Summary
Samenvatting Wijsgerige Pedagogiek
- Course
- Institution
Samenvatting van alle lessen, powerpoints en belangrijkste stukken uit de literatuur. Ik haalde 14/20 Vak gegeven door Joris Vlieghe
[Show more]
Seller
Follow
joliendh
Content preview
Wijsgerige pedagogiekINLEIDING
Pedagogiek
- Wat betekent het pedagoog te zijn?
- Waar houden pedagogen zich essentieel mee bezig? Wat is opvoeden?
• Pedagogiek ≠ voor kindjes zorgen
= academische studie van het fenomeen opvoeden
• ‘academisch’: universitaire discipline die zich bezig houdt met ‘opvoeden’ (op onderzoek
gebaseerd onderwijs, waarbij studenten zelf opgeleid worden tot onderzoekers): bewijs
hiervan is een masterthesis schrijven: iets nieuws kunnen toevoegen aan de bestaande
kennis
◊ pedagogiek ≠ pedagogie: pedagogie betreft alle vormen van opvoedkundig
handelen (binnen het gezin, op school, in de context van volwassenenvorming,
binnen sociaal-artistiek werk, enz., enz.); pedagogiek is de wetenschappelijke studie
van de pedagogie
◊ Cf. verschil tussen professionele opleiding (ortho)pedagogie en de academische
opleiding pedagogische wetenschappen
• ‘opvoeden’: zeer moeilijk te definiëren fenomeen (de vraag naar deze definitie is een eerste
centrale thema in dit vak: wat is eigenlijk opvoeding?)
◊ bv. Hannah Arendt: opvoeden is ‘het kind beschermen tegen de wereld’, maar
evenzeer ‘de wereld beschermen [conserveren] tegen het kind’: zorg dragen voor de
gedeelde wereld
→ voornaamste voorwerp van de pedagogiek is volgens Arendt de wereld en dus
niet het kind!
→ ‘kind’ = nieuwe generatie; geweld, gevaar (!); mogelijkheid van radicale nieuwheid.
We moeten dus niet enkel kijken naar kinderen als onschuldige hulpbehoevende
wezentjes, ze kunnen ook verschrikkelijk wreedaardig zijn.
→ opvoeden is een ontmoeting tussen 2 generaties: oude die al in een bestaande
wereld leeft, plots komt er een nieuwe generatie bij: wat moeten we aanvangen met
hen? Doorgeven wat wij belangrijk vinden in ons leven maar op zo’n manier dat die
kinderen op hun eigen manier met die wereld aan de slag kunnen
Daarom: opvoeden is CONSERVATIEF, het gaat om het bewaren en doorgeven van
een betekenisvolle wereld
1
,Wijsgerige pedagogiek
• Staat geprogrammeerd als ‘algemeen pedagogisch opleidingsonderdeel’: basisvak
Dit heeft een historische reden: oorspronkelijk was de pedagogiek zo goed als identiek met
wat we vandaag ‘wijsgerige pedagogiek’ noemen. Vroeger was alle pedagogiek ‘wijsgerig’. Er
was dus ook geen reden om het adjectief ‘wijsgerig’ toe te voegen (tenzij om een
onderscheid te maken met thema-gebonden pedagogieken, zoals gezinspedagogiek of
historische pedagogiek). Vroeger was dit vak dus standaard, nu is dit eerder een
buitenbeentje. Gebaseerd op speculatie.
• Van in het begin van de westerse cultuurgeschiedenis bestaat er een zeer nauwe band
tussen pedagogiek en wijsbegeerte (filosofie), vroeger zagen ze het verschil niet tussen
pedagogiek en filosofie: Socrates is evenveel een leraar als een filosoof. De vraag naar de
relatie tussen deze twee benaderingen is een tweede centrale kwestie die we binnen deze
cursus behandelen
• Vandaag, echter, is het zeer belangrijk om de kwalificatie ‘wijsgerig’ toe te voegen aan de
naam van deze cursus: de meeste subdisciplines binnen de hedendaagse pedagogiek zijn
gebaseerd op empirisch onderzoek, en WP lijkt als louter speculatieve wetenschap slechts
een secundaire rol te spelen
◊ Bemerk het verschil tussen de noties ‘empirisch’ en ‘speculatief’
Speculatief = tot kennis komen door na te denken
Empirisch = tot kennis komen door onderzoek
• WP is vandaag een onderdeel geworden van een zeer ruime en veelzijdige discipline, waarin
de klemtoon ligt op empirisch onderzoek. Zij beoogt een fundamentele en kritische reflectie
op de betekenis van opvoeden, onderwijzen en vormen met behulp van filosofische
begrippen en auteurs
• Maar: WP is méér dan filosoferen over opvoeding (zoals dat, analoog, gebeurt in filosofie
van de kunst, filosofie van de wetenschap, politieke filosofie, filosofie van de taal, etc.).
Pedagogische vragen en filosofische vragen zijn nauw verwant (en zeker in het begin moeilijk
te onderscheiden)
◊ Bemerk dat in men in de Engelstalige wereld wél spreekt van ‘philosophy of
education’ (om historische redenen bestaat daar overigens geen discipline die
analoog is aan datgene wat we in continentaal Europa pedagogiek/pedagogische
wetenschappen noemen): geen term daarvoor omdat dat tot 20 jaar geleden nooit
wetenschappelijk is onderzocht
◊ In het Engels betekent ‘pedagogy’ iets helemaal anders dan pedagogie(k):
didactiek, onderwijskunde
◊ In de Anglo-Amerikaanse context heb je enkel ‘education studies departments’:
later pas ontstaan
2
,Wijsbegeerte en pedagogiek
Wijsbegeerte en pedagogiek zijn gelijkoorspronkelijk: Griekse stadstaat (6de en 5de Eeuw voor
Christus). Niet toevallig het ogenblik waarop ook de school, de democratie en het theater zijn
uitgevonden, van zeer groot belang te weten hoe dat komt, dat al die dingen op hetzelfde moment
het daglicht zagen:
• 10000 jaren van samenleven met elkaar, zonder dat we een specifieke wetenschappelijke of
filosofische interesse had, zonder dat de maatschappij democratisch werd georganiseerd
(wet van de sterkste), we leefden in een maatschappij zonder appreciatie voor schoonheid
EN m’n leefde in een maatschappij zonder school! En dan plots veranderd dat, er gebeurt
iets wat ons vandaag nog steeds tekent, kunst belangrijk, wetenschap belangrijk, school
belangrijk. Wat is er dan veranderd?
• Dat de manier waarop we vorm geven aan ons samen-leven!
• zoon van de smid zag op school dat er veel interessantere dingen zijn dan het maken van
hoefijzers.
Twee centrale kwesties:
• Wat is een gepaste manier om vorm te geven aan het individuele en collectieve leven (ervan
uitgaande dat niets ‘van nature’ gegeven is, dat er geen noodzaak zit in de manier waarop we
tot nu toe geleefd hebben en dat een verandering ten goede altijd mogelijk is)? Wat is dan
een goede manier om vorm te geven aan ons leven → filosofische en pedagogische vraag
Tot dan toe ging men ervan uit dat het menselijke samenleven aan dezelfde soort
wetmatigheden onderworpen was als de natuur (water kookt ALTIJD bij 100°C). Zo dacht
men ook over het samenleven, dat lag vast hoe dat moest gaan (vader smid -> zoon ook;
meisjes moesten enkel kinderen op de wereld zetten). Veranderde door de opkomst van de
school! Een democratische instelling: niet bedoeling om nieuwe generatie in te leiden in een
bestaande maatschappij maar ook waar je geïnteresseerd geraakt in nieuwe dingen (muziek,
sport, welsprekendheid, fysica…)
Het leven kon evolueren in een totaal nieuwe richting, wat voordien ondenkbaar was
• Hoe kunnen we een juiste verhouding vinden tussen zelfvorming en vorming door anderen
(vorm geven aan het leven en opnieuw beginnen met het leven zal altijd mee gestuurd
worden door anderen die ons trachten iets bij te brengen, maar tegelijk is échte opvoeding
ook altijd een zelfgestuurd proces – zo niet is er eerder sprake van indoctrinatie)?
We kunnen helemaal opnieuw beginnen! Maar dit moet op een zinvolle manier: filosofische
en opvoedkundige vragen over hoe juist aan te pakken. Opvoeden is niet indoctrineren, het
letterlijk imiteren van een persoon maar vrijheid laten en tegelijk beslissingen nemen voor
kind.
3
, Filosoferen als een manier van leven
• Men heeft vaak de indruk dat alle filosofen ‘stuk voor stuk getracht hebben om op
een originele manier een nieuwe systematische en abstracte constructie te
bedenken, bedoeld om op de één of andere manier het universum te verklaren […]
Uit [hun] theorieën, die je ‘algemene filosofie’ zou kunnen noemen, komen in bijna
alle systemen leerstellingen of moraalkritieken voor die in zekere zin voor de mens
en de maatschappij consequenties trekken uit de algemene beginselen van het
systeem en aldus uitnodigen tot het kiezen van een bepaalde manier van leven,
een bepaalde manier om zich te gedragen. Het probleem dat men niet weet of die
levenskeuze effectief zal zijn, is totaal bijkomstig en van ondergeschikt belang. Dat
speelt geen rol in het perspectief van het filosofisch betoog [zo begrepen]’
• ↔ in oorsprong is filosofie een levenskunst, geen systematische reflectie die buiten het
leven staat: ze is ingebed in het leven en wil een antwoord bieden op concrete vragen die
zich in dit leven stellen
Filosofie staat volledig in het leven, filosoferen is zelf een manier van leven. Dit omdat je dan
op een bepaalde manier vorm geeft aan het leven en we anderen kunnen helpen.
• Filosoof-zijn = (1) heel bewuste keuze die komt met consequenties, ‘ik kies ervoor mijn leven
ten dienste te stellen van het denken’; (2) ‘werken aan zichzelf’, zichzelf vormen/opvoeden
(en dit is niet gemakkelijk, het vergt veel inspanning, oefening en aandacht! → je kan niet
van de ene op de andere dag een filosoof worden)
Inhoud van de cursus…….
• Historisch opgevat (‘key thinkers’)
• Klemtoon op markante verschuivingen: Oudheid ≠ Christendom/Middeleeuwen ≠ Moderne
Tijd (16de- 19de Eeuw) ≠ Vandaag
• Die verschuivingen hebben precies te maken met veranderende opvattingen over opvoeding
en filosofie (en hoe die twee samenhangen)
• Richtvraag in deze cursus: Wat is opvoeding? Hoe kunnen we opvoeding definiëren?
• En dus ook: waarom is pedagogiek iets anders dan psychologie, sociologie, sociaal werk,
psychotherapie etc.? Wat maakt pedagogiek tot een eigen autonome discipline? Tot welke
kwestie willen we ons hier eigenlijk verhouden? (bv. ‘voor kinderen zorgen’ versus ‘voor
zichzelf en de wereld zorgen’).
• Vooraleer we die historische verkenning aanvatten, en bij wijze van verdere inleiding, staan
we in de rest van deze inleiding nog stil bij twee visies van bekende en meer recente
wijsgerig pedagogen – Klaus Mollenhauer en Gert Biesta.
• Beiden geven een concreet antwoord op de vraag ‘Wat IS opvoeding?’ We bestuderen hun
werk om een idee te krijgen over waar het in deze cursus om gaat.
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller joliendh. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $11.29. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
64438 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now