Kiezen voor het jonge kind
Hoofdstuk 3 Het belang van spel voor de ontwikkeling van jonge kinderen
Volgens Vygotsky en vele andere deskundigen leren peuters en kleuters door te spelen. Door spel
breiden jonge kinderen hun kennis over de wereld en hun handelingsmogelijkheden uit. Het spel
creëert een zone van naaste ontwikkeling.
3.1 Wat is spel?
Het is moeilijk om een definitie aan spel te geven. Wel zijn in de literatuur veel omschrijvingen te
vinden die grenzen aangeven van wat nog wél en wat geen spel meer genoemd mag worden. Alison
Gopnik: ‘spel is wat je doet als je niet probeert iets te doen. Het is een activiteit waarbij het de
bedoeling is dat je geen doel hebt’.
Activiteiten met materialen die een eenduidige functie hebben, zoals puzzels, of activiteiten waarbij
kinderen volgens een precies omschreven opdracht aan het bouwen of vouwen zijn, is werk en geen
spel.
Volgens de ontwikkelingspsychologe Kohnstamm heeft spel de volgende kenmerken:
1. Als een kind speelt, wil het daar niets speciaals mee bereiken. Het bezig zijn is een doel op
zichzelf.
2. Bij het spelen is het kind actief.
3. Een spelend kind heeft plezier in wat hij doet; een kind speelt omdat en zolang hij er zin in
heeft.
4. Bij het spelen is een kind vrijwillig bezig. Een kind dwingen tot spelen is onmogelijk.
Janssen-Vos:
- Kinderen geven bij spel zelf betekenis aan materialen en middelen
- Het spel kent niet alleen vrijheid van handelen, maar ook regels, die kinderen zelf maken en
die voortkomen uit hoe het in de werkelijkheid hoort
- Het spel is een open, flexibele activiteit waarbij de nadruk ligt op het proces, niet op een vast
omschreven product.
3.2 Spel in de gevarenzone?
Peter Gray wijt de teloorgang van het kinderspel aan de volgende factoren:
- Kinderen brengen steeds meer tijd door op school, waardoor de tijd om vrij buiten te kunnen
spelen steeds meer is verminderd. Hij denkt dat niet meer, maar juist minder schooltijd de
leerresultaten ten goede zal komen.
- We denken dat kinderen vooral van volwassenen leren, op een speelse manier.
- Ouders hebben extreme angst om hun kinderen echt vrij, zonder toezicht te laten spelen.
Daardoor wordt er steeds minder buiten gespeeld en zijn daar steeds minder
speelkameraadjes te vinden.
3.3 De waarde van spel voor de ontwikkeling
Spel blijkt van grote waarde voor verschillende gebieden van de kinderlijke ontwikkeling.
Emotionele ontwikkeling: in het spel kunnen jonge kinderen hun gevoelens ‘uitspelen’, zoals
volwassenen over gevoelens praten. Emoties zijn voor degene die ze ondergaat niet altijd goed te
begrijpen. Kleuters zijn nog niet echt toe aan praten over zichzelf, laat staan over moeilijke emoties
, of over emoties die in de taboesfeer liggen. In het spel vinden zij voor die emoties een eigen,
symbolische taal.
Sociale ontwikkeling: op school moeten kinderen zich een plek verwerven tussen leeftijdsgenoten.
Ze zijn nu niet meer alleen het kind van vader of moeder, maar ook een lied van de groep waarin je
met elkaar omgaat op voet van gelijkheid.
Cognitieve ontwikkeling: in het spel gelden de eigen plannen en ideeën van de kinderen. Als we
spelactiviteiten vergelijken met activiteiten die door de leerkracht gepland zijn, dan is het duidelijk
dat spelactiviteiten meer denkkracht vragen van de kinderen zelf. Ze moeten zich mentale
voorstellingen kunnen vormen van de situaties waarover ze spelen, de rollen in de situatie en de
activiteiten eromheen.
Vygotsky zocht de waarde vh spel in de cognitieve ontwikkeling:
- Het spel creëert een zone van naaste ontwikkeling.
- In het spel handelen kinderen volgens een eigen, intern plan
- Spel maakt zelfgestuurd handelen mogelijk: kinderen leren hun eigen gedrag te sturen.
- Spel maakt cognitief decentreren mogelijk: als kinderen onderhandelen over rollen en het
spelscenario, moeten ze rekening houden met het perspectief van de ander.
- Spel heeft een gunstige invloed op de leermotivatie: als kinderen spelen, komen ze allerlei
situaties tegen die vragen om vaardigheden die ze nog niet beheersen. In het spel ontstaat
de motivatie om die vaardigheden onder de knie te krijgen.
3.4 Ontwikkeling van spelactiviteiten
Elkonin, die spel de leidende activiteit noemt in de kleuterperiode, bedoelt dus dat het rollenspel de
leidende activiteit is in deze periode. Elkonin plaatst het rollenspel als volgt in het
ontwikkelingsverloop van baby tot schoolkind:
1. Gerichtheid op emotionele relaties: in de eerste levensjaren is het kind vooral gericht op de
emotionele relatie met anderen.
2. Gerichtheid op de dingen: in de loop van het eerste jaar raakt het kind steeds meer gericht
op de dingen. Het kind wil manipuleren: alles in de mond steken, vastpakken of
onderzoeken.
3. Gerichtheid op sociale relaties: vanuit gerichtheid op de dingen en de handelingen die je
ermee kunt uitvoeren, ontstaat belangstelling voor de plaats die voorwerpen en handelingen
hebben binnen de rollen die mensen aannemen.
4. Gerichtheid op culturele objecten: de rollen die kinderen spelen, blijken eisen te stellen aan
hun kennis en vaardigheden.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller IngeborgK. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.73. You're not tied to anything after your purchase.