Samenvatting Samenleving, Feiten en
Problemen
Inhoud
Hoorcollege 1: Inleiding ............................................................................................................................ 5
1.1 Wat? .......................................................................................................................................... 5
1.2 Semantiek .................................................................................................................................. 5
1.3 Corona en de welvaartstaat ...................................................................................................... 6
1.4 De welvaartstaat gaat over welvaart en verdeling d.m.v.: ....................................................... 6
1.4.1 Armoede ............................................................................................................................ 7
1.4.2 Probleem van sociale exlusie: ........................................................................................... 7
1.4.3 Ongelijkheid neemt toe ..................................................................................................... 7
1.4.4 Structurele ondertewerkstelling van lager geschoolden .................................................. 9
1.4.5 Het geluksniveau stijgt niet meer met economische groei: .............................................. 9
1.4.6 Grenzen aan de groei: ....................................................................................................... 9
1.4.7 Met wie zijn we solidair? ................................................................................................. 10
1.5 Kenmerken van de welvaartsstaat (7):.................................................................................... 10
1.5.1 Hoge materiële welvaart en levensstandaard ................................................................ 10
1.5.2 Optreden vd overheid: effectieve waarborging van sociale grondrechten .................... 11
1.5.3 Subsidiariteit.................................................................................................................... 11
1.5.4 Parlementaire democratie .............................................................................................. 12
1.5.5 Welvaartstaat is nationaal en internationaal .................................................................. 12
1.5.6 Gelaagde welvaartsstaat ................................................................................................. 13
1.5.7 De welvaartsstaat verbindt vrijheid, gelijkheid en broederlijkheid ................................ 13
1.6 De welvaarsstaat in beweging en bron van strijd ................................................................... 14
1.6.1 De grote spanningsvelden ............................................................................................... 14
1.6.2 Samenlevingsmodel is van onderuit, organisch gegroeid ............................................... 14
2 Hoorcollege 2: Historiek en evolutie van de welvaartsstaat........................................................... 15
2.1 Liberaal tijdvlak (1800-1880) : de oorsprong .......................................................................... 15
2.1.1 Technologie en globalisering ........................................................................................... 15
2.1.2 Arbeid wordt een “commodity”, een verhandelbaar goed ............................................ 16
2.2 Voorbereiding (1880-1940) ..................................................................................................... 16
2.2.1 1886: stakingsgolf en volksopstand ................................................................................ 16
2.2.2 Voorbereiding .................................................................................................................. 16
1
, 2.2.3 Veranderingen in de ideeën ............................................................................................ 19
2.3 Uitbouw (1950 -1970) ............................................................................................................. 20
2.3.1 Uitbouw ........................................................................................................................... 20
2.4 Crisis en heroriëntering (1970-…)............................................................................................ 22
3 Hoorcollege 3: Welvaart, economische groei en levensomstandigheden ...................................... 27
3.1 Economische groei .................................................................................................................. 27
3.1.1 Hoe meten we dat? ......................................................................................................... 27
3.1.2 De nationale rekening ..................................................................................................... 28
3.1.3 Economische groei, inflatie en koopkracht ..................................................................... 30
3.1.4 Ex-cursus: indexwijzigingen 2014 .................................................................................... 30
3.1.5 Economische groei en welvaart ...................................................................................... 31
3.1.6 Hoe meten we de economische groei ............................................................................. 32
3.2 Economische groei, vooruitgang en verdeling ........................................................................ 33
3.2.1 Is het BBP een goede graadmeter voor vooruitgang ...................................................... 33
3.2.2 Sociale indicatoren en vooruitgang ................................................................................. 34
3.2.3 Alternatieve meetinstrumenten van vooruitgang .......................................................... 34
3.3 Economische groei als doel en middel van de welvaartsstaat ................................................ 36
3.3.1 De welvaartsstaat in symbiose en contradictie met de markt........................................ 36
3.4 Levensstandaard en levenswijze: van macro naar micro ........................................................ 37
3.4.1 Groei en verandering in de levenswijze .......................................................................... 38
4 Hoorcollege 4: Demografie ............................................................................................................. 40
4.1 Inleiding ................................................................................................................................... 40
4.2 Begrippen ................................................................................................................................ 40
4.3 De twee grote demografische transities ................................................................................. 41
4.3.1 Eerste demografische transitie ....................................................................................... 41
4.3.2 De tweede grote demografische transitie ...................................................................... 43
4.4 De socio-demografische veranderingen ................................................................................. 48
4.5 De veroudering en toekomst van de welvaartsstaat .............................................................. 49
5 Hoorcollege 5: Werkgelegenheid en werkloosheid ........................................................................ 55
5.1 Begrippen ................................................................................................................................ 55
5.2 Arbeid en welvaartsstaat ........................................................................................................ 55
5.3 Veranderingen in de beroepsbevolking .................................................................................. 57
5.3.1 Salariëring van de beroepsbevolking .............................................................................. 57
5.3.2 Tertiarisering van de beroepsbevolking .......................................................................... 58
5.3.3 Polarisatie van de beroepsbevolking .............................................................................. 58
5.3.4 Scholarisatie van de beroepsbevolking ........................................................................... 60
5.3.5 Estatisering van de beroepsbevolking ............................................................................. 61
2
, 5.3.6 Feminisering van de beroepsbevolking ........................................................................... 61
5.3.7 Verkleuring van de beroepsbevolking ............................................................................. 62
5.4 Veranderingen in de arbeidsduur ........................................................................................... 63
5.5 Niet-arbeid .............................................................................................................................. 64
5.6 Werkloosheid .......................................................................................................................... 65
5.7 Actieve welvaartsstaat, armoede en werk .............................................................................. 67
5.8 De toekomst van arbeid .......................................................................................................... 69
6 Hoorcollege 6: De sociale organisatie van de welvaartsstaat ......................................................... 70
6.1.1 Sociale organisatie van de welvaartsstaat ...................................................................... 70
6.1.2 Besluitvorming in de welvaartsstaat ............................................................................... 70
6.2 Sociaal overleg: beginselen ..................................................................................................... 70
6.3 Sociaal overleg: actoren .......................................................................................................... 71
6.3.1 Intern/extern pluralisme ................................................................................................. 71
6.3.2 Verzuiling ......................................................................................................................... 71
6.4 Sociaal overleg: instrumenten van overleg ............................................................................. 73
6.4.1 Paritaire overleg .............................................................................................................. 73
6.5 Sociaal overleg: uitkomsten van het sociaal overleg .............................................................. 75
6.5.1 Evaluatie van het sociaal overleg .................................................................................... 75
6.6 Beheer ..................................................................................................................................... 76
6.7 Uitvoering ................................................................................................................................ 76
6.7.1 Subsidiariteit: social profit-sector ................................................................................... 76
6.7.2 Subsidiariteit: sociale innovatie....................................................................................... 77
7 H7: Instrumenten van sociaal beleid, (!) sociale zekerheid ............................................................ 78
7.1 Instrumenten van sociaal beleid ............................................................................................. 78
7.2 Sociale bescherming ................................................................................................................ 78
7.2.1 Sociale verzekering .......................................................................................................... 78
7.2.2 Sociale bijstand (- sterk dan sz) ....................................................................................... 82
7.2.3 Dienstverlening ............................................................................................................... 84
7.3 Generositeit en doelmatigheid ............................................................................................... 85
8 Les 8 H7: De inkomsten van de welvaartsstaat ............................................................................... 87
8.1 Begrippen ................................................................................................................................ 88
8.2 Inkomsten................................................................................................................................ 88
8.2.1 A. Inkomstenbelasting/personenbelasting ..................................................................... 94
8.2.2 B. Indirecte belastingen................................................................................................... 99
8.2.3 C. Sociale bijdragen ....................................................................................................... 100
8.2.4 D. Belasting op vermogen ............................................................................................. 101
8.3 Wijze van heffingen niet neutraal ......................................................................................... 103
3
, 8.3.1 Herverdeling .................................................................................................................. 103
8.3.2 Allocatieve functie ......................................................................................................... 104
8.3.3 Doelmatige inning ......................................................................................................... 104
8.3.4 Begroting & staatsschuld............................................................................................... 105
9 Les H9 Armoede, ongelijkheid en herverdeling ............................................................................ 108
9.1 Begrippen en meting ............................................................................................................. 108
9.1.1 Inkomensverdeling-en ongelijkheid heeft nood aan 4 vragen...................................... 108
9.1.2 Herverdeling .................................................................................................................. 111
9.1.3 Wat is armoede? ........................................................................................................... 112
9.2 Uitkomsten en evoluties ....................................................................................................... 114
9.3 Waarom is de armoede niet gedaald? .................................................................................. 122
10 Les 10: Het armoedevraagstuk en de tragiek van de welvaartsstaat. COVID-19 als changemaker
? 130
10.1 Het armoedevraagstuk in de welvaartstaat .......................................................................... 130
10.2 De naoorlogse onderbouw van de welvaartsstaat ............................................................... 132
10.2.1 Les trentes glorieuses .................................................................................................... 133
10.3 “Les trentes piteuses” : de onderliggende transformaties ................................................... 133
10.3.1 Werk .............................................................................................................................. 133
10.3.2 Lonen: groeiende achterstand lage lonen..................................................................... 134
10.3.3 Sociale zekerheid : Blijvend hoge afhankelijkheidsgraad .............................................. 135
10.4 De tragiek van de actieve welvaartstaat ............................................................................... 136
10.4.1 Nieuwe banen kosten geld : publieke uitgaven nieuwe sociale risico’s, België............ 138
10.4.2 Nieuwe banen kosten geld : lastenverlagingen in procent van de arbeidskosten vóór
arbeidslastenverlagingen .............................................................................................................. 138
10.4.3 Overheidsuitgaven beschermen minder tegen armoede : evolutie van het verschil
tussen marktinkomen en beschikbaar inkomen ........................................................................... 138
10.4.4 Sociale zekerheid : concentratie van risico’s => quid verzekeringstechniek................. 138
10.4.5 Hoe verder het sociaal contract vernieuwen? .............................................................. 139
10.5 Covid- 19 changemaker? ....................................................................................................... 140
10.5.1 COVID-19, accelerator, waarom corona opportuniteit is om nieuw sociaal contract te
maken 140
10.5.2 COVID-19, midden in nieuwe transformaties ............................................................... 141
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller cabrejosgiulia. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $8.91. You're not tied to anything after your purchase.
