Behaalde cijfer a.d.h.v. samenvatting in combinatie met de bijbehorende leerkaartjes: 8
Samengevatte boeken:
1. Trauma & herstel van Judith Herman. Hoofdstukken: 7 t/m 10
2. Traumasporen van Bessel van der Kolk. Hoofdstukken: 13 t/m 20
3. Geweld van Joke de Vries. Hoofdstukken: 11 t/m 14
Inhoud
Week 1...................................................................................................................................................2
Boek: Trauma & herstel van Herman..................................................................................................2
Hoofdstuk 7: Herstelfases...............................................................................................................2
Hoofdstuk 8: Veiligheid...................................................................................................................5
Hoofdstuk 9: Herinnering en rouw.................................................................................................7
Week 2.................................................................................................................................................11
Boek: Trauma en herstel van Judith Herman....................................................................................11
H10: Herstel van verbondenheid..................................................................................................11
Boek: Traumasporen Van der Kolk...................................................................................................14
Hoofdstuk 13: Herstellen van trauma: zeggenschap over je zelf..................................................14
Week 3.................................................................................................................................................18
Boek: Traumasporen Van der Kolk...................................................................................................18
Hoofdstuk 14: Taal: godswonder en gruwel.................................................................................18
Hoofdstuk 15: Het verleden loslaten: EMDR................................................................................21
Hoofdstuk 16: Leren leven in je lichaam; yoga.............................................................................23
Hoofdstuk 17: De stukken bijeenvoegen: zelfleiderschap............................................................25
Week 4.................................................................................................................................................28
Boek: Traumasporen van Der Kolk...................................................................................................28
Hoofdstuk 18: Gaten vullen: Het doen van structures..................................................................28
Hoofdstuk 19: De herbedrading van de hersenen: Neurofeedback..............................................30
Hoofdstuk 20: Je stem vinden: Collectieve ritmes en theater......................................................34
Week 5.................................................................................................................................................37
Boek: Geweld van de Vries...............................................................................................................37
Hoofdstuk 11: Helingsprocessen..................................................................................................37
Hoofdstuk 12: Ontwikkeling van autonomie: als basis van helingsprocessen..............................40
Hoofdstuk 13: De hulpverleningsrelatie.......................................................................................43
Hoofdstuk 14: gezond omgaan met geweld.................................................................................46
, Week 1
Boek: Trauma & herstel van Herman
Hoofdstuk 7: Herstelfases
De kernervaringen van een psychisch trauma zijn onmacht en isolement. Het herstel van de
overlevende gaat dan ook gepaard met een gevoel van macht en verbondenheid. Macht wordt hier
gezien als het samengaan van wederzijdse steun met individuele autonomie. Autonomie wordt
gezien als een gevoel van eigenheid, flexibiliteit en zelfbewustzijn dat de betrokkenen in staat zijn
hun eigen belangen te definiëren en keuzes te maken. Zoals deze vermogens zijn ontwikkeld, moeten
ze ook weer worden opgebouwd, namelijk in relatie met andere mensen.
De therapeutische relatie is uniek door:
- De relatie heeft als uitsluitende doel het herstel van de cliënt te bevorderen. Om dit te
bereiken wordt de therapeut een bondgenoot van de cliënt.
- Gezien het altijd een ongelijke relatie is, wordt er een overeenkomst over dit machtsgebruik
opgesteld. Deze ongelijke relatie kan namelijk overdrachtgevoelens bij de cliënt oproepen
die deze ongelijkheid nog verder kan laten toenemen.
- De therapeut stelt zich belangeloos en neutraal op om autonomie van de cliënt te
respecteren. Belangeloos is dat je je macht niet gebruikt om aan je eigen behoeften te
bevredigen. Neutraal is dat er geen partij wordt gekozen bij de innerlijke conflicten en de
cliënt niet probeert te beïnvloeden.
- De therapeut is formeel neutraal, maar er is geen morele neutraliteit. Dit betekend dat de
therapeut wél oog heeft voor het onrecht van de traumatische gebeurtenis en begrijpt dat er
een oplossing nodig is om het rechtsgevoel enigszins te herstellen.
- Tot slot is de rol van de therapeut dubbel. Ze geven inzicht, maar ook empathie.
Traumatische overdracht
Trauma’s schaden het vermogen van de cliënt om een vertrouwensrelatie aan te gaan en hebben
een indirecte invloed op de therapeut. Trauma kan zorgen voor bepaalde vormen van overdracht. De
emotionele reacties die getraumatiseerde mensen hebben op mensen in gezagspositie zijn
bijvoorbeeld vervormd door angst en hulpeloosheid die ze hebben ervaren. Daardoor hebben
traumatische overdrachtreacties een hogere intensiteit. Daarbij is de angst is van zo’n grote aard, dat
het net is alsof men nog een derde gezelschap in de relatie hebben, namelijk de dader.
Een slachtoffer kan overtuigd zijn van de hulpeloosheid en zoekt daarom hard naar een redder. Vaak
wordt de therapeut dan in deze rol geplaatst. Er worden sterk geïdealiseerde verwachtingen richting
de therapeut gekoesterd om zich te beschermen tegen een herbeleving van het trauma. Wanneer de
therapeut niet aan deze verwachtingen voldoet, kan de cliënt enorm woedend worden. Dit komt
omdat de persoon denkt dat het leven afhangt van de redder/therapeut.
Het kan ook een andere kant opschieten. Dat getraumatiseerde mensen woede koesteren jegens hun
verzorgers/therapeuten door gebrek aan vertrouwen. Ze laten in hun fantasieën deze helpende
mensen dingen overkomen van dezelfde aard die zij hebben moeten doormaken. Daarentegen is er
een sterke behoefte aan de kundigheid van de therapeut. Getraumatiseerde mensen gaan pas een
vertrouwensrelatie aan als ze ervan overtuigd zijn dat de therapeuten niet terugdeinzen voor het
verhaal. Tegelijkertijd wantrouwt de cliënt de therapeut wanneer deze níet terugdeinst.
Door de traumatische gebeurtenis heeft de persoon een gevoeligheid en intense opmerkzaamheid
ontwikkeld. Hij zal letten op ieder woord en gebaar van de therapeut in poging tot zelfbescherming
tegen vijandige reacties. Dit kan voor bepaalde reacties zorgen bij therapeut die de relatie niet
,bevorderd. Deze dynamiek wordt toegeschreven aan de stijl van projectieve identificatie dit is
wanneer je gevoelens van eerdere relaties projecteert op de therapeut. Voorbeeld:
Patiënt die herhaaldelijk door vader was vastgebonden ligt nu in het ziekenhuis met anorexia. Ze
trekt haar buisje waardoor ze gevoed wordt telkens uit haar lichaam. Als oplossing hebben de
verplegers haar met handen en voeten vastgebonden, om haar toch te laten eten.
Traumatische tegenoverdracht
De therapeut krijgt in de begeleiding van getraumatiseerde mensen heftige verhalen te horen wat
ook bij hun emoties kan oproepen. Traumatische tegenoverdracht of plaatsvervangende
traumatisering dit omvat alle emotionele reacties van de therapeut op de overlevende en op de
traumatische gebeurtenis als zodanig. Zo kan de therapeut in mindere mate dezelfde angst, woede
en wanhoop van de cliënt ervaren of zelfs last krijgen van symptomen. De therapeut kan door de
heftige verhalen ook last krijgen van een verstoord relatiepatroon. De therapeuten kunnen
hulpeloosheid overnemen en daardoor eigen kennis en deskundigheid onderschatten of de positieve
krachten van de cliënt niet opmerken.
Om zich te verdedigen tegen deze gevoelens van hulpeloosheid kunnen therapeuten zich als redder
op gaan stellen. Hiermee laten ze eigenlijk indirect zien dat ze vinden dat de cliënt niet voor zichzelf
kunnen zorgen. De therapeut kan ook eigen grenzen gaan verleggen door meer contact toe te laten
en langere afspraken in te plannen. Zulke maatregelen leiden echter zelden tot verbetering, het zorgt
er juist eerder voor dat de zich cliënt hulpelozer, afhankelijker en incompetenter gaat voelen.
Wanneer deze reddersgevoelens zich tot het uiterste begeven, kan de therapeut zich zelfs gaan zien
als een almachtig iemand met ambitie om alles te genezen, te weten en te beminnen. Lukt dit niet
dat krijgt de therapeut weer gevoelens van hulpeloosheid en ontmoediging en kan er zelfs een
toevlucht gezocht worden in magische of destructieve praktijken.
Naast gevoel van hulpeloosheid kan de therapeut ook het gevoel van woede overnemen of bang
worden voor de intensiteit van de woede van de cliënt. Er kunnen dan twee dingen gebeuren; of de
therapeut overschaduwt de woede van de cliënt met eigen woede, óf hij laat te veel de woede van
de ander toe en gaat daarmee over eigen grenzen.
Naast traumatische tegenoverdracht ervaren met gevoelens van het slachtoffer, kan de therapeut dit
ook ervaren met gevoelens van de dader en geconfronteerd worden met eigen sadistische
gevoelens. Dit kan op verschillende manieren gebeuren bijvoorbeeld:
- Het verhaal van het slachtoffer niet meer geloven of bagatelliseren, afkeer ontwikkelen voor
gedrag van het slachtoffer, minachting koesteren voor de hulpeloosheid van het slachtoffer
of zelfs gefascineerd en seksueel geprikkeld raken door de verhalen.
Tot slot kan er traumatische tegenoverdracht zijn met gevoelens van de ongedeerd gebleven
toeschouwer. En kan schuldgevoel ontstaan, omdat het lijden dat de cliënt heeft moeten doorstaan
hen bespaard is gebleven of omdat ze tijdens de behandeling een cliënt de gebeurtenis opnieuw
laten ‘ervaren’.
Er zijn dus 3 soorten gevoelens waarop traumatische tegenoverdracht gebaseerd is:
- Gevoelens van het slachtoffer, de dader en de ongedeerd gebleven toeschouwer.
Wil een therapeut met getraumatiseerde mensen werken, is het nodig dat ze een duurzaam
ondersteuningssysteem hebben.
Traumatische overdracht- en tegenoverdrachtsreachties zijn onvermijdelijk. Ze zullen de werkrelatie
belemmeren. Om beiden participanten te beschermen zijn er 2 dingen nodig:
- Doelstellingen, regels en grenzen van het behandelingscontract
- Het ondersteuningssysteem van de therapeut.
, Het behandelingscontract
Het therapeutische bondgenootschap is een relatie van existentiële betrokkenheid, waarin beide
partners zich wijden aan de taak van het herstel. Deze taak wordt vastgelegd in een
behandelingscontract. De voorwaarden van dit contract zijn zodanig opgesteld dat het ontstaan van
een samenwerkingsverband wordt bevorderd. Sommige taken zijn hetzelfde voor beiden. Andere
taken verschillen. De therapeut beloofd bijvoorbeeld geheimhouding, terwijl de cliënt zich beloofd
open te stellen. Dit behandelingscontract dient uitgelegd te worden aan de cliënt.
Binnen dit contract staan dus bepaalde regels en grenzen. Maar buiten dit contract om kunnen
grenzen constant aangepast worden. Nauwlettende aandacht voor de grenzen van de therapeutische
relatie is de beste bescherming tegen overdracht- en tegenoverdrachtrelaties. Vaste grenzen zorgen
voor een veilige omgeving waarin aan herstel kan worden gewerkt. De grenzen zijn er dus in belang
voor beide partijen. Bij beslissingen over de grenzen moet er altijd meegenomen worden of het de
cliënt zeggenschap geeft en of het de werkrelatie bevorderd. Via onderhandeling grenzen stellen die
door beide partijen als redelijk worden beschouwd is van belang bij de ontwikkeling van het
therapeutische bondgenootschap, dit zolang de verschuiving altijd worden overdacht en begrepen.
Het ondersteuningssysteem van de therapeut
De dialectiek van trauma’s kunnen de emotionele evenwicht van de therapeut verstoren. Net als de
cliënt zal de therapeut ook overweldigende gevoelens ervaren en zich hierdoor terugtrekken of juist
dwangmatig gaan handelen. Zo kunnen ze redderspogingen doen, de cliënt “onder controle”
proberen te krijgen, gaan twijfelen of ontkennen, vermijden of bagatelliseren etc. een therapeut die
aan het herstel van een cliënt werkt, heeft daarom een stabiel en betrouwbaar
ondersteuningssysteem nodig die mogelijkheid biedt om zowel emotionele reacties te uiten, als te
praten over de casus zelf.
In inrichtingen is vaak het probleem dat er binnen de medische staf een grote verdeeldheid is over
hoe de behandeling van een cliënt moet gaan of hoe er tegen zo iemand aan wordt gekeken. Dit kan
therapeuten van getraumatiseerde mensen intimideren en hierdoor kunnen ze terugtrekken. Als de
therapeut geen anderen kan vinden die haar werk begrijpen en ondersteunen,, zal ze merken dat
haar wereld steeds kleiner wordt en alleen overblijft met de cliënt. Ze kan zich vijandiger gaan
gedragen richting collega’s en door het gevoel van isolatie en hulpeloosheid kan ze de plank misslaan
door zichzelf te overschatten of juist op de vlucht te slaan. Duidelijk is dus dat niemand een trauma
(of de verhalen hiervan) alleen aan kan.
Naast dat steun van collega’s nodig is, moet er ook een evenwicht zijn tussen beroeps- en privéleven
en moet er rekening gehouden worden met eigen behoeften. Een ondersteuningssysteem kan
helpen de therapeut daaraan te herinneren.
Tot slot is integriteit een belangrijke eigenschap dat nodig is voor ontwikkeling van de therapeut.
Integriteit is het vermogen om de waarde van het leven te bevestigen tegenover de dood, om te
berusten in de eindigheid van het eigen leven en de tragiek van het menselijk tekort, en om deze
realiteiten zonder wanhoop te aanvaarden. Integriteit is het fundament waarop het vertrouwen in
relaties werd gevormd en waarom het geschonden vertrouwen kan worden hersteld.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller ingonavandongen. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.51. You're not tied to anything after your purchase.
