Super uitgebreide samenvatting. Door de details in deze samenvatting is het niet nodig om de artikelen zelf grondig te bestuderen. Dit maakt de samenvatting wel langer dan gemiddeld, maar scheelt jou tijd!
Een overzicht van alle artikelen staat op de 2e pagina van het document.
, Welke artikelen staan in dit document? – In volgorde qua samenvatting
Boon, S. & Manneke, A. (2017). De dubbele last van stigmatisering bij psychisch kwetsbaren. In I. van
der Padt, J. Derks en S. Boon (red.), Psychische kwetsbaarheid. Belicht vanuit sociaalpsychiatrisch
perspectief (pp. 77-85). Amsterdam: Boom uitgevers.
Titel in samenvatting: De dubbele last van stigmatisering bij psychisch kwetsbaren.
Boot, J.M.D. (2001). Inleiding in de medische sociologie. Assen: Koninklijke van Gorcum, 37-43.
Titel in samenvatting: Inleiding in de medische sociologie.
Dehue, T. (2012). Demedicalisering. De patiënt is niet goed snik. De Groene Amsterdammer, 136
(32), 24-27
Titel in samenvatting: Demedicalisering.
Mol, A. & Lieshout, P. van (2008). Ziek is het woord niet: medicalisering, normalisering en de
veranderende taal van de huisartsengeneeskunde en geestelijke gezondheidszorg,1945-1985.
Amsterdam: Amsterdam University Press. Hieruit pp. 51-66, 78-81.
Titel in samenvatting: Medicalisering, normalisering en de veranderende taal van de
huisartsengeneeskunde en geestelijke gezondheidszorg.
Awater, F. & Koopman, E. (2017). In de knel tussen ideaal en bezuiniging.
Titel in samenvatting: In de knel tussen ideaal en bezuiniging.
Polak, Nina (2019) De revolutie in de psychiatrie is begonnen. Dit zijn de rebellen, in de
Correspondent (19 oktober 2019).
Titel in de samenvatting: De revolutie in de psychiatrie is begonnen.
Roex, Karlijn (6 november 2019) Waarom moet de ‘verwarde’ mens zo nodig ‘ontwarren’?
Socialevraagstukken.
Titel in de samenvatting: Waarom moet de ‘verwarde’ mens zo nodig ‘ontwarren’?
Wapenaar, Jeroen (2017) 10 dingen die je moet weten over psychofarmaca, in Tijdschrift voor
verzorgenden 4, 12-14.
Titel in de samenvatting: 10 dingen die je moet weten over psychofarmaca.
Webeling, Pieter (2019) Psychofarmaca, in Pieter Webeling (2019) Wanneer het misgaat in je
hoofd Bergen NH, Uitgeverij Guinevere Special Books, 390-394
Titel in de samenvatting: Wanneer het misgaat in je hoofd.
Blaauw, E. (2017). Samen sta je sterker. (Lectorale rede verslavingskunde). Groningen:
Hanzehogeschool.
Titel in samenvatting: Samen sta je sterker.
Boekhoven, Jeroen (2019) Sociale omgeving cruciaal voor het ontwikkelen van een verslaving,
in Vakblad Sociaal Werk 3, 27-29.
Titel in samenvatting: Sociale omgeving cruciaal voor het ontwikkelen van een
verslaving.
Boom, Joeri (6 november 2019) Honderd jaar Opiumwet, in Groene Amsterdammer 45.
Titel in samenvatting: Honderd jaar Opiumwet.
Bruijn, Tamara de (2019) Alcohol- en drugsgebruik onze zorg? Vakblad Sociaal Werk 3, 23-26
Titel in samenvatting: Alcohol- en drugsgebruik onze zorg?
Nagel, M. van der, Kiewik, M. & Didden, R. (2017). Handboek LVB en verslaving.
Amsterdam: Boom, 59, 60, 87-91, 211-215.
Titel in samenvatting: Handboek LVB en verslaving.
Noorlander, Els (2019) Verslaving: nog steeds raadselachtig, in Vakblad Sociaal Werk 3, 8-12
1
, Titel in samenvatting: Verslaving: nog steeds raadselachtig.
De dubbele last van stigmatisering bij psychisch kwetsbaren
Mensen die psychisch kwetsbaar zijn worden regelmatig geconfronteerd met de gevolgen van
stigmatisering. Door stigmatisering lopen zij een groot risico in een sociaal isolement te raken.
Onderzoek laat zien dat het stigma net zulke schadelijke effecten oplevert als de psychische
aandoening zelf.
Dat mensen met een psychische kwetsbaarheid steeds meer in de wijk gaan wonen wordt in principe
gesteund door de samenleving. Tegelijkertijd zijn we steeds minder bereid mensen met een
psychiatrische aandoening te accepteren in de eigen buurt, familie of vriendenkring. Door deze
verminderde acceptatie lijkt stigmatisering zelfs toe te nemen.
Stigmatisering: wat is dat?
Stigmatisering is een proces waarbij mensen op basis van een niet-geaccepteerde afwijking van de
norm een etiket toebedeeld krijgen.
Groffman onderscheidt drie vormen van stigma:
1. Beschadigingen van het lichaam zoals brandwonden.
2. ‘Smetten’ op het individuele karakter (verslavingen, psychiatrische stoornissen).
3. ‘Stamidentiteit’ (ras, sekse, religie of nationaliteit). Het betreft hier het toeschrijven van
kenmerken aan groepen.
Volgens hem is stigmatisering dus de wijze waarop mensen bepaalde afwijkende,
normoverschrijdende kenmerken waarnemen en op grond daarvan mensen afwijzen of sociaal
uitsluiten. Bij stereotypering worden kenmerken toegeschreven aan groepen, terwijl bij stigmatisering
de kenmerken worden toegeschreven aan personen.
Dijker en Koomen beschrijven het verloop van stigmatisering: een stigma is een kenmerk dat als
afwijkend wordt beschouwd. Vervolgens wordt dit kenmerk van een betekenis voorzien,
geïnterpreteerd en verklaard (besmettelijk, gevaarlijk en vies etc.). Dit roept negatieve emoties op
zoals angst en boosheid. Dit is psychologisch zo involverend dat het afwijkende kenmerk tot centraal
kenmerk van de persoon wordt. Het resultaat is dat de persoon wordt afgewezen en sociaal wordt
buitengesloten.
Typen stigma:
Publiek stigma: is de verzamelnaam voor stigmatisering vanuit de samenleving. Hierbij gaat het om
het toekennen van negatieve labels aan mensen met psychiatrische problemen waardoor zij niet in
bepaalde woonwijken worden geaccepteerd of niet worden aangenomen voor bepaalde banen.
Burgers met een psychiatrisch probleem worden gezien als gevaarlijk en onvoorspelbaar, hetgeen
soms wordt bevestigd door berichten in de media.
Publiek stigma komt ook sterk naar voren wanneer psychiatrische problemen een rol spelen bij het
ontstaan van ernstig crimineel gedrag. Vaak wordt dat in de media sterk uitvergroot. Wanneer bijv.
iemand is vermoord door iemand met psychiatrische problemen wordt dat door de samenleving gezien
als een bevestiging van het feit dat ‘alle schizofrenen’ gevaarlijk zijn. Daarnaast wordt het ook
zichtbaar wanneer in een wijk wordt aangekondigd dat daar een voorziening voor bijv. dak- en
thuislozen wordt gevestigd. Burgers in de wijk verzetten zich om allerlei redenen daartegen; vanwege
het gevaar voor de kinderen of vermindering van de waarde van hun woningen en vooral voor de
overlast die deze voorziening kan geven in de wijk. Hierbij treedt het fenomeen NIMBY (Not In My
Back Yard) sterk op.
Een bijzondere vorm van publiek stigma is het associatief stigma. Stigmatisering beperkt zich niet
alleen tot de geëtiketteerde groep zelf. Stigma kan ook naastbetrokkenen treffen. Dit wordt associatief
stigma benoemd. Ook familie kan de ervaring hebben sociaal te worden buitengesloten. Familie geeft
in verschillend onderzoek aan zich niet serieus genomen te voelen en onbegrip te ervaren over de
belasting die zij als mantelzorger voelen. Daarnaast worden zij verantwoordelijk gesteld voor de zorg
van hun familielid. Het kan zo ver gaan dat de psychische kwetsbaarheid van het familielid geheim
wordt gehouden.
Structureel stigma: verwijst naar een vorm van stigmatisring die in de wet- en regelgeving en in
procedures verankerd ligt. Een voorbeeld hiervan is het afnemen van het rijbewijs van een burger
wanneer er sprake blijkt van psychische problematiek. Ook bij het afsluiten van levensverzekeringen
2
, of arbeidsongeschiktheidsverzekeringen speelt een soortgelijk probleem: geen acceptatie wanneer
bekend is dat iemand ooit in behandeling is geweest voor psychiatrische klachten. Een ander
voorbeeld is de wettelijke mogelijkheid vanuit de BOPZ (Wet bijzondere opneming psychiatrische
ziekenhuizen) om mensen met ernstige psychiatrische problemen gedwongen te kunnen laten
opnemen.
Stigmatisering is van invloed op het zelfbeeld van mensen met psychische aandoeningen en grijpt
diep in iemands leven in. Het belemmert zelfontplooiing.
Zelfstigma is een vorm van stigmatisering waarbij de oordelen van de buitenwereld over die persoon
worden geïnternaliseerd door diezelfde persoon. Het wordt als het ware een onderdeel van hun
identiteit. Mensen geloven dat de negatieve stereotypen kloppen, dat de aandoening je inderdaad op
zijn minst minder capabel en sociaal aanvaardbaar maakt dan anderen.
Feiten en cijfers over stigmatisering:
Uit het panelonderzoek van ‘Psychisch gezien’ bleek dat 37% van de deelnemers zich in het
afgelopen jaar achtergesteld of gediscrimineerd heeft gevoeld. Vooral ten aanzien van het maken van
vrienden of het vinden van werk.
INDIGO, een onderzoek in 28 landen beschrijft dat de respondenten stigmatisering ervaren foor
familie (54%) en buren (36%). 68% van de respondenten solliciteert niet of moeilijk vanwege het feit
dat zij een psychische stoornis hebben en meer dan de helft geeft aan geen relatie te willen starten.
Ook een groot deel (58%) geeft aan zich gestigmatiseerd te voelen door GGZ-medewerkers. Het
Het ASPEN heeft onder andere onderzoek gedaan naar discriminatie op verschillende
levensdomeinen. 79% ervaart stigmatisering op een van de levensdomeinen (zoals werk, familie, vrije
tijd etc.) en een derde van de respondenten investeert niet meer in het vinden van een nieuwe
persoonlijke relatie. Een kwart gaat niet meer op zoek naar werk of opleiding.
Onderzoek naar de cognities en emoties van bewoners in de wijk ten aanzien van mensen met
psychiatrische problemen laat zien dat zij hen over het algemeen als gevaarlijk en onvoorspelbaar
beschouwen. Welke gevoelens ervaren buurtbewoners? De helft van de respondenten zegt zich
onzeker te voelen wanneer zij mensen met psychische aandoeningen zien of spreken. Bijna de helft
(45%) van de respondenten geeft aan zich soms angstig te voelen, terwijl 55% van de respondenten
aangeeft soms onzeker te zijn. 41% voelt soms sympathie en 43% zegt vaak sympathisch te voelen.
Men voelt soms betrokkenheid (52%) en medelijden (50%).
Verklaringen van stigma’s en stigmatisering: een multidisciplinair kader:
Bij de meeste verklaringen voor stigmatisering spelen drie componenten een essentiële rol:
stereotypen, vooroordelen en discriminatie.
Een stereotype is een representatie van een groep die opgeslagen ligt in het geheugen. Vaak is dit
een in de samenleving gedeelde opvatting. Iemand kan kennis hebben over stereotype denkbeelden
zonder het daar zelf mee eens te zijn.
Een vooroordeel wordt omschreven als een negatieve emotionele reactie, evaluatie of attitude ten
opzichte van een groep mensen. Er is sprake van discriminatie als je ook naar je vooroordeel gaat
handelen; het gaat dan om het gedrag tegen mensen uit die groep. Je kunt hier letterlijk aan
discriminatie denken, maar ook sociale afwijzing en uitsluiting vallen onder discriminerend gedrag.
Vanuit een sociologisch perspectief verklaren we stigmatisering door maatschappelijke factoren en
instituties. Vervolgens zoomen we in en behandelen we stigmatisering aan de hand van groepsgedrag
om daarna nog meer in te zoomen en stigmatisering te verklaren vanuit cognities, emoties en gedrag
van individuen. Die kennis wordt verwerkt in twee psychologische modellen. Tenslotte behandelen we
in dit tweede deel hoe biologische en medische factoren van psychische aandoeningen een rol spelen
bij stigmatisering. Deze verklaringen voor stigmatisering kunnen elkaar aanvullen. Door
accentverschillen ontstaat er een multidisciplinair kader.
Sociologische verklaringen van stigmatisering:
Sociologen zien stigmatisering als het resultaat van culturele afspraken over wat normaal en wat
abnormaal is in de samenleving.
Macht en machtsverhoudingen spelen een belangrijke rol in de maatschappij. De socioloog Durkheim
schreef in 1894 al over het handhaven van normen in de samenleving door individuen als afwijkend te
3
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller LarissaSW. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.30. You're not tied to anything after your purchase.
