Summary
SAMENVATTING THEATERGESCHIEDENIS 1
- Course
- Institution
Volledige samenvatting (powerpoints, lessen en cursus) Zonder verplichte leesliteratuur! BA1 NL-TFL
[Show more]
Seller
Follow
AichaS
Content preview
1. Inleiding1.1 Wat is theater?
1.1.1 Terminologie
Zowel het gebeuren als de plaats noemt men theater/toneel
Tinel = eetplaats voor gevolg
Tineel = feestelijke bijeenkomst
Termen als theater of tragedie komen ook voor buiten deze context
o Theater in maatschappij wel doorgedrongen versus bv. taal uit de poëzie
Theater mundi = theater v/d wereld waarin men wereld vergelijkt met theater (metafoor, God is
regisseur)
1.1.2 Enkele kenmerken van theater
Moeilijk om definitie van theater te vinden wel kunnen we naar kenmerken kijken:
1. Orale cultuur: je moet niet kunnen lezen om van theater te genieten
2. Visueel aspect
3. Term ‘drama’ = betekent gerichte handeling met inbegrip van tegenstand die overwonnen moet
worden
a. Drama tegenwoordig negatieve connotatie, maar betekent gewoon een gerichte handeling
4. Multimediaverschijnsel
5. Toneelspel = doordachte constructie waarvan uitvoering slecht mogelijk is o.b.v. aantal afspraken
tussen uitvoerders & toeschouwers
6. Conventies in theater die tijd & genre gebonden zijn
a. 4de wandfictie = doen alsof er nog muur is & publiek er niet is in moderne toneel soms nog
anders
i. Toneelstuk uit 2002 over oorlog in Rusland waar Tsjetsjenen binnengekropen waren,
bommen hadden geplaatst & publiek niet door had dat dit niet deel was van
theaterstuk
7. Zowel acteurs als toeschouwers nodig
8. Groepsgebeuren: collectief beleefd
9. Sociaal-culturele functie: brengt mensen samen (zeker vroeger: minder communicatiemiddelen)
10. Theater staat niet los van de maatschappij, maar reflecteert deze vaak
1.2 Problemen bij het beoefenen van
theatergeschiedenis
Voorstelling bestaat alleen in het heden
Object van onderzoek bestaat niet meer
Wat is bewaard?
o Hoofd- & neventekst
o Afbeeldingen
o Stomme getuigen bv. mensen die stukken van theater getekend hebben
Aspect performance haast niet meer te achterhalen
Gedrag van publiek kan niet worden gereconstrueerd
Interdisciplinariteit:
o Theatergeschiedenis binnen verschillende deelgebieden van geschiedenis bestudeerd,
afhankelijk van standpunt onderzoeker (cultuurgeschiedenis, sociale geschiedenis,…)
Ook aandacht moet geschonken worden aan organisatie v/d samenleving & sociaal-maatschappelijk
systeem waarvan theater deel uitmaakt
Elementen die onder loep moeten worden genomen
o Auteur
1
, o Tekst
o Opvoerende
o De opvoering
o Materiële omgeving niet altijd een grote zaal, soms ook rondgereden met auto
o Het publiek
o De omstandigheden waar, voor wie bv. in religieuze context
o Maatschappelijk culturele context
1.3 Oorsprong van het theater
Primitieve dansen
Religieuze rituelen/ceremonies vaak ook samen met iets wat je in het theater zou zien
Feesten
Kinderspel = imitatie, verbeelding zit in de natuur van de mens
Maskers waar vanaf dat je ze op hebt je iemand anders bent bij bv. stammen
2. De Griekse Tragedie (circa 6de eeuw V.C.)
2.1 De oorsprong
Waar het Westerse toneel begint
2.1.1 Religieuze oorsprong
Tragedie = ‘zang van de bok/satyr’ of ‘bokkenzang’
Satyrs deel vaan de cultus van Dionysos
o Dionysos/Bachus: God v/d wijn & feesten ook liederen gezongen en tragediën gespeeld
Waarom heet zo’n toneelsoort dan tragedie/bokkenzang?
o Zang van als bokken of saters verklede zangers (maskers)
Hebben paardenattributen
o Zang om de bok als eerste prijs voor de tragedie
o Zang die het verjagen & offeren van de ‘zondebok’ vergezelde threnos (klaaggezang)
o Bokken tonen wellust maar tragedie gaat zelden over wellust
ALLEMAAL HYPOTHESEN
Feesten voor Dionysos liggen aan basis v/d tragedie
o Koorgezangen & reidansen
o Dithyramben
Inhoud van epos & tragedie gelijkaardig
Tragedie heeft niet altijd een religieuze context
2.1.2 Vernieuwing door Thespis
Volgens Herodotos: Arion van Methymna heeft in Korinthe (dus niet Griekenland) als eerste tragedies
laten opvoeren aan hof van Periander (dictator toen)
Horatius: vernieuwing te danken aan Thespis
Thespis won ook een bok in toneelwedstrijd
Introduceerde de hypocrites
o = personage dat uitleg geeft bij het koor of vragen van het koor beantwoordt (een
verklaarder of beantwoorder)
o Introduceerde ook spel in proloog
Onder Peisistratos: bloei van Athene op economisch & cultureel gebied liet in Athene bij stedelijke
Dionysusfeesten wedstrijden voor tragedies organiseren
Onder Pericles: Athene geestelijk centrum van heel Griekenland veel groei van theater aan hem te
danken
2
,2.2 Tragediedichters
2.2.1 Aeschylos (Volgorde belangrijk, van oudste naar jongste!)
De oudste
Ook als militair actief
2.2.1.1 Werken
1. Perzen: Aan Perzisch hof wacht koor & koningin op bericht uit oorlog tegen de Grieken telkens
slecht nieuws geleverd, koning Xerxes zijn hybris is schuldig hieraan Darium voorspelde dit & als
Xerxes terugkomt klaagt het koor & de vorst
2. Thebe: broederstrijd tussen 2 zonen van Oedipus (Eteocles & Polynices) die elkaar betwisten over
heerschappij over Thebe 7 stadspoorten & 7 maal slecht nieuws als elke poort opgerukt wordt
broers doden elkaar
3. Oresteia: bestaat uit 3 chronologische stukken
a. Agamemnon (lezen, zie bijlage voor samenvatting)
b. De offerplengsters
i. Orestes komt met zijn vriend Pylades naar graf van vader Agamemnon koor van
offerplengsters samen met Elektra maakt offer op graf Orestes, die van Apollo
opdracht heeft om wraak voor vader te nemen, maakt zich bekend aan zuster
Elektra Orestes & Pylades vinden wraak bij paleis, worden nu achtervolgd
vluchten naar Delphi in hoop dat Apollo hen zal reinigen
c. Eumeniden
i. Apollo beschermt Orestes tegen Erinyen stuurt hem naar Athene waar Athena
speciale rechtbank instelt die moet oordelen wat het zwaarst weegt: eer uw moeder
of wreek uw vader Erinyen klagen Orestes aan, Apollo verdedigt hem Athena
stemt voor Orestes & gaat vrij
2.2.1.2 Thematiek
Aeschylos zocht in mythen naar zin v/h leven & betekenis van rampen die mensen treffen
Wereldorde bepaald door goden
Eeuwige wetten hard voor mens maar rechtvaardig
Begaat de mens hybris/trots/hoogmoed godheid voert hem naar de ondergang
Misdaad gaat als vloek over nageslacht tot iemand straf aanvaardt & boet
2.2.1.3 Dramatische techniek
Uitvinder van gebonden trilogie & tetralogie
o Voor wedstrijden moest je trilogie indienen
Voerde 2de acteur in: meer ingewikkelde actie mogelijk speelden meerdere rollen
Handeling zeer eenvoudig & geconcentreerd bij begin of einde stuk tragedie speelt zich af op vrij
beperkte tijd
Geen onverwachte wendingen
Sterk gevoelsgeladen, maar eerder statische schildering
Karaktertekening weinig genuanceerd
2.2.2 Sophokles
In gouden eeuw geleefd van Griekse toneel
Won 24 keer de dramatische wedstrijden
Speelde aanzienlijke rol in politiek leven
Verbonden met problemen van het ‘gewone volk’
Zekere vroomheid
2.2.2.1 Werken
Zou meer dan 100 stukken geschreven hebben
7 tragedies bewaard
3
, 1. Antigone
a. Mythe rond Thebe: 2 broers hebben gestreden over vraag van wie koning mag worden
allebei dood Oom Kreon boos dat ze oorlog hebben gevoerd, verbied om ze te begraven
lijken overgeleverd aan vogels, geschonden lijk doodstraf voor degene die waagt om hun
te begraven Antigone, de zus, wil hun begraven Antigone begraaft ze Kreon gooit
Antigone in kerker & wordt levend begraven Haemon, lief Antigone & zoon Kreon is boos
Kreon smeken om zich te bedenken Antigone mag vrijkomen, maar blijkt dat ze al
zelfmoord gepleegd heeft, Haemon pleegt zelfmoord Moeder, Eurydice, pleegt ook
zelfmoord Kreon helemaal alleen
b. Grote vraag: moet je menselijke wetten naleven of goddelijke wetten naleven?
2. Elektra
a. Variant op verhaal van de offerplengsters: Elektra gaat samen met vrouwen offers brengen,
ontmoet daar Orestes smeekt Erinyen voor wraak voor vader & hoopt op terugkomst
Orestes
3. Philoctetes
a. Vrij goede afloop voor een tragedie
b. Gaat over Griekse strijder die mee naar Troye trekt heeft onoverwinnelijke boog gebeten
door slang & heeft wonde die niet wil genezen & heel hard stinkt wordt op onbewoond
eiland achtergelaten Troye heeft boog nodig, alleen dan kan Troy winnen Philoctetes
boos dat hij is achtergelaten sluwe Odysseus moet boog stelen zoon meegenomen van
Achilles, Neoptolemus liegt dat hij kwaad is op Grieken omdat vader dood is & stelt voor
om mee te gaan naar Griekenland voor wraak Philoctetes ziet Odysseus en heeft het
door wederzijdse sympathie tussen Neoptolemus & Philoctetes Odysseus wil zelf
ingrijpen maar Philoctetes dreigt boog te vernietigen Heracles verschijnt & beveelt
Philoctetes om mee te gaan, dan zal zijn wonde ook helen
4. Oedipus koning
a. Zelf lezen, zie bijlage voor samenvatting
2.2.2.2 Thematiek
Tragiek is onmeedogend: hoofdpersonages met beste bedoelingen getroffen door afschuwelijkste
ongeluk (eigen schuld zonder dat ze dat beseffen)
Grote waan waarin hij leeft & broosheid van geluk
Mens kan bedoeling goden niet begrijpen toch moet hij buigen, geen vragen stellen & goden eren
2.2.2.3 Dramatische techniek
3de acteur ingevoerd
Handeling gebaseerd op tegenstelling
Koor minder belangrijk, eerder om sfeer te scheppen geen deel meer van de handeling
Vlak voor catastrofe figureert meestal een toneel dat valse hoop biedt ‘misschien is er nog een
oplossing’
Soms deus ex machina
Tragische ironie = personage weet minder dan het publiek & soms ook minder dan andere personages
2.2.2.4 Personages
Over hoofdpersonage hangt dreiging van goden, maar koppig wil die toch bepaalde levenswaarde
realiseren soort eenzijdigheid, weten de ‘rechte en juiste’ weg
Andere personages proberen hoofdpersonage van besluit af te brengen door
dreigementen/smeekbeden tevergeefs
Hoofdpersonage klampen vast aan visie & besluit zonder te twijfelen rechtlijnig
2.2.3 Euripedes
Jongste
Soort kamergeleerde
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller AichaS. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $8.59. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
52510 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now