Samenvatting van de volgende KA's:
het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling
de hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke oudheid
het begin van de Europese overzeese expansie
de protestantse reformatie had ...
Kenmerkende aspecten 18 en 19
- het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe
wetenschappelijke belangstelling
- de hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke oudheid
Het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance
In de periode van ca. 1300 tot 1600 (dus al voor het tijdvak van ontdekkers en hervormers!) voltrok
zich in Europa een mentaliteitsverandering, vaak samengevat in de woorden: van het middeleeuwse
memento mori (gedenk te sterven) naar het meer moderne en ‘aardse’ carpe diem (pluk de dag).
Kenmerken van het middeleeuwse wereldbeeld:
▪ God is de oorzaak van alles
▪ voor de mens is zijn relatie tot God het belangrijkste wat telt
▪ wat de kerk zegt is waar
▪ de mens moet zich vooral op het leven na de dood richten, alle aardse rijkdommen en
genietingen zijn vooral ijdelheid. Deze houding, waarin wordt benadrukt dat het verblijf van de
mens op aarde slechts tijdelijk is, staat bekend als memento mori (gedenk te sterven).
Kenmerken van het nieuwe mens- en wereldbeeld:
▪ de mens begint meer op zichzelf te vertrouwen en zichzelf centraal te stellen. Hij heeft allerlei
talenten die hij kan ontplooien en waarmee hij zichzelf kan verbeteren
▪ in plaats van in alles te vertrouwen op het geloof gaat de mens de wereld om zich heen meer
rationeel bekijken: je verstand gebruiken, zelf verklaringen zoeken voor natuurverschijnselen en
maatschappelijke problemen
▪ er ontstond er een nieuw ideaalbeeld van de mens: de homo universalis, de algemeen
ontwikkelde mens met een veelzijdige belangstelling, zowel kunstenaar als wetenschapper
▪ Het mens- en wereldbeeld veranderde ook omdat men de mens nu als biologisch wezen ging
bestuderen en omdat er meer bekend werd over verre streken. De nieuwe kennis van de
ontdekkingsreizigers werd in kaarten en op globes verwerkt. Het besef dat de wereld rond is (al
wel bekend in de middeleeuwen) werd nu gemeengoed. De nieuwe opvatting dat de aarde rond
de zon draait was echter zo revolutionair dat zij door de Kerk werd verworpen en bestreden.
Het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling +
De hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke oudheid
De hierboven geschetste mentaliteitsverandering kwam tot uitdrukking op allerlei gebieden, o.a. in
de wetenschap en in de kunst.
Wetenschap: humanisten wilden wetenschappelijk verantwoorde vertalingen maken van de
oorspronkelijke Griekse, Hebreeuwse en Latijnse teksten. Zij vroegen zich af of de Bijbel die de
katholieke kerk gebruikte (de Vulgaat) wel juist vertaald was uit de oorspronkelijke oude
Hebreeuwse en Griekse teksten. Humanisten namen dus niet klakkeloos over wat de Kerk als
waarheid dicteerde.
Kunst: beeldhouwers, schilders en architecten grepen terug op de klassieke voorbeelden. In beelden
en tekeningen wordt het menselijk lichaam vanaf nu weer realistisch uitgebeeld (belangstelling voor
menselijke anatomie), terwijl in de middeleeuwen eerder de symbolische uitbeelding voorop stond
en juist niet de realistische weergave. De kunstenaar werd in de renaissance meer zelfbewust: hij liet
zich leiden door persoonlijke inspiratie en emotie, hij was trots op zijn werk en zijn beroep.
, Oorzaken voor de mentaliteitsverandering tussen ca. 1300 en 1600
▪ In Noord-Italië waren stadstaten ontstaan waar een rijke bovenlaag van zelfbewuste burgers de
kunst en architectuur stimuleerden door opdrachten te geven voor schilderijen en gebouwen
▪ De rijke burgerij in Italië voelde zich verwant met de oude Romeinse stadscultuur, en dit
stimuleerde de belangstelling voor de klassieke oudheid
▪ Veel teksten van klassieke schrijvers, waarvan men dacht dat die verloren waren gegaan,
kwamen weer beschikbaar. De kruistochten en de contacten met de Arabische wereld waren
hiervoor belangrijk. De Arabieren hadden veel onbekende Griekse teksten uit de oudheid
vertaald en deze werden nu weer terugvertaald. Ook de val van Constantinopel in 1453 speelde
hier een rol. Toen de Turken de stad veroverden en er een einde kwam aan het Byzantijnse Rijk
vluchten veel burgers naar Italië en zij namen de klassieke idealen en denkbeelden mee
▪ Door de uitvinding van de boekdrukkunst rond 1450 konden de nieuwe denkbeelden zich snel
verspreiden over West-Europa.
Betekenis van de Renaissance
▪ De kritische blik van de humanisten (Erasmus) op de Vulgaat stimuleerde ook de (al langer
bestaande) kritiek op misstanden in de Kerk.
▪ De rationele benadering van mens en natuur was een wegbereider van de wetenschappelijke
Revolutie in de 17e eeuw en de Verlichting (door kennis en opvoeding kunnen mens en
samenleving worden verbeterd) in de 18 e eeuw.`
N.B. De Grieks-Romeinse letteren en de kunst en architectuur (vormentaal) worden vanaf de
Renaissance (tot op heden) als wieg van de westerse beschaving gezien. Daarom spreken we over
hier over ons culturele erfgoed. Ook het christendom behoort tot ons culturele erfgoed.
Kenmerkend aspect 20
het begin van de Europese overzeese expansie
Het gaat in dit kenmerkend aspect over twee nieuwe ontwikkelingen : ontdekkingsreizen (al gestart
in de 15e eeuw) en kolonisatie (vanaf de 16e eeuw, allereerst in Amerika).
Oorzaken/drijfveren voor ontdekkingsreizen overzee
▪ Winst als economische drijfveer: de handelsroutes die Europa verbonden met India en die over
het Aziatische vasteland liepen (karavaanroutes), werden minder toegankelijk. Dit stimuleerde
Europeanen om zelf een zeeweg naar ‘Indië’ te zoeken zodat ze de handel in specerijen in eigen
hand konden houden.
▪ Een andere economische drijfveer is de zoektocht naar goud en zilver
▪ Religieuze oorzaak: christenen wilden andere volken bekeren tot het christelijk geloof
▪ Politieke oorzaak: vorsten wilden hun macht uitbreiden (expansie)
▪ Wetenschap als drijfveer: meer kennis vergaren, theorieën over de geschatte omtrek van de
aardbol bewijzen (Columbus)
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller isabellevrdk2. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.71. You're not tied to anything after your purchase.
