Summary
Samenvatting Wijsgerige Pedagogiek
- Course
- Institution
Samenvatting van de cursustekst van Joris Vlieghe
[Show more]
1 review
By: floorvanhasselt • 1 year ago
Seller
Follow
dagmarkestelyn
Reviews received
Content preview
SAMENVATTING WIJSGERIGEPEDAGOGIEK
INLEIDING
PEDAGOGIEK
Pedagogiek is niet hetzelfde als pedagogie
• Pedagogie betreft alle vormen van opvoedkundig handelen
• Pedagogiek is de wetenschappelijke studie van de pedagogie
→ Cf. verschil tussen professionele opleiding (ortho)pedagogie en de academische opleiding
pedagogische wetenschappen
Pedagogiek ≠ voor kindjes zorgen
• = academische studie van het fenomeen opvoeden
• Academisch = universitaire discipline
• Richt zich dus op het opvoeden
o Opvoeden = een zeer moeilijk te definiëren fenomeen → vraag naar deze definitie is
een 1e centraal thema van dit vak: Wat is opvoeding eigenlijk?
▪ Mogelijk antwoord: Hannah Arendt: het is een dubbele opgave: kinderen
beschermen tegen de wereld en de wereld beschermen tegen kinderen
• Voornaamste voorwerp van pedagogiek volgens Arendt: de wereld,
niet het kind
• Wereld beschermen tegen het kind is een verassende uitspraak →
opvoeden gaat in 1e instantie over het doorgeven of beschermen
van de wereld want nieuwkomers kunnen vanalles doen met de
wereld, maar volwassenen moeten iets aanbieden waarmee ze aan
de slag kunnen gaan
• Kinderen zijn in die zin een potentieel gevaar voor de wereld, maar
ook een belofte
• Film Children of Men: fenomeen opvoeden heeft geen zin, want er is
niemand meer om de wereld aan door te geven
WIJSGERIGE PEDAGOGIEK
Staat geprogrammeerd als ‘algemeen pedagogisch opleidingsonderdeel’
• Heeft een historische reden: oorspronkelijk was de pedagogiek zo goed als identiek met wat
we vandaag wijsgerige pedagogiek noemen → adjectief wijsgerige was toen niet nodig
o 50 jaar geleden was alle pedagogiek wijsgerige pedagogiek: was een filosofische
discipline
▪ Nadenken over wat opvoeding is, het is een speculatieve wijsgerige
discipline (nadenken), weinig een empirische discipline (zien)
• Van in het begin van de westerse cultuurgeschiedenis was er tussen wijsbegeerte en
pedagogiek een nauwe band
o Vraag naar de relatie tussen deze twee benaderingen is een 2e centrale kwestie die
we binnen deze cursus behandelen
o Bv: Socrates is evenveel een leraar als een filosoof → stelde filosofische vragen,
maar het waren ook pedagogische vragen: verschil tussen pedagogiek en
wijsbegeerte was nog niet duidelijk
Pagina 1 van 105
, • Vandaag: belangrijk om de kwalificatie ‘wijsgerig’ toe te voegen aan de naam van deze
cursus → meeste subdisciplines binnen de hedendaagse pedagogiek = gebaseerd op
empirisch onderzoek, WP lijkt als louter speculatieve wetenschap slechts een secundaire rol
te spelen
o Verschil tussen noties ‘empirisch’ en ‘speculatief’ → verschuiving voorgedaan van
speculatief denken naar empirisch denken
▪ Er zijn dus 2 kampen in de pedagogiek: zoals het vroeger was of het meer
wetenschappelijke
• WP is vandaag een onderdeel geworden van een zeer ruime en veelzijdige discipline waarin
de klemtoon ligt op empirisch onderzoek. Zij beoogt een fundamentele en kritische reflectie
op de betekenis van opvoeden, onderwijzen en vormen met behulp van filosofische
begrippen en auteurs
o MAAR: WP is méér dan filosoferen over opvoeding (zoals dat, analoog, gebeurt in
filosofie van de kunst, filosofie van de wetenschap, politieke filosofie, filosofie van
de taal, etc.). Pedagogische vragen en filosofische vragen zijn nauw verwant (en
zeker in het begin moeilijk te onderscheiden)
▪ Je kan over alles filosoferen bv. over kunst, politiek… maar wijsgerige
pedagogiek is geen filosofie van de opvoeding
▪ in de Engelstalige wereld spreekt men wél van ‘philosophy of education’ (om
historische redenen bestaat daar overigens geen discipline die analoog is
aan datgene wat we in continentaal Europa pedagogiek/pedagogische
wetenschappen noemen)
• Pedagogische wetenschappen is een typisch continentaal fenomeen
(Europa, behalve VK) → heeft in de Engelssprekende wereld nooit
bestaan, is er nooit onderzocht
o In het Engels: ‘pedagogy’ = iets helemaal anders dan
pedagogie(k): onderwijskunde, didactiek
o In de Anglo-Amerikaanse context: enkel ‘education studies
departments’
• Dat we pedagogiek studeren en dat we wijsgerige pedagogiek
volgen komt door culturele/historische redenen → komt voort uit
Duitsland (eind 19e E, begin 20e E)
WIJSBEGEERTE EN PEDAGOGIEK
In het begin: wijsbegeerte en pedagogiek = gelijkoorspronkelijk
• Griekse stadsstaat (6e en 5e E voor Christus) → niet toevallig het ogenblik waarop ook de
school, democratie en theater zijn uitgevonden
o Deze 3 uitvindingen zijn 3 dingen die we zeer belangrijk vinden: allemaal op
hetzelfde moment begonnen dus er is op dat moment iets fundamenteel veranderd
2 centrale kwesties:
1. Wat is een gepaste manier om vorm te geven aan het individuele en collectieve leven (ervan
uitgaande dat er geen noodzaak zit in de manier waarop we tot nu toe geleefd hebben en
dat een verandering ten goede altijd mogelijk is)?
o Er zit geen noodzaak in de manier waarop wij vormgeven aan ons (samen)leven →
wat is dan een goede vorm van leven? = pedagogische EN filosofische vraag
o Men ging er altijd vanuit dat wat de voorouders hebben gedaan de juiste manier is
van leven, zowel individueel als collectief
Pagina 2 van 105
, o Wanneer deze gedachte verandert:
▪ Ontstaan school
• School heeft niet de bedoeling om de nieuwe generatie te initiëren
in de bestaande MS, maar ook om nieuwe dingen te introduceren →
je kreeg plots de mogelijkheid om geïnteresseerd te geraken in iets
anders dan wat je voorouders deden (zoon van de pottenbakker
moet niet per sé pottenbakker worden)
▪ Ontstaan gedachte democratie: iedereen is even competent om te besturen,
iedereen heeft 1 stem
2. Hoe kunnen we een juiste verhouding vinden tussen zelfvorming en vorming door anderen
(vormgeven aan het leven en opnieuw beginnen met het leven zal altijd meegestuurd
worden door anderen die ons trachten iets bij te brengen, maar tegelijk is échte opvoeding
ook altijd een zelfgestuurd proces – zo niet is er eerder sprake van indoctrinatie)?
o Hoe gaan we dat dan doen?
o Er ontstaat een spanning tussen zelfvorming en vorming door anderen
▪ Opvoeding is altijd zelfopvoeding én opvoeding door anderen
• Je moet willen opgevoed worden door degene die kennis over
wereld kunnen overdragen → wanneer het enkel sturing is, spreken
we over indoctrinatie en niet over opvoeding: je moet het
evenwicht vinden
▪ School is gevaarlijk, want het kan een bestaande maatschappelijke ordening
doorbreken
FILOSOFIE ALS EEN MANIER VAN LEVEN
Uit P. Hadot. Filosofie als een manier van leven:
• “Men heeft vaak de indruk dat alle filosofen een originele nieuwe systematische en abstracte
constructies bedenken, bedoeld om op een of andere manier het universum te verklaren. Uit
(hun) theorieën die je ‘algemene filosofie’ zou kunnen noemen, komen in bijna alle systemen
leerstellingen of moraalkritieken voor die in zeker zin voor de mens en de maatschappij
consequenties trekken uit de algemene beginselen van het systeem en aldus uitnodigen tot
het kiezen van een bepaalde manier van leven/gedragen. Het probleem dat men niet weet of
die levenskeuze effectief zal zijn, is totaal bijkomstig en van ondergeschikt belang. Dat speelt
geen rol in het perspectief van het filosofisch betoog.”
Filosofie is meer dan een louter intellectuele discipline die speculatief en systematisch een
omvattend theoretisch begrip van de werkelijkheid beoogd → want het lijkt enorm hard op
pedagogische vragen (opvoeders)
→ In oorsprong = filosofie een levenskunst, geen systematische reflectie die buiten het leven
staat: ze is ingebed in het leven en wil een antwoord bieden op concrete vragen die zich in dit leven
stellen. Filosofie = een ethos
• Filosoferen en hard nadenken is een manier van leven waardoor je vormgeeft aan je eigen
leven
• Filosoof zijn betekent niet verstandiger zijn dan anderen, de keuze om filosoof te zijn heeft
bepaalde consequenties → het is een manier van concreet vorm te geven aan je leven, niet
afgeleid en verstrooid zijn
Pagina 3 van 105
, Filosoof zijn =
1. Een heel bewuste keuze die komt met consequenties
2. Werken aan zichzelf
3. Zichzelf vormen/opvoeden
→ Vraagt veel inspanning, oefening en aandacht
INHOUD VAN DE CURSUS
• Historisch opgevat (‘key thinkers’)
• Klemtoon op markante verschuivingen: Oudheid ≠ Christendom/Middeleeuwen ≠ Moderne
Tijd (16de- 19de Eeuw) ≠ Vandaag
• Die verschuivingen hebben precies te maken met veranderende opvattingen over opvoeding
en filosofie (en hoe die twee samenhangen)
• Richtvraag in deze cursus: Wat is opvoeding? Hoe kunnen we opvoeding definiëren?
• En dus ook: waarom is pedagogiek iets anders dan psychologie, sociologie, sociaal werk,
psychotherapie etc.? Wat maakt pedagogiek tot een eigen autonome discipline? Tot welke
kwestie willen we ons hier eigenlijk verhouden? (bv. ‘voor kinderen zorgen’ versus ‘voor
zichzelf en de wereld zorgen’).
• Vooraleer we die historische verkenning aanvatten, en bij wijze van verdere inleiding, staan
we in de rest van deze inleiding nog stil bij twee visies van bekende en meer recente
wijsgerig pedagogen – Klaus Mollenhauer en Gert Biesta.
• Beiden geven een concreet antwoord op de vraag ‘Wat IS opvoeding?’ We bestuderen hun
werk om een idee te krijgen over waar het in deze cursus om gaat.
MOLLENHAUER: VERGETEN SAMENHANG (1983)
Boek begint met getuigenissen die gaan over mislukte opvoeding
• Ligt niet zozeer aan individuen die hiervoor verantwoordelijk zijn, maar aan de complexiteit
van het fenomeen opvoeden zelf
o Denken daar dikwijls anders over omdat we er verkeerdelijk van uitgaan dat
opvoeden een kwestie van technisch handelen is
▪ Het manipuleren van condities en het stellen van bepaalde interventies leidt
automatisch tot het gewilde resultaat
o Uiteraard: bepaalde resultaten voor ogen wanneer we opvoeden, in realiteit loopt
het vaak anders → is dit dan erg? We verliezen misschien iets uit het oog als we
opvoeding definiëren als een technische kwestie
Wat is opvoeding? Opvoeding is geen technisch handelen: ontmoeting tussen oude mensen en
jonge mensen die in vrijheid moeten worden gelaten → in die zin: mislukking = inherent aan
opvoeding
• Opvoeden = een gebeuren → komst van het onvoorstelbare in ons leven
o Gebeuren betekent ook geboren worden
o We zullen verrast worden, we weten nooit wat gaat komen
o We kunnen opnieuw beginnen → verschillend van dieren die altijd hetzelfde leven
blijven leven
• Opvoeden = een gebeuren tussen twee generaties waarbij de oudere generatie een
betekenisvolle wereld wil bewaren, door deze door te geven aan de komende generatie →
in opvoeding staat het voortbestaan van de wereld op het spel
o Opvoeden is een existentieel fenomeen: zaak waar het om gaat is "het goede in ons
leven doorgeven"
Pagina 4 van 105
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller dagmarkestelyn. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.67. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
84190 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now