Class notes
Sanctierecht - Uitgebreide hoorcollege aantekeningen (College 1a t/m 6b)
- Course
- Institution
Bijna letterlijke uitwerking van de hoorcollege's
[Show more]
Seller
FollowBrianneHlmc
Content preview
College 1A – Het sanctiestelsel: hoofdlijnen en achtergronden1. Begrippen
Sanctiestelsel: het geheel aan strafrechtelijke sancties, de wettelijke regeling daarvan en hun
onderlinge verhouding. Als je er nu naar kijkt, (v.a. art. 9 SR en dan een heel eind verder, officieel tot
aan 39 SR) daaraan alleen al kun je zien hoe erg het zich ontwikkeld heeft sinds 1886). Over hebben
in dit vak hoe het zich tot elkaar verhoud, wat systemen zijn.
Sanctierecht of Penitentiair recht: rechtsgebied dat de toepassing en tenuitvoerlegging van
strafrechtelijke sancties regelt. Penentiaire beginselenwet voor regels die gelden in een huis van
bewaring, ook een speciale variant voor ter beschikking gesteld, en voor justitiële jeugdinrichtingen.
Detentierecht: gedeelte van het sanctierecht dat de tenuitvoerlegging van vrijheidsbenemende
sancties betreft. Je bespreekt bij detentie niet alle straffen, denk aan taakstraf en geldboete.
Penologie: (multidisciplinaire dus ook criminologisch en filosofisch) leer van het straffen, studie van
grondslagen, doelen en effecten van reacties op crimineel gedrag. Gaat erom waarom straffen we?
En zijn de effecten ook die je beoogd gekomen? Denk hierbij ook aan wat zijn de niet beoogde
effecten die toch wel spelen? VOG bijvoorbeeld.
Belangrijk bij sanctierecht om al deze zaken erbij te weten. Ook belangrijk voor degene die sancties
opleggen (Officier in geval van strafbeschikking en rechter).
We gaan het hebben over sancties met bepaalde effecten die soms ook via andere routes zouden
kunnen worden bereikt.
2. Inhoud vak Sanctierecht
Voordeel van het strafrecht ten opzichte van sancties van andere strafgebieden is dat je als
verdachte best een goede rechtspositie hebt. Is ook terecht want in het strafrecht komt de positie
van de staat (staat met haar geweldsmonopolie) in haar volle glorie en omvang op jou neer als
individu. Daarvan heeft het EHRM gezegd verdachte is per definitie kwetsbaar. Klein en nietig. Daar
staat tegenover dat je een behoorlijke positie hebt die jou rechten proberen te beschermen tegen
die staatsmacht.
Als je het hebt over wat is doel van het strafrecht? Wat is het doel van het hebben van een strafwet?
Nou dat is dus in ieder geval het beteugelen van de staatsmacht, dat het aan banden wordt gelegd en
niet de spuigaten uitloopt. Dit zie je zeker in het wetboek van strafvordering, maar in het
sanctierecht zit het voor een groot deel ook. Het is niet zo dat de rechter maar iedereen de doodstraf
of levenslang kan geven. Die macht wordt aan banden gelegd. Binnen het materiële strafrecht, of
wetboek van strafrecht waar het sanctierecht ook officieel onder valt, (sanctierecht vooral
procedurele normen), terwijl de rest van het materiele strafrecht normen geeft voor burgers.
Belangrijk onderscheid in de externe en interne rechtspositie:
- Externe rechtspositie: gaat vooral over vrijheidsbeneming
> de voorwaarden voor de oplegging van sancties
> de duur/het kader van tenuitvoerlegging: de externe rechtspositie gaat over het kader van de
randen van de vrijheidsbeneming: hoe kom je erin, hoe kom je eruit, hoe lang kan het duren, hoe kan
het eventueel verlengd worden (Denk bijvoorbeeld aan TBS)
- Interne rechtspositie: regels die gelden op het moment dat je tussen 4 muren zit.
> de rechtspositie van de veroordeelde tijdens de tenuitvoerlegging
,Van externe- en interne rechtspositie naar?
Wel een probleem dat er steeds meer sancties buiten de gevangenis ten uitvoer worden gelegd.
Taakstraffen andere vrijheid beperkingen sancties nemen allemaal toe omdat: (voor deel:) er is veel
leegstand in gevangenissen. Vroeger had het voor een deel misschien te maken met er is niet genoeg
capaciteit in de gevangenis, we moeten op zoek naar alternatieven. Het neemt nu nog steeds toe
ondanks dat er geen leegstand is (dus geen capaciteitsprobleem meer), omdat ondertussen is
gebleken dat dat soort sancties effectiever zijn voor de beoogde doelen. (Met name het doel van
vermindering van recidive.) Bijna alles werkt beter dan iemand heel lang opsluiten, daar wordt
kennelijk iemand niet veel beter van. Sterker nog hij krijgt allemaal ‘’detentieschade’’ (o.a. geen VOG,
verlies van baan, verlies van huis) . Als je zo iemand straft en hoopt dat het daarna beter gaat dan is
er een bepaalde verkeerde kronkel in je hoofd. Daarom gekeken hoe kun je iemand wel helpen
Wel een probleem want interne rechtspositie (binnen de gevangenis), maar nu allemaal sancties die
geen ‘’dak’’ hebben. Wat voor rechtspositie heeft iemand dan? Penentiaire beginselen wet geld niet
voor iemand met een taakstraf. Wat voor regels gelden dan voor die groep?
Daarom misschien andere woorden gebruiken ipv intern en extern: titulaire en regimaire
rechtspositie? Sluit aan maar klinkt niet. Er is dus iets te verbeteren.
De titel is het kader: de taakstraf is de titel, maar welke regels gelden dan als je een taakstraf hebt? Je
loopt in het park je taakstraf uit te voeren met iemand van de reclassering, en die doet lelijk tegen
jou. Je moet het park schoonhouden maar er gebeurd iets waar je een klacht over in wil dienen. Wat
moet je dan doen? Dat is niet je interne rechtspositie want je loopt in het park. Is het dan niet het
regime ?
Buiten beschouwing in dit vak: o.a. jeugdstrafrecht, penologie?
> Rechters over straf: verwezen naar link van kijken in de ziel. Wat daaraan op valt zou je zeggen dat
er geen eenduidige visie is over straf. Staat nergens in de wet wat het doel in het algemeen van
straffen is en van specifieke sancties ook niet. Staat bij de oplegging geen doel gegeven. Bij sommige
andere landen is dat iets meet geëxpliciteerd.
Je kan dus in zekere zin ook creatief zijn met straffen.
Denk aan HB in de zaak van Michael P. De vader van Anne Faber vond dat Michael voor een eerder
zaak (Hij zat in een forensisiche kliniek in afwachting van zijn voorwaardelijke invrijheidsstelling. Hij
had gevangenisstraf gehad en geen TBS), een vekrachting van 2 jonge meisjes, TBS had moeten
hebben. Rinus Otte heeft zich wel een negatief uitgelaten over de TBS, en hij dacht dus doordat die in
het college zat in HB die uiteindelijk de gevangenisstraf zelfs nog wat verlaagde ten opzichte van de
rechtbank in eerste aanleg (die ook geen TBS oplegde), dacht de vader dat DAAROM geen TBS was
opgelegd. Dus heel erg op de man gespeeld.
Nadeel van die vrijheid is dat je gevoel van willekeur krijgt, en gedachte kan krijgen dat de
persoonlijke voorkeur van iemand de doorslag kan geven. Voordeel van de vrijheid kan zijn dat je
voor in een bepaalde casus bij de ene verdachte ook een ander doel kan hebben bij een andere
verdachte. ‘’De omstandigheden van het geval’’. Dat is het mooie van het recht; je kan letterlijk recht
doen aan de specifieke omstandigheden. Michael P is een heel andere soort zaak en andere soort
verdachte dat bijvoorbeeld verkrachters uit een TBS kliniek. De omstandigheden van het geval
bepalen heel erg hoe je er soms ook als strafrechter normatief tegenover staat.
> Creatieve straffen: kan je creatieve straffen toepassen? Kan een rechter een straf verzinnen? Kan
een rechter 10 push ups toepassen? Staat niet in de wet dat dit kan. DAT is het sanctierecht; het
beschermt. Je kan niet zomaar elke straf krijgen. (is ook legaliteitsbeginsel).
Maar is dat wel echt zo?
Voorbeeld in België: verdachte kreeg als straf dat hij een boek moest lezen over iemand waarvan zijn
zoon om het leven is gekomen. Idee van de rechter was om aan deze wegpiraat (verdachte) in te laten
lezen in de rol van het slachtoffer.
,Hoe zou dit eventueel kunnen in Nederland? Door middel van bijzondere voorwaarde. JE ziet bij
bijzondere voorwaarden dat er altijd een voorwaarde is die vrij formeel omschreven is. Andere
voorwaarden betreffen het gedrag. Zou dit van het voorbeeld kunnen worden gezien als een
aanwijzing betreffende het gedrag?
> Straftoemeting: rechtsgelijkheid v. maatwerk?
Rechtsgelijkheid; gelijke monniken gelijke kappen, maar ook maatwerk: de ene verkrachter is de
andere niet.
Voorbeeld: Finse miljonair krijgt snelheidsboete van €111.888,00 voor 22km te hard. Hoe kan dat?? In
Finland stemmen ze de boete af op draagkracht van de dader.
In NL is dit ook wel eens toegepast want een boete raakt de een meer dan de ander. Dit soort zaken
hebben te maken met strafrechtstheorie; hoe denken we over straffen, wat is vergelden ? Is dat
iemand gelijkelijk raken. Persoonlijke omstandigheden is super belangrijk voor welke straffen of
maatregelen je oplegt. Op die manier probeer je maatwerk te leveren.
> Wat is (de grondslag van) straf?
De grondslag van straf; Objectief kwaad dat normaliter als leed zal worden ervaren, dat is eigenlijk
wat is straf. Het wordt bewust toebracht (‘’opzettelijke leedtoevoeging’’). Lijkt een beetje primitief.
Ter vergelding van schuld aan een gepleegd strafbaar feit. (Dat moet ook proportioneel zijn).
Vergelding klinkt heel erg van een hoge straf opleggen is vergelding. Maar vergelding is eigenlijk van
alle strafdoelen het meest proportioneel. Want het kijkt terug naar het gepleegde feit. Vergelding
gaat over de ernst van het delict en de mate van schuld daaraan. Op basis van die ratio wordt er
vergolden.
Wil je ook vooruit kijken met je straf, en wil je zeggen ik wil niet dat iemand het nog een keer doet,
daar is een hele lange behandeling voor nodig. Bijvoorbeeld; die moeten we dan maar mogelijk
maken, dus laten we iemand heel lang opsluiten zodat die die behandeling krijgt. Dat is dan wel weer
een straf die disproportioneel is misschien aan het gepleegde feit, en aan de mate van schuld
(bijvoorbeeld de mate van verwijt in geval van verminderde toerekeningsvatbaarheid door
psychische stoornis). Oplossing daarvoor is een maatregel, en voor het genoemde voorbeeld is dat
dan TBS. Probleem met zo’n maatregel is dat dat vaak wordt ervaren als disproportioneel. En dat
klopt ook vanuit het theoretisch denken. Dus de vergelding is eigenlijk wat Rinus Otte ook zegt; elke
straf is a priori vergeldend van aard, dat wil niet zeggen dat het ook gelijk de doel van de straf is. Het
kan ook het doel van de straf zijn, maar straf kan ook weer andere doelen na streven terwijl die a
prio is kan die ook andere doelen nastreven.
> Wat beogen we met straf?
Met welk doel dienen de straffen en maatregelen te worden toegepast?
In het WvSR geen ‘’lijstje’’ of ‘’indeling’’ van die doelen per straf of maatregel
Er is geen rijtje waar rechters gebruik van kunnen maken om te beoordelen nu beogen we dit, nu
beogen we dat. Sommige sancties hebben wel specifieke doelen (plaatsing inrichting stelselmatige
daders bijvoorbeeld, beoogt echt een patroon van stelselmatig delicten plegen te doorbreken door
iemand disproportioneel lang voor dat weinig ernstige feit wat hij heeft gepleegd op te kunnen
sluiten en ondertussen te behandelen). Staat in dit geval expliciet in de wet het doel.
Is verschillende per tijdsperiode , per rechter , per individu verschillend.
> Recht, grondslag, doel
Waarom mogen straffen eigenlijk? Waarom mag er eigenlijk worden gestraft?
- Verdragstheorieën (stamt uit de tijd van de Verlichting; fictie dat burgers zich vrijwillig onderwerpen
aan het maatschappelijke verdrag). Niemand heeft een sociaal contract ondertekend, maar dat is wel
waar we vanuit gaat. Je houdt je aan de wetten en we hebben een volksvertegenwoordiger die
namens ons discussieert over de wetten en de koning zet namens ons een handtekening.
- Wijsgeer Fichte heeft gezegd: Het burger heeft recht om gestraft te worden ter voorkoming dat hij
buiten de gemeenschap komt te staan.
Op basis waarvan wordt gestraft, met welk doel? Daar zijn verschillende theorieën voor.
, 3. Strafrechtstheorieën
> Straftheorieën (de Keijser)
3 benaderingen:
1. Retributvistische benadering (NL: absolute theorieën, ‘’straffen omdat’’)
Waarom wordt wel eens gezegd dat Janis de god van het straffen is? (is hij niet) Maar een Janiskop (2
gezichten). Waarom wordt dit gezegd? Hij kijkt vooruit en achteruit. En dat is het mooie er van,
retributvistische benadering is terugkijken. Wat is er gebeurd. Straffen OMDAT het gebeurd is.
Retributivisme ziet dus op de vergelding. Dat is het feit en DAAROM die reactie.
>Morele rechtvaardiging in verstoorde balans
> rechtvaardiging is inherent aan het delict, hoeft niet gevonden te worden in toekomstig nut
> maar… de straf vindt wel degelijk zijn begrenzing, te weten in de vergelding van schuld (straf naar
de mate van schuld?)
> Afkeur van het gedrag/delict
Belangrijkste is dat vergelding juist heel proportioneel is. Daarbij komt nog dat het ook een
communicatieve functie heeft (afkeur van het gedrag). Wordt ook wel absolute theorie genoemd
omdat er absoluut moet worden gereageerd op een schending van het verdrag. En als je juist je doel
meer in de toekomst ziet is er wel wat gebeurd maar misschien is het wel iemand die sindsdien
onder een auto is gekomen en niet meer kon lopen, daad was dat hij iets stal en heel hard wegrende.
Dat kan nu niet meer dus niet te verachten dat hij zo iets zou doen, waarom zou je dan straffen.
Relatieve theorie: je hoeft niet te straffen als er geen toekomstig doel te halen is.
Onderscheid
Belangrijke man Manuel Kant
> Negatieve retributivisten
Negatieve retributivsten zeggen vergelding is vooral grondslag; het geeft je aanspraak om te straffen
maar het hoeft niet. Maar geen legitimatie. Je kan de straf ook als met een ander doel invullen. Doel
invullen bijvoorbeeld vanuit de relatieve benadering. Zo zit het ook ongeveer in Nederland.
Dominante principe in NL (opportuniteit)
> Positieve retributivisten . Kant (Categorisch imperatief) vooral hiervan
Betekend eigenlijk 2 dingen; er MOET gereageerd worden Straf is een dwingende reactie op delict
, en dat betekend ook dat het legaliteitsbeginsel betekend dat je MOET vervolgen. Dat past bij deze
theorie. In NL zijn wij pragmatischer en hebben een opportuniteitsbeginsel. Staat wel op enige
gespannen voet met legaliteitsbeginsel want OM kan zeggen er is wel wat gebeurd, maar we gaan
daar toch maar niet op reageren om die en die reden, beleid, achterdeurpolitiek etc.
Legaliteitsbeginsel i.p.v. opportuniteit (Bijvoorbeeld DUI)
Kant was echt van de hardcore vergelding van oog om oog tand om tand.
2. Utilitaristische benadering (NL: relatieve theorieën, ‘’straffen opdat’’)
Zegt eigenlijk mooi dat we straffen om iets wat in het verleden is gebeurd maar nu hebben we de
kans om ook een aantal doelen die in de toekomst liggen te bereiken. Beveiliging van de samenleving
door speciale preventie (Deze persoon mag het niet nog een keer doen), generale preventie
(afschrikking).
Iemand opsluiten betekend in ieder geval dat iemand in de samenleving niet veel schade meer kan
berokkenen. Is dus voor een deel onschadelijk maken. Incapacitatie/onschadelijkmaking
Afschrikken over gehad, Gedragsbeïnvloeding/resocialisatie zit in de hoek van de speciale preventie.
Strafdoelen
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller BrianneHlmc. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $8.06. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
52510 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now