Historische Contexten: De Verlichting in theorie en praktijk (1650-1900)
Verlichte denkbeelden (1650-1789)
(leidende vraag: Welke ideeën ontstonden tijdens de verlichting over een rechtvaardige samenleving)
Ideeën over godsdienst:
Het denken werd sterk beïnvloed door traditie en geloof, na de middeleeuwen kwam
hier verandering in: Humanisme, ontdekkingsreizen, technische vooruitgang,
rationalisme en empirisme droegen bij aan de wetenschappelijke revolutie.
Tijdens de verlichting werd reden (verstand) toegepast op religie.
Immanuël Kant schreef bv. Durf te denken (niet klakkeloos over nemen van kerk)
Fransman Descartes stelde dat kennis komt uit redenatie (rationeel nadenken)
Engelsman John Locke stelde dat kennis komt uit waarnemingen en ervaringen(empirisme)
John Locke vond ook dat er een scheiding moest zijn tussen kerk en staat, het is een
zaak voor het individu en de staat kan niet bepalen wat het ware geloof is.
Ideeën over samenleving:
Onder invloed van het verlichtingsdenken krijgen denkers zoals Rousseau en Locke
andere ideeën over de samenleving. Ze geloofden niet dat de mens van nature
zondig was.
Rousseau geloofde zelfs dat de mens van nature goed was en slecht werd gemaakt
door de misstanden in de maatschappij.
Locke ging ervanuit dat de mens een 'onbeschreven blad' was en geholpen moest
worden om goed te worden.
De verlichte denkers gingen uit van de vooruitgangsgedachte: De maatschappij kon
beter worden gemaakt m.b.v. opvoeding, onderwijs en verspreiding van kennis.
Ideeën over politiek:
• Tijdens de verlichting kwam het idee van droit divin (goddelijk recht om te regeren) ter
discussie. Verlichte denkers ging uit van natuurlijkrechten: ledereen was gelijk
geboren en had recht op leven, gezondheid, vrijheid en bezit.
• De macht van de staat was volgens Locke en Rousseau gebaseerd op een sociaal
contract tussen het volk en de overheid. Burgers konden in opstand komen als hun
nature rechten werden geschonden door de regering.
• Volgens Rousseau moest de regering 'de algemene wil' uitvoeren. Gezag kon
volgens hem alleen bestaan met wederzijdse toestemming.
• Montesquieu bedacht de theorie van de driemachtenleer (trias politica). Alleen door
de machten te scheiden kon een rechtvaardige samenleving ontstaan.
• Adam Smith ging uit van een vrije economie. De overheid moest zich zo min mogelijk
bemoeien met de economie. Als iedereen zijn eigen economische belang nastreefde
was dat uiteindelijk het beste voor iedereen. (kapitalisme)
Politieke cultuur:
Vanaf de tweede helft van de 18e eeuw werd de publieke opinie steeds belangrijker
binnen de politieke cultuur.
Verlichtingsideeën over bestuur werden besproken in kranten, pamfletten, salons,
clubs en koffiehuizen.
Heersers moesten hiermee rekening gaan houden. Sommige heersers lieten zich
beïnvloeden door de ideeën van de verlichting. Zij zorgden voor persvrijheid en
(religieuze) tolerantie, maar behielden de absolute macht: Verlicht absolutisme. De
Franse koningen bleven strijden tegen het verlichtingsdenken door bijvoorbeeld het
introduceren van censuur om verlichte denkers monddood te maken.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller VwoGeslaagd. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.24. You're not tied to anything after your purchase.
