Summary
samenvatting inleiding tot vertaal- en tolkwetenschap (IVTW)
- Course
- Institution
- Book
Samenvatting van de hoofdstukken die werden behandeld tijdens de les.
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Followiremcenber
Reviews received
Content preview
1. Grenzeloze communicatieDe afgelopen decennia is de wereld snel veranderd. Nog tot in de 20 ste eeuw waren er
grenzen die in de 21ste eeuw verdwenen zijn. We spreken dan van grenzeloosheid. We reizen
meer en meer, komen in contact met mensen uit verschillende landen en culturen, etc. De
hedendaagse samenleving is gekenmerkt door globalisatie en een hoge mate van mobiliteit,
communicatie en technologisering. De wereld is een dorp geworden en als gevolg komen
we meer in contact met andere talen en culturen. In dit geval is er nood aan vertaling of
vertalers. Hoewel er jaarlijks een enorme productie vertalingen is, zijn die vertalingen vaak
onzichtbaar. De onzichtbare vertaler wordt wel zichtbaar op het moment dat er een foute
vertaling wordt geleverd.
Wat is vertalen?
De definitie ‘een boodschap omzetten naar een andere taal’ is niet alleen fout, maar ook
onvolledig. De Van Dale definieert het als ‘van de ene taal in de andere overbrengen’. Het
werkwoord ‘overbrengen’ is belangrijk. Het is dus een beweging. Dit brengt de volgende
definitie op: ‘vertalen is een proces waarbij een brontekst in taal 1 vervangen wordt door
een doeltekst in taal 2’. Het goede aan deze definitie is dat de doeltekst hier als een
volwaardige tekst wordt beschouwd die het origineel kan vervangen, dus niet gezien als een
minderwaardige kopie van de brontekst.
Dat vertalen een vervangingsproces is, betekent niet dat de vertaler de brontekst kan
vervangen door een compleet nieuw tekst. De vertaler moet de betekenis van de brontekst
respecteren.
Dus vertalingen zijn eigenlijk secundaire communicatie. Het is afhankelijk van een brontekst.
Als die er niet was geweest zou er ook geen vertaling zijn geweest. Die brontekst is dan een
primaire communicatie en wordt vertaald. De secundaire communicatie is dan een
gedupliceerde boodschap. Dit heeft ervoor gezorgd dat mensen een vertaling (secundaire
communicatie) als minderwaardig hebben beschouwd door de eeuwen heen. Het geeft
alleen een idee van het origineel, maar bevat niet alle finesses. Mensen hadden hier dus een
negatief beeld van omdat er sprake was van (betekenis)verlies.
Het kan ook positief zijn. Vertalingen geven een nieuw publiek toegang tot een
belangwekkende boodschap die oorspronkelijk voor een ander publiek bestemd was.
Vertalers zijn dus eigenlijk bruggenbouwers tussen verschillende talen en culturen. Zonder
hen zou het publiek nooit toegang hebben kunnen krijgen tot een boodschap omdat ze de
taal niet beheersen.
Soorten vertalingen, soorten vertalers
De basisclassificatie van, Roman Jakobson
Dat vertalingen twee verschillende talen impliceren is niet juist. Roman Jakobson
onderscheidt drie soorten vertalingen:
- Interlinguale vertaling: vertalen tussen twee talen (prototypische vorm van vertaling)
- Intralinguale vertaling: ook wel parafrase genoemd; vertalen binnen eenzelfde taal,
van de ene variëteit naar de andere
1
, - Intersemiotische vertaling: een vertaling van een communicatieve gebeurtenis in een
bepaald tekensysteem naar een communicatieve gebeurtenis in een ander
tekensysteem (bv. Een boek die verfilmd wordt)
Indeling volgens modus
Naast de indeling van Jakobson (gebaseerd op de taal of het tekensysteem van een bron- en
doeltekst) kunnen we vertalingen ook indelen volgens modus, de wijze waarop de vertaling
geproduceerd wordt.
- Geschreven vertaling: een geschreven brontekst wordt vertaald door een
geschreven doeltekst. Er zijn verschillende geschreven vertalingen:
o Algemene vertaling: de vertaler hoeft geen gespecialiseerde voorkennis te
hebben over een bepaald thema om een tekst te kunnen vertalen (nieuws- of
persberichten).
o Gespecialiseerde vertaling: de vertaler moet wel gespecialiseerde voorkennis
hebben om een tekst te kunnen vertalen. De gespecialiseerde vertaler heeft
een grote verantwoordelijkheid. Een verkeerde vertaling kan schade
opleveren. De focus hier ligt daarom op inhoudelijke en terminologische
juistheid en niet zozeer op de esthetiek van de formulering.
Juridische vertaling: domein van rechtspraak (wetteksten of
contracten)
Economische vertaling: context van de bedrijfswereld (auditrapporten
of financiële jaarverslagen)
Technische vertaling: context van industrie (handleidingen of
werkprocedures)
Wetenschappelijke vertaling: context van de geneeskunde of farmacie
(bijsluiters bij geneesmiddelen of chemicaliën)
o Literaire vertaling: hier is geen speciale voorkennis nodig, maar als het literair
werk zulke thema’s bevat, moet de vertaler daar een beetje kennis over
hebben (opzoeken). Hier gaat het niet om het droog vertalen van de inhoud,
maar ook de vorm van de boodschap. Het moet ongeveer op dezelfde manier
overkomen als in de brontekst.
- Gesproken vertaling: een gesproken boodschap in een brontaal wordt vertaald naar
een gesproken boodschap in een doeltaal door een tolk. De verschillende contexten
waarin getolkt kan worden zijn:
o Conferentietolken: gebeurt tijdens (grote) vergaderingen van organisaties
tussen communicatiepartners met ongeveer dezelfde sociale status
o Sociaal tolken: ondersteunen de communicatie van sociale voorzieningen en
lokale besturen met hun klanten die de taal niet (goed) beheersen
o Gebarentolken: voor doven en slechthorenden vertalen naar gebarentaal (dit
is een typische vorm van intersemiotisch vertalen)
De verschillende manieren van tolken zijn:
o Simultaan tolken: de tolk brengt tegelijk met de bronspreker zijn vertaling. De
tolk moet dus luisteren, interpreten en vertalen tegelijkertijd. De Ear Voice
Span (EVS) is van belang, de tijd die tussen de bronuiting en de gesproken
vertaling mag zitten is twee à vier seconden. Dit is een heel intensieve
gebeurtenis, daarom tolken vervangen na een bepaalde duur door collega-
2
, tolken zodat die even kunnen pauzeren. Een variant van dit soort tolken is
fluistertolken of chuchotage, de vertaling fluisteren overbrengen.
o Consecutief tolken: de tolk luistert eerst naar de bronspreker en maakt
notities intussen, een tijdje later stopt de bronspreker en kan de tolk zijn
vertaling brengen waarna de bronspreker weer verdergaat.
o Bladvertaling of sight translation: de tolk levert een gesproken vertaling af
van een geschreven tekst (intermodale vertaling).
- Audiovisuele vertaling: vertalen voor tv, radio en computer.
o Monomodaal: blijven in eenzelfde tekensysteem als de bron.
Dubben: stemacteurs uit de doelcultuur spreken de vertalingen in van
de gesproken uitingen uit het origineel. Dit is moeilijk omdat de
lengte, tempo en dynamiek moet overeenkomen met die van het
origineel. Daarboven is deze vorm van audiovisueel vertalen hier
onrendabel door de kleine afzetmarkt en hoge kostprijs van het
dubben. Wat wel gedaan wordt is het dubben van animatiefilms voor
(analfabete) kinderen. Dubben is populairder in Frankrijk en Duitsland
(1 dominante taal en grote afzetmarkt). Een voorbeeld van het
dubben is dat het cognitief minder belastend is voor de kijker (die dus
niet moet lezen en het beeld volgen tegelijkertijd), het beeld wordt
ook niet beschadigd (door ondertitels) en er is minder
informatieverlies dan bij ondertitels. Nadelen zijn dat het een dure
vorm van vertaling is, dat het aantal dubbingstemmen beperkt is (en
dus we vaak dezelfde stemmen tegenkomen) en dat het de
authenticiteit wegneemt.
Voice over: hier horen we voor enkele seconden de originele stem en
taal die dan op de achtergrond belandt en dan komt dan de luidere
stem van een niet-zichtbare spreker om de vertaling over te brengen.
Deze vorm is minder duur omdat het geen lipsynchronisatie vereist,
maar toch wordt de authenticiteit geschaad.
o Intermodaal: de modus van de brontekst en doeltekst verschillen.
Ondertiteling: de gesproken tekst wordt in een gereduceerde vorm
(met informatieverlies) overgebracht naar een geschreven onder- of
boventitel. Dit kan zowel inter- als intraliguaal zijn. De ondertitels
kunnen monolinguaal zijn (vertalen naar 1 taal) of bilinguaal (2 talen
als ondertitels). De ondertitels kunnen open ondertitels zijn, die zullen
sowieso verschijnen, of ze kunnen gesloten ondertitels zijn, de kijker
moet de ondertitels dan zelf oproepen. Een ondertitel mag maximum
twee regels hebben die ongeveer 35 tekens bevat. Omdat er maar
een beperkte ruimte is en mensen trager lezen dan spreken, kan men
geen volledige vertaling bieden. Er is informatieverlies, alleen het
belangrijkste wordt overgebracht. De voordelen zijn dat het goedkoop
is, de authenticiteit niet beschadigen en de kijker tot een nieuwe taal
introduceert. De nadelen zijn dan dat het beeld beschadigd wordt, er
informatieverlies optreedt en het cognitief zwaar is om zowel te lezen
als het beeld te volgen.
o Multimodaal: er wordt vertaald van het ene tekensysteem naar het andere.
3
, Audiodescriptie: dit is bedoeld voor blinden en slechtzienden. De
oorspronkelijke stemmen zijn hier behouden, maar er wordt door een
niet-zichtbare spreker beschreven wat er zich op de achtergrond
afspeelt (acties van de acteurs of hun gelaatsuitdrukkingen worden
vertaald naar gesproken tekst).
Lokalisatie: dit vindt niet plaats in films en tv zoals audiodescriptie,
maar is beperkt tot software, apps en games. Het is een culturele
vertalingen van deze, dus niet alleen taal, maar ook visuele en
auditieve elementen zoals kleur, schrijfwijze van adressen etc. Het
doel is hier om een digitaal product makkelijker ingang te doen vinden
in een doelcultuur door rekening te houden met diens gewoontes,
behoeftes, conventies en gevoeligheden.
Indeling volgens gebruikte hulpmiddelen
Naast de indeling van Jakobson en de indeling volgens modus kunnen vertalingen ook
worden ingedeeld op basis van de hulpbronnen die vertalers gebruikten tijdens het
vertaalproces.
- Menselijke vertaling: er worden geen digitale bronnen gebruikt tijdens het vertalen,
een woordenboek, encyclopedie of grammatica mag wel.
- Machinevertaling: de software vertaalt van taal 1 naar taal 2 zonder menselijke
interventie. Een generisch vertaalsysteem is Google Translate die uit eender welk
domein teksten kan vertalen. Daarnaast zijn er ook specifieke vertaalsystemen die
gespecialiseerd zijn in vertalen binnen een specifiek domein. Die laatste presteren
beter dan generische vertaalsystemen. Machinevertaling levert niet dezelfde
kwaliteit op als menselijke vertalingen omdat taal zo complex is. Toch wordt
machinevertaling vaak gebruikt als een quick and dirty versie van een vertaling.
- Computer-assisted (computer-aided) translation (CAT): de vertaler maakt gebruik
van computertoepassingen tijdens het vertalen. De vertaler heeft zelf controle over
zijn vertaling en de computertoepassingen worden enkel ingezet om de
vertalingssnelheid te verhogen of het vertaalproces te ondersteunen. De menselijke
vertaler wordt dus niet vervangen door een computer. De CAT-tool komt van pas
wanneer van de vertaler wordt verwacht dat die een snelle vertaling aflevert, tegen
een goede prijs en van goede kwaliteit. Alles die een vertaler digitaal raadpleegt
wordt als CAT-tool beschouwd. Dit kan een encyclopedie zijn, een general purpose
tool, of een elektronisch woordenboek, corpora, termbanken, die translation tools
zijn. Een van de belangrijkste translation tools is een vertaalgeheugen, alle teksten
die een vertaler ooit heeft vertaald kunnen worden opgeslagen in een databank,
zowel de bron- als doeltekst. Bij een nieuwe vertalingsopdracht kan de vertaler dan
de brontekst invoeren in dat vertaalgeheugen en gaat de databank op zoek naar
delen die op elkaar lijken. Een specifieke vorm van CAT is post-editing, die zeer
populair is geworden. De brontekst wordt hier automatisch vertaald door een
vertaalsysteem en vervolgend gecorrigeerd door een menselijke vertaler.
Vertalen, tolken en wetenschap
Vertalers in de geschiedenis hebben een belangrijke stempel op onze talen en culturen
gedrukt omdat ze hebben bijgedragen tot de verspreiding van wetenschappelijke en
religieuze ideeën, en de ontwikkeling van individuele talen: onze maatschappij zou niet zijn
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller iremcenber. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.52. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
52510 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now