Deze beknopte samenvatting bespreekt de basis van hoe Aristoteles, Rousseau, Kant, Comte, Marx en Nietzsche denken over de relatie tussen mens-zijn en cultuur aan de hand van één tekst per filosoof.
Aristoteles - De anima
Rousseau - Discourse on the Origins of the Inequalities Between Humans...
Cultuurfilosofie - de belangrijkste
filosofen en ideeën
Aristoteles (348-422 vC)
Wat is de mens? Door te onderscheiden van wat het niet is. Genus en species: natuurlijke soorten
(categorieën).
1.Taal (logica/conceptualiteit) versus natuur? Taal spreekt structuur van de natuurlijke werkelijkheid
uit. Definiëren is voor Aristoteles primair onderbrengen in (natuurlijke) soorten.
De anima: Mens behoort tot veranderlijke natuur (fysica) en is onderhevig aan teleologische
veranderingsprocessen (doelmatig en dus geen willekeur).
- Essentie levend wezen is de ziel (psyche, anima). Dus, wat de ziel is (mens, dier, plant) is
afhankelijk van zijn vermogens!
Vermogens van de ziel:
1. Vegetatief (voeden, groeien; alle levende wezens)
2. Sensitief (voelen, verplaatsen; dieren)
3. Intellectueel (logos: rede, taal, verstand; alleen mensen) – Hogere vermogen: de mens.
De mens is een “dier met rede begaafd”.
2.Mens versus dier? Het goede voor de mens: het tot bloei komen van het organisme ‘mens’ (in de
doelmatigheid van de natuur). Ethica Nicomachea:
- Wat goed is voor een paard is niet per se goed voor een mens: focus dus niet op het ‘goed’,
maar op de mens of het paard! (i.p.v. Plato’s ideeënwereld)
- Het hoogste goed omwille van zichzelf: eudaimonia (“geluk”).
- De deugd moet “tweede natuur” worden (= cultuur als natuur)
- De mens is van nature een politiek dier.
3.Moraal versus natuur? Aristoteles zoekt de taak die de mens onderscheidt van de andere natuur,
maar die tegelijk door de natuur aan de mens is toebedeeld.
Menselijke opvoeding is: karaktervorming. Doel: om voortreffelijkheid (deugd) te bereiken; i.e.: tot
“tweede natuur” maken van kiezen voor activiteiten die het best overeenkomstig met onze
natuurlijke taak/functie (rede) zijn.
Conclusie: Reflectie op “cultuur” is modern aangelegenheid, maar reflectie op “mens” natuurlijk al
ouder. Bepaling “cultuur” vereist onderscheid met “natuur”, dat echter steeds meteen ambigu is. Dit
zien we al bij Aristoteles: noch taal, noch intellect, noch moraal kunnen zonder ambiguïteit
tegenover natuur worden geplaatst.
, Rousseau (1712-1778)
Doet een gedachtenexperiment van een stateloze/maatschappijloze toestand: de natuurtoestand
(“state of nature”) net als Hobbes en Kant.
De prijsvraag: “heeft het herstel van de wetenschappen en kunsten bijgedragen tot een zuivering van
de moraal?”
1. Behoeften en vermogens van de moderne mens zijn kunstmatig: taal, verfijnde gevoelens,
sociabiliteit en beschaving zijn vormen van vervreemding.
2. Verlaten van de natuurtoestand is een gevolg van catastrofe.
Antwoord Rousseau op de prijsvraag Dijon (1750): de ontwikkeling van wetenschap en inzicht is de
degradatie van de menselijke moraal!
Natuur van de mens:
- Geen behoefte aan sociaal verkeer, mens is in staat zichzelf zonder hulp van anderen te
redden: ziekte noch schaarste behoren tot de natuurtoestand.
- Liefde en medelijden (en afwezigheid van schaarste) belet een oorlog van allen tegen allen.
- De ‘Nobele Wilde’
“... jullie zijn verloren als jullie vergeten dat de vruchten van de aarde van iedereen zijn en dat de
aarde van niemand is”.
- Geen natuurlijke noodzaak van cultuur/civilisatie.
- Wij zijn bij elkaar om elkaar te gebruiken, wij verkiezen voordelen vóór vrijheid, eveneens
verkiezen wij verlangens boven behoeften.
Conclusie: Agricultuur, architectuur, metallurgie, etc. zijn manieren om de opbrengst van de natuur
te vergroten. Cultuur als maatschappij is ‘natuurlijke’ verheffing boven de natuur. Mens brengt het
onnatuurlijke in de natuur. Creatie maatschappij is menselijk misverstand en leugen (iemand zegt dit
stuk land is van mij en anderen geloven hem). Leven in natuurtoestand is goed, overdadig vrij
(nobele wilde). Cultuur corrumpeert (bron: eigendom, ambachten).
- Tegenstelling met Hobbes: interactie menselijke natuur met natuur leidt tot onnatuurlijke.
Volgens hem is het leven in de natuurtoestand “solitary, poor, nasty, brutish and short”.
Cultuur als overlevingstechniek garandeert veiligheid (= doel i.p.v. vrijheid).
Immanuel Kant (1724-1804)
Ook nagedacht over de natuurtoestand van de mens. “...gehele volken streven hun eigen doeleinden
na... dat zij ongemerkt volgens de bedoelingen van de natuur, die zij niet kennen, voortgaan als aan
een leiband, dat zij zelfs meewerken aan de verwerkelijking van deze bedoeling...”
- Kants vraag: “of hij geen doelstelling van de natuur in dit ongerijmde verloop van de
menselijke zaken kan ontdekken”?
Kritik der reinen Vernunft (1781): Hoe is kennis uberhaubt mogelijk?
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Wim26. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.92. You're not tied to anything after your purchase.
