Summary
Samenvatting Inleiding tot de voornaamste moderne literaturen
- Course
- Institution
Samenvatting van slides + notities + cursus prof. Keunen
[Show more]
Seller
Followastriddetender
Content preview
Inleiding tot de voornaamste moderne literaturen→ ‘Moderne literaturen’= literatuur vanaf de renaissance en in de moderne talen (Frans, Duits, Engels, …) geschreven.
DEEL 1: LITERATUUR IN DE MIDDELEEUWEN (5de – 15de eeuw)
INLEIDING
Relevantie van de middeleeuwse literatuur
1. Periodisering
Vroege ME: periode van verval (WRR verdwijnt)
= na de val van het Romeinse Rijk verdwijnt de gesofisticeerde cultuur van de Romeinen en komt er een periode van verval
(ook mede door de Germaanse stammen die in de meerderheid zijn)
= ‘overblijfselen’
• Latijnse teksten → moderne literaturen
• De meeste literatuur is te vinden in de christelijke milieus bij de monniken (zij gaan ook gaan terugkijken naar de KO)
• Orale cultuur in de volkstaal: er is vooral literatuur te vinden in mondelinge overleveringen (heldenverhalen)
! Uitzondering: cultuur van niet-Westerse volkeren (Islam + Byzantium (ORR))
• Groot contrast buiten de EU: de Islam is een bloeiende cultuur
→ hadden nog veel contact met de KO door het Oost-Romeinse Rijk dat nog eeuwen voortleeft o.a. architecturale
kennis, …
• Karel de Grote (ca. 800) doet een poging om de cultuur te laten heropleven
→ wordt gezien als de grondlegger van de Renaissance =Karolingische Renaissance
Bron:
‘Présentation de la Bible à Charles le Chauve par trois moines du scriptorium de Saint-
Martin de Tours.’
→ Karolingische Renaissance (vroege ME)
→ Zoon van Karel de Grote (Karel de Kale) krijgt een Bijbel aangereikt.
→ Alles inspireert zich op de Bijbel
Hoge ME: nieuw élan van de westerse cultuur (veel verfijnder)
2 types literatuur:
1. Aristocratische literatuur (troubadours)
2. Stedelijke, burgerlijke literatuur (grondlegging van onze dagelijkse literatuur)
Late ME
• Dante als culminatiepunt
• Stadscultuur: herfsttij der ME (wat in de hoge ME begon, wordt versterkt tot het begin van de renaissance)
1
, • Italië= begin van de Renaissance
2. Culturele context van de Middeleeuwse literatuur
Middeleeuwse eenheidscultuur (bepaalt door religie)
= een cultuur gebaseerd op één soort normen en waarden.
“Goddelijke orde”
o Bepaalt geloof, kennis en sociaal handelen (gebaseerd op het scheppingsplan van God)
o Geeft dus eenheid aan de cultuur van de ME mens
o Leidt tot habitus
Elementen van de Middeleeuwse eenheidscultuur:
o Ontstaan vanuit de Keltische cultuur, Germaanse en Slavische bevolkingsgroepen, Joods-Christelijke
levensbeschouwing en de antieke cultuur (KO)
= een vermenging van verschillende elementen + poging tot integratie
o Vanaf de 9de eeuw: poging tot opbouwen van het ME cultuurpatroon door Karel de Grote (Karolingische
Renaissance)
Hoogtepunt: einde hoge ME
Verval: late ME (‘herfsttij der ME’)
o Middeleeuwse habitus (Panofsky & Bourdieu)
= een soort vanzelfsprekend geworden systeem dat meteen voor waar wordt aangenomen en zo is
aangeleerd. Dit leidt tot vanzelfsprekend gedrag en kennis.
HOOFDSTUK 1
Vroeg- Middeleeuwse Literatuur (5de-10de eeuw)
2. Oud-Germaanse literatuur (700-1250)
→ Illustreert de niet-christelijke Germaanse cultuur
→ Mondeling overgeleverd tussen 700 en 1250
2.1 Kenmerken van de Oud- Germaanse verhaalcultuur
DATERING
• 700-1250: mondelinge overlevering van heldenverhalen
! Enkele verhalen zijn ook ouder en gaan terug op de tijd van de grote volksverhuizingen
• Na 1250: vervangen door ‘modernere’ (hoge ME) heldenverhalen
→ Vooral in de 13de eeuw opgetekend door monniken (dus niet meteen)
! Historisch probleem: heidense geloof van de verhalen >< christendom van de monniken → toevoeging van
christelijke elementen door de monniken (censuur)
BELANG
• De Oud- Germaanse verhalen leven verder in de Karolingische Renaissance, maar ook als ‘Ridderroman’ (12de eeuw)
• Ondanks de toegevoegde christelijke elementen wijken de verhalen af van de W tendens, en geven ze een beeld van
de Germaanse cultuur in de vroege ME.
OVERDRACHTSVORM
2
, • Orale literatuur
• Voorgedragen door militaire dichters (‘skop’ of ‘skald’) bij feestelijke gelegenheden.
Bron: beeldfragment
→ Militaire dichters aanbeden hun leiders en creëerden heldenverhalen over hen. Ze mythologiseerden hun
heldhaftige leiders.
Bron: Röksteen: runeninscripties bewaard in Östergötland (Zuidoost-Zweden, dicht bij Linköping)
“Ter nagedachtenis van Vemoor staan deze runen. (…) Ik zeg dit voor hem die negen generaties geleden zijn leven
verloor bij de Hreidgoths (Ostrogothen). (…) Theoderic de stoute, leider van de zeekrijgers, heerste over de kusten
van Hreiosea (Middellandse zee). Nu zit hij op armedon, zijn Goth(isch paard), de prins van de Maerings”
STILISTISCHE KENMERKEN
• Verhalen op eenvoudig, functioneel rijm= mnemotechnisch hulpmiddel (= geheugensteun)
• Latere, schriftelijke versies hebben een verfijndere stijl
THEMATISCHE KENMERKEN
• Historische basis: periode van de volksverhuizingen (5de-6de eeuw), invallen van Germaanse volkeren (veel onderlinge
conflicten, voortdurende strijd om grondgebied, …)
• Legitimatie van het gezag van de vorst (ook door hen uitgevonden, over mensen die opstonden tegen het geweld)
• Christelijke elementen (in de latere schriftelijke versies door monniken)
• Kenmerken van de plot:
o Heldenverhalen met een vast narratief (=verhalend) schema
o Complex geheel van verhaallijnen (veel uitweidingen, subplots, ..)
o Allusies op stammentwisten en ruzies tussen personen (problematiek van trouw en verraad)
2.2 Schriftelijke documenten uit de Oud- Germaanse literatuur
Algemeen:
• Thema’s: morele normen worden overgedragen via deze verhalen
• Motieven: kleinere ‘onderwerpen’
Enkele documenten werden bewaard dankzij de interventie van monniken:
1. BEOWULF-EPOS
“Daar kwam Grendel uit het moer, onzichtbaar in de mistbanken. Gods toorn rustte op hem. De onheilbrengende vijand
wilde in de verheven zaal weer een menselijk wezen verraderlijk gaan grijpen. Onder dekking van de wolken kwam hij
naderbij, tot waar hij de wijnhal, de gouden zaal der mannen, met ornamenten ingelegd, gemakkelijk kon zien liggen. Dat
was niet de eerste keer, dat hij het huis van Hrothgar had opgezocht. Nooit in heel zijn leven, vroeger noch daarna, heeft hij
er een meer geharde held gevonden en moediger zaalbewakers. [ ... ] Onverschrokken keek Hygelacs verwant [ = Beowulf]
toe, hoe de moordende vijand te werk zou gaan met zijn plotselinge aanvallen. Het monster was niet van plan lang te
wachten, maar greep eerst een strijder in zijn slaap, scheurde hem, voor hij zich verweren kon, uiteen, beet zijn gewrichten
stuk, dronk het bloed uit de aderen en verzwolg hem in grote stukken. Het duurde niet lang of hij had heel de dode
opgegeten, zelfs de handen en de voeten. Het duivelse wezen kwam weer naderbij voor de volgende, greep naar de
onverschrokkene op de slaapbank [Beowulf], reikte naar hem met zijn klauw. Met ware doodsverachting pakte deze hem
3
, vast en zette zich schrap met zijn arm. De meester der misdaden realiseerde zich onmiddellijk, dat hij op de aarde, in de
uithoeken van de wereld, geen man had ontmoet met grotere kracht in de handen. Angst greep zijn hart en geest, maar hij
kon niet meer weg. Graag was hij gegaan, was hij gevlucht naar zijn schuilplaats, was hij teruggekeerd naar de
verzamelplaats van duivels. De positie waarin hij daar verkeerde was totaal anders dan hij ooit in zijn leven had
meegemaakt.“ (Anoniem, Beowulf)
→ Beowulf (op dat moment nog niet de leider van de stam) ontmoet het monster en verslaat het.
→ Verder in het verhaal verslaat Beowulf ook de moeder van het monster (nog afschuwelijker) en iedereen beseft dat
Beowulf het verdient om tot leider gekroond te worden.
→ Uiteindelijk is er nog een afschrikwekkender monster, en Beowulf trekt ernaartoe met een hele groep om het monster te
verslaan. Maar deze groep vlucht weg wanneer ze het monster zien. Beowulf verslaat het monster opnieuw, maar bezwijkt
toch aan zijn verwondingen. Het verhaal eindigt met het besef hoe laf de weggevluchte groep mensen was.
• Verhaalstof uit de tijd van de volksverhuizingen, aangepast in 6de - 8de eeuw en opgetekend in 10de eeuw.
• Gebeurtenissen in Denemarken (450-600)
• Taal en cultuursfeer van Angelen en Saksen (oud-Engels), aangevuld met christelijke elementen.
• Stilistische kenmerken:
o Verfijnde poëtische techniek
o Geschreven in allitererende accentverzen
o Aristocratisch en elegisch (= weemoedig) van toon
2. HILDEBRANDLIED
Vader wilt zijn macht nog niet meteen doorgeven aan zijn zoon, waardoor er een gevecht ontstaat tussen vader en zoon.
• Oud-Duits en ontstaan in de 8ste eeuw
• Oudste manuscript (fragmentarische overblijfselen) geschreven in 9de eeuw
• Gaat terug op een heldendicht uit de tijd van de volksverhuizingen
• Stilistische kenmerken: stafrijm op basis van accentverzen
3. NIBELUNGENLIED
‘Siegfried’
→ Heldhaftige daden
→ Dood een draak en baad in zijn bloed. Siegfried is onsterfelijk, behalve één plaats op zijn rug. Wordt uiteindelijk hier
geraakt en sterft zo een heldendood.
• Populaire legendes over Germaanse helden (Siegfried, Brunhilde, …) in het Oud-Duits
• Basis ligt ten tijde van de volksverhuizingen (orale overlevering), pas opgeschreven in de 13de-14de eeuw, gedeeltelijk
bewaard en volledig.
• De ‘Illias’ van de Germaanse volkeren: verenigen van vergeten Germaanse mythes en legendes over historische
personages in een nationalistisch getint gedicht (populair doorheen de ME en terug actueel in romantiek (Wagner))
• Thematische kenmerken: tragedie over de rol van:
o Het noodlot
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller astriddetender. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.55. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
66579 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now