Nederland geleid. De verdachte vond dit een schending van de Belgische soevereiniteit en daardoor moet
het Openbaar Ministerie in de Nederlandse strafzaak niet-ontvankelijk worden verklaard. Dit verweer werd
door de Nederlandse rechter verworpen en de Hoge Raad ging hiermee akkoord. De inbreuk van de
Belgische soevereiniteit kan niet tot niet-ontvankelijkheid leiden in de Nederlandse strafzaak, want het is
niet een belang van de Nederlandse verdachte.
dit staat op gespannen voet met de Öscalan zaak, daar oordeelde het Hof dat het wel een belang van de
verdachte kan zijn als zijn recht op vrijheid en veiligheid (artikel 5 EVRM) wordt geschonden.
De raadsman in de Nederlandse zaak had dus een uitdrukkelijk beroep op artikel 5 EVRM moeten doen!
1.2. Rechtsmacht
De eerste uitwerking van soevereiniteit is gelegen in het feit dat staten bevoegd zijn om rechtsmacht vast te
stellen. In de eerste plaatst kan hierbij gedacht worden aan territoriale rechtsmacht: een staat is bevoegd
om strafbare feiten die op zijn grondgebied worden gepleegd te vervolgen (artikel 2-3 Sr).
Extra-territoriale rechtsmacht:
Beschermingsbeginsel (artikel 4 Sr):
o Strafbare feiten buiten Nederland.
Passief personaliteitsbeginsel (artikel 5 Sr):
o Misdrijf tegen Nederlander in het buitenland.
Internationale verplichtingen (artikel 6 Sr):
o Rechtsmacht door verdrag;
Actief personaliteitsbeginsel (artikel 7 Sr):
o Strafbaar feit door Nederlander in het buitenland.
Overname vervolging/weigering uitlevering (artikel 8b en 8c Sr):
o Strafvervolging overgenomen door Nederland en vreemdelingen.
Universaliteit (artikel 2 Wet internationale misdrijven): genocide e.d.
Zaak Eichmann
Tweede verweer: Israël heeft geen rechtsmacht in de zin van artikel 2 e.v. Sr over de feiten. Het Israelische
strafrecht kent een soortgelijke bepaling.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Chloekarlas. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $12.86. You're not tied to anything after your purchase.
