Samenvatting van het vak Sociaal Medische Wetenschappen. Een samenvatting van (voornamelijk) de hoorcolleges met informatie uit de werkcolleges en verplichte literatuur.
HOORCOLLEGE 1A. INTRODUCTIE & GEZONDHEID
Leerdoelen
- In eigen woorden de disciplines binnen de sociaal-medische wetenschappen – biomedische
geneeskunde, epidemiologie, demografie, (medische) sociologie en gezondheidspsychologie –
omschrijven.
- Een definitie geven van het vak Sociaal Medische Wetenschappen.
- Verschillende definities geven van ziekte en gezondheid.
- Aangeven hoe de betekenis van ziekte en gezondheid onderhevig is aan tijd en cultuur.
- Uitleggen hoe door de tijd heen verschillend werd aangekeken tegen het onderscheid tussen
lichamelijke en psychische ziekten.
DE VIJF DISCIPLINES
Epidemiologie
De inlichtingendienst van de gezondheidszorg over de stand van zaken met betrekking tot ziekten en
gezondheid in de wereld.
Het is belangrijk om te kijken hoe vaak een ziekte voorkomt en om verbanden te leggen tussen de ziekte en de
oorzaken/factoren.
Macro (wereld) niveau
Voorbeeld: Hoeveel mensen krijgen longkanker en hoe sterk is het verband tussen roken en het krijgen van
longkanker?
Demografie
Er wordt gekeken naar de omvang, structuur en spreiding van de bevolking als ondersteuning voor
gezondheidszorgbeleid.
Macro (landelijk) niveau
Voorbeeld: Hoeveel mannen ouder dan 70 jaar wonen er in Nederland?
Medische sociologie
Gezondheidszorg wordt als een sociaal systeem gezien en ziekte een sociaal (cultureel) proces is.
Macro (maatschappij) niveau
Voorbeeld: Infectieziekten komen vaker voor in ontwikkelingslanden. In niet-westerse landen krijgen ouderen
meer hulp en zorg dan in westerse landen.
Gezondheidspsychologie
Menselijk gedrag ten aanzien van ziekte en gezondheid: biologische, psychologische en sociale factoren die
omgang met ziekte kunnen verklaren.
Micro (individueel) niveau
Voorbeeld: Redenen voor het wel/niet naleven van corona-maatregelen.
Biomedische geneeskunde
Biologie en de lichaamsprocessen in gezonde en zieke mensen. Het bestudeert de etiologie van ziekten: de leer
der oorzaken.
Micro (individueel/groep) niveau
Voorbeeld: symptomen van ziekten. Welke vorm van arts-patiënt communicatie is het meest gepast voor de
ziekte?
,GEZONDHEID EN ZIEKTE
Gezondheid invalshoeken
- Medisch/preventief/psychisch
- Intern/extern
Door de tijd heen is het belang van gezondheid verandert; het is steeds belangrijker geworden.
Biomedisch model
Ziekte verstoring van een normaal functionerend organisme met als oorzaak verstoorde
biologische/lichamelijke processen. Reductionisme = ziekte is onafhankelijk van patiënt.
Gezondheid afwezigheid van ziekte
Focus behandeling van verstoorde biologische processen door arts en het preventief wegnemen van
biologische oorzaken.
Bio psychosociaal model
Ziekte en gezondheid zijn een continuüm: verschillende gradaties van goed/niet goed voelen.
Focus samenspel van biologische, psychologische en sociale factoren bij ontstaan en beloop van
ziekte en gezondheid (holisme = heelheid, allesomvattend, regievoering)
verschillende aangrijpingspunten voor ziektepreventie en gezondheidsbevordering
Artikel: Huber – Persoonsgerichte zorg is gebaat bij kennis van ziekte en van gezondheid
In 1948 kwam er een idealistische definitie van gezondheid: een toestand van compleet fysiek, mentaal en
sociaal welbevinden en niet slechts een afwezigheid van ziekte.
Kanttekeningen:
- Het woord ‘compleet’ -> hoe staat het met kleine, onschuldige ziekte? Ben je dan meteen helemaal
niet gezond?
- Verschuiving van behandelen van acute naar chronische ziekten -> kunnen mensen met chronische
ziekten zich niet gezond voelen (veerkracht en aanpassingsvermogen)?
- Operationaliseren van de definitie
Nieuwe definitie gezondheid: het vermogen om je aan te passen en je eigen regie te voeren, in het licht van de
sociale, fysieke en emotionele uitdagingen van het leven (Huber, 2011), ook wel positieve gezondheid.
Hierdoor worden patiënten in hun kracht en mogelijkheden aangesproken, in plaats van in hun zwakte.
Gezondheid is geen doel op zich, maar moet iemand zingeving verschaffen in het leven.
Zes dimensies van positieve gezondheid (spinnenwebdiagram als hulpmiddel):
1. Lichaamsfuncties
2. Mentaal welbevinden
3. Zingeving
4. Kwaliteit van leven
5. Sociaal maatschappelijke participatie
6. Dagelijks functioneren
ONDERSCHEID TUSSEN LICHAMELIJKE EN PSYCHISCHE ZIEKTEN
Artikel: Kendall – The distinction between mental and physical illness
Klassieke oudheid
Hippocrates was de eerste die een natuurlijke oorzaak toekende aan lichamelijk en psychische ziekten. Beiden
werden, volgens hem, veroorzaakt door een onbalans tussen lichaamssappen. Behandelingen waren gericht op
het herstellen van de balans.
17e - 18e eeuw
In deze tijd maakten men wel een onderscheid tussen lichamelijke en psychische ziekten.
Descartes kwam met substantie dualisme: mentaal (denken) en materiaal (lichamelijk). Behandelingen waren
gericht op morele, religieuze en psychosociale therapie.
Termen als ‘disease of the mind’ en ‘mental illness’ kwamen op. Mentale ziekten waren vooral gevolg van
verkeerde denkprocessen in plaats van lichamelijk. Behandeling gericht op veranderen van denkprocessen.
, 19e – 21e eeuw
Artsen gingen toch weer kijken naar somatische oorzaken voor mentale ziekten. Mentale stoornissen zouden
‘ziektes van het brein’ zijn. Er kwamen medicijnen voor (psychofarmaca).
Organische aandoeningen: aandoeningen met een somatische aandoening (tumor bij kanker)
Functionele aandoeningen: fysieke problemen zonder somatische aandoening (rugklachten)
Lichamelijke en psychische processen zijn een wisselwerking (placebo-effect).
Het is van belang dat er onderscheid gemaakt moet zijn tussen lichamelijk en psychische ziekten om
classificatiesystemen in te richten en naar die inrichting te kunnen handelen.
Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM): een classificatiesysteem voor psychische
aandoeningen. Zij geven aan dat de term psychische stoornis (mental disorder) impliceert dat er een verschil is
tussen psychische en fysieke aandoeningen. De term wordt ook nog gebruikt voor het systeem, omdat er nog
geen betere term is gevonden, maar het is niet ideaal.
Door te classificeren van ziekten/mentale gevoelens wordt het steeds meer in hokjes geplaatst en gepraat over
‘normaal’ en ‘abnormaal’ -> tijd- en context gebonden.
Door de tijd heen zijn er steeds andere ziektebeelden (bijv. met de komst van sociale media). Een label
beïnvloedt het ziektegedrag.
HOORCOLLEGE 1B. EPIDEMIOLOGIE & GEZONDHEID
Leerdoelen
- In eigen woorden de discipline epidemiologie omschrijven.
- Verschillende objectieve, subjectieve en samengestelde gezondheidsmaten toelichten waarmee de
gezondheidstoestand van een bevolking kan worden uitgedrukt.
- De voor- en nadelen van verschillende gezondheidsmaten beschrijven en ook hun relevantie voor
beleid.
- Uitleggen hoe databronnen schattingen van ziektelast beïnvloeden.
- Toelichten hoe verschillende gezondheidsmaten zich verhouden tot de WHO-definitie van gezondheid.
Boek: Bonita – Basic Epidemiology– Chapter 1 en 2
Boek: Armstrong – Outline of Sociology as applied to medicine - Chapter 3 Measuring health and illness
BASISBEGRIPPEN EPIDEMIOLOGIE
Epidemiologie: de leer die zich bezighoudt met de bestudering van ziekten en aandoeningen in de bevolking.
1. Beschrijven en meten van vóórkomen van ziekten en aandoeningen in een bevolking (meten en
beschrijven volksgezondheid - demografie (omvang, samenstelling en ontwikkeling) en leeftijd van de
bevolking)
2. Bepalen van determinanten van gezondheid of oorzaken van ziekten binnen een bevolkingsgroep
3. Factoren die het beloop van ziekte bepalen (prognostische factoren)
4. Bestuderen van manieren waarop de gezondheidstoestand van een bevolkingsgroep het best
bevorderd kan worden (preventie)
Meten van volksgezondheid kan aan de hand van vier thema’s
Objectieve gezondheidsmaten
1. Ziekte en aandoeningen: incidentie en prevalentie
2. Sterfte en doodsoorzaken: sterftecijfers en levensverwachting
Subjectieve gezondheidsmaten
3. Functioneren en kwaliteit van leven: beperkingen (ADL) en kwaliteit van leven
Samengestelde gezondheidsmaten (objectief en subjectief gecombineerd)
4. Samengestelde gezondheidsmaten: gezond levensverwachting, DALYs en QALYs
Artikel: Cleary – Subjective and objective measures of health: which is better when?
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller carmelc. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.54. You're not tied to anything after your purchase.
