Summary
samenvatting grondslagen van het recht hoofdlijnen
- Course
- Institution
samenvatting grondslagen van het recht hoofdlijnen
[Show more]
Seller
Follow
KimLinda
Content preview
lOMoARcPSD|11700591Samenvatting Grondslagen van het recht: Hoofdlijnen
Inleiding in de rechtswetenschap (Universiteit van Amsterdam)
StuDocu is not sponsored or endorsed by any college or university
Downloaded by Answerdone
, lOMoARcPSD|11700591
Samenvatting Grondslagen van het recht
H1
De samenleving wordt niet alleen door rechtsregels gevormd. Er zijn ook (ongeschreven)
sociale regels:
- Algemeen aanvaarde maatschappelijke regels zoals iemand niet met rotte
appels bekogelen om je kritiek te uiten.
- Groepsregels zoals kledingvoorschriften (gabber dragen trainingspakken,
kakkers hebben de kraag omhoog).
- Morele regels bevatten normen en waarden over fundamentele
levensvragen (euthanasie, abortus etc.).
- Regels van beroepsethiek. Advocaten, artsen etc. hebben een eed afgeleegd dat zij
hun beroep op een verantwoorde manier zullen beoefen en hebben geheimplicht
op de gegevens van hun cliënten.
Rechtsregels verwijzen soms naar sociale regels, denk hierbij aan moord of diefstal.
Daarnaast hebben sociale regels, net als rechtsregels, sancties voor het niet naleven van regels.
Kleed je je niet op de manier van de groep dan loop je het risico uitgelachen of uit de groep
gestoten te worden. Deze sancties wegen vaak zwaarder voor de persoon dan bijvoorbeeld
een boete.
Het rechtssysteem kent 5 functies:
1. Scheppen van sociale orde: gedragspatronen opstellen zodat mensen weten wat
ze van elkaar kunnen verwachten.
2. Het bevorderen van niet gewelddadige conflictbescherming: zodat men niet het
recht in eigen handen neemt maar een oplossing zoekt met een objectieve derde
partij.
3. Het garanderen van individuele ontplooiing en autonomie van burgers: de vrijheid
om je leven naar wens te kunnen inrichten/leiden.
4. Een zo eerlijke mogelijke verdeling van schaarse goederen in de samenleving:
eerlijke verdeling van de lusten en de lasten.
5. Het kanaliseren van sociale verandering: veranderingen dienen geleidelijk
in de samenleving te komen zodat er geen chaos ontstaat.
De belangrijkste functies van staatsorganen:
- Wetgeving: het vaststellen van algemene regels.
- Bestuur: voor het instellen van overheidsorganen die regels uitvoeren,
toepassen en handhaven.
- Rechtspraak: rechtsorgaan die oordeelt of regels zijn overtreden en of er
gevolgen zijn voor het overtreden hiervan (sancties).
In rechtsregels zijn 3 normsoorten terug te vinden:
- Gedragsnormen: het deel van de delictsomschrijving dat een handeling
gebied/verbied.
- Sanctienormen: het deel van de delictsomschrijving dat de straf bij het niet volgen
van de handeling duidelijk maakt.
- Bevoegdheidsverlenende normen: geven overheidsorganen bepaalde machten.
Twee betekenissen van het woord 'recht':
- Objectief recht: verzameling van rechtsregels op een bepaald gebied.
Bijvoorbeeld sociaal recht, Nederlands recht etc..
- Subjectief recht: bevoegdheid of aanspraak ergens op hebben. Bijvoorbeeld het recht
op gelijke behandeling.
Objectief recht en subjectief recht staan niet los van elkaar. Het één kan niet zonder het
ander.
Downloaded by Answerdone
, lOMoARcPSD|11700591
Positief recht/positiviteit van het recht: Recht dat op een bepaalde tijdstip en op een bepaalde
plaats geldt/door mensen is erkend. Het recht dat in België of Nederland van kracht is, is
het Belgisch of Nederlands positief recht.
Geldend recht/gelding van het recht: Positieve rechtsregels hebben gelding/zijn verbindend. Dat
wil zeggen dat op een bepaalde tijdstipt en op een bepaalde plaats een rechtsregel voor
een bepaalde groep personen aanspraak op gehoorzaamheid heeft.
Effectief recht/effectiviteit van het recht: Hiermee wordt bedoeld dat het recht in het algemeen
daadwerkelijk gehoorzaamd wordt dan wel daadwerkelijk toegepast of gehandhaafd wordt. Niet
alle positieve rechtsregels zijn effectief, er bestaan rechtsregels waar niemand zich nog om
bekommert.
H2
Het nationale recht kent een klassieke indeling van rechtsgebieden:
- Het privaatrecht
- Het staat- en bestuursrecht
- Het strafrecht
Het staats- en bestuursrecht behoort samen met het strafrecht tot het publiekrecht. Ook
bestaat er de onderverdeling van recht in functionele rechtsgebieden (milieurecht,
huurrecht, arbeidsrecht etc.).
Het publiekrecht en privaatrecht onderscheiden zich op verschillende manieren.
Het privaatrecht:
- Tussen burgers onderling
- Ter behartiging van het eigen belang
- Autonomie: op eigen initiatie naar de rechter.
- Nevengeschikt: partijen staan op een gelijke voet tegenover elkaar.
- Bevat naast dwingend recht ook aanvullend recht
- Handhavingmiddelen: nakoming, schadevergoeding, ontbinding, vernietiging.
Het publiekrecht:
- Tussen overheid en burger.
- Ter behartiging van het algemeen belang.
- Heteronomie: regels volgen van anderen.
- Ondergeschikt: de overheid staat boven de burger.
- Bevat uitsluitend dwingend recht.
- Handhavingmiddelen: strafvervolging, bestuursdwang.
Het publiekrecht wordt nader onderverdeeld in:
- Staatsrecht: regels over de wijze waarop onze staat is opgebouwd
- Bestuursrecht: bevat rechtsregels voor overheidsorganen die belast zijn
met de uitvoering en de handhaving van rechtsregels.
- Strafrecht: rechtsregels die de feiten die strafbaar zijn gesteld en de straf die kan
worden opgelegd aangeven.
Het privaatrecht wordt nader onderverdeeld in:
- Burgerlijk recht: regelt rechten en plichten van burgers onderling.
- Handelsrecht: regelt onderwerpen op het gebied van de handel en het zakenleven.
Dwingend recht: rechtsregels waar betrokkenen niet van mogen afwijken.
Downloaded by Answerdone
, lOMoARcPSD|11700591
Aanvullend recht: komt aan de orde wanneer burgers onderling geen duidelijke
afspraken hebben gemaakt.
Materieel recht: bevat rechten en plichten, geboden en verboden (Wetboek van Strafrecht,
Nieuw Burgerlijk Wetboek, Milieuwet etc.).
Formeel recht: regels die aangeven hoe het recht kan worden gehandhaafd, met
name procesrecht (Wetboek van Strafvordering, Algemene Wet Bestuursrecht
etc.).
Klassieke grondrechten: rechten die de burger een sfeer garanderen waarbinnen de
overheid niet zonder overtuigende en wettelijk omschreven rechtvaardiging kan en mag
optreden.
Sociale grondrechten: eist geen staatsonthouding maar juist het optreden van de
overheid in belang van het volk (bevorderen van werkgelegenheid etc.).
H3
Criteria voor het herkennen van rechtsregels/Welke maatstaaf moet worden gebruikt om
uit te maken of een regel een rechtsregel is.
- Soort regel: een regel onderscheidt zich van andere regels op grond van zijn
aard. In tegenstelling tot sociale regels zijn rechtsregels algemeen afdwingbaar.
Echter kunnen sommige sociale regels de pretentie hebben algemeen te zijn en
kunnen er sancties (uitgelachen, uit de groep gestoten worden) volgen wat ze
afdwingbaar maakt.
- Onderwerp van de regel: rechtsregels onderscheiden zich van sociale regels over
wat er gezegd wordt. Dit is echter zeldzaam, onderwerpen komen vaak overeen.
- Herkomst van de regel: een regel is pas een rechtsregel als hij voldoet aan een
formeel criterium. Hij dient afkomstig te zijn van een hiertoe bevoegde
overheidsinstantie.
Er staat nergens vastgelegd wat precies formele rechtsbronnen zijn. Om erachter te
komen wat dan wel formele rechtsbronnen zijn moet gekeken worden naar de criteria die
rechtsautoriteiten hanteren.
Internationale rechtsbronnen zijn overigens wel vastgelegd. Deze staan in artikel 38
Statuut van Internationaal gerechtshof, hoewel deze lijst niet volledig is.
De functie van een formele rechtsbron is dat alle regels die hieruit voortkomen
beschouwd dienen te worden als positief recht.
Naast formele rechtsbronnen onderscheidt men ook materiële rechtsbronnen. Dit zijn factoren
die invloed hebben gehad op de inhoud van rechtsregels.
Formele rechtsbronnen van nationale oorsprong:
- Wet: ook wel regeling of wettelijk voorschrift. Een wet is een besluit dat algemene
regels bevat, afkomstig van een overheidsorgaan dat bevoegd is tot het geven van
zulke regels. Verder is vereist dat dit besluit naar buiten werkt: het moet algemeen
(voor iedereen) zijn en recht geven of plichten opleggen. Daarnaast moet de wet
bekendgemaakt worden wil hij gelding hebben.
- Jurisprudentie: dit zijn gezaghebbende rechterlijke uitspraken die een nieuwe
rechtsregel bevatten. Een rechterlijke uitspraak is echter altijd een concreet
geval, doordat rechtsautoriteiten deze uitspraken als een rechtsregel erkennen
wordt deze algemeen en toegepast in soortgelijke situaties.
Verschillen tussen wet en jurisprudentie:
o rechterlijke uitspraken worden niet van overheidswege bekendgemaakt.
o Rechterlijke uitspraken zijn niet afkomstig van een orgaan die bevoegd
verklaard is rechtsregels vast te stellen.
o Rechterlijke uitspraken zijn in beginsel alleen bindend voor betrokken
partijen in dit concrete geval. De uitspraken kunnen wel het effect van
algemeenheid hebben.
Downloaded by Answerdone
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller KimLinda. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.00. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
67096 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now