In deze samenvatting staan de hoofdstukken samengevat die toetsstof waren voor het eerste tentamen van D&I in leerjaar 2 van de studie Social Work. Deze samenvatting bevat ook overzichtelijke begrippenlijsten van de hoofdstukken.
H1: (excl. 1.6 en 1.7) Problemen, politiek en politicologie.
De politicologie is de wetenschap die politieke verschijnselen bestudeert. Politicologen doen
onderzoek naar politieke verschijnselen, zoals opkomstcijfers bij verkiezingen of
machtsverhoudingen in een samenleving. In de politicologie kunnen verschillende
wetenschappelijke benaderingen worden onderscheiden; de theoretische, de empirische, de
normatieve en de vergelijkende politicologie.
Politieke problemen:
Problemen worden politieke problemen zodra de overheid zich gaat bezighouden met het
voorkomen, verminderen of oplossen ervan. Maatschappelijke verschijnselen die niet als
problematisch worden beschouwd krijgen doorgaans geen aandacht in de politiek. Politieke
problemen hebben invloed op ons dagelijks leven bijvoorbeeld bij buren overlast. Andere
voorbeelden zijn lucht vervuiling door auto's of personeels tekorten in de zorg en het onderwijs.
Iedereen heeft te maken met politieke problemen ook omdat we allemaal mee betalen aan de
pogingen om ze op te lossen. Zo betalen we belasting zodat hulpverleners multiprobleem gezinnen
kunnen helpen, de politie criminaliteit kan verminderen en de woningbouwverenigingen goede en
betaalbare woning kunnen bouwen. Daarnaast betalen we een hoge benzineprijs om
klimaatverandering te bestrijden en sociale premies om de werkloosheidsuitkeringen te
bekostigen.
Wat ervaren burgers als belangrijke maatschappelijke problemen dat is een van de vragen die
politicologen onderzoeken. Uit onderzoek blijkt dat de aandacht van burgers voor een bepaald
probleem in de loop der jaren veranderd. Zo vinden mensen normen en waarden, de manier
waarop de samenleven, een groot maatschappelijk probleem. Dat geld ook voor immigratie en
integratie.
Een andere vraag is of zulke maatschappelijke problemen door de politiek opgelost moeten
worden: Moet een maatschappelijke problemen op de politieke agenda komen? Het valt op dat
burgers normen en waarden zijn belangrijk maatschappelijk probleem vinden maar dat zij hiervoor
niet naar de politiek kijken om hiervoor een oplossing te bieden. Dat is wel zo bij onderwerpen als
gezondheidszorg, immigratie en inkomen.
Politiek:
Politiek is een situatie waarbij de overheid betrokken is of zou moeten zijn. (Van Deth & Vis)
Ten eerste is politiek een situatie waarbij de overheid betrokken is. Als je bij een situatie de
overheid betrokken is dan is er ook sprake van politiek.
Ten tweede heeft politiek te maken met situaties waarbij de overheid niet betrokken is maar wel zo
moeten zijn. Zo bemoeit de overheid zich nog niet met smart drugs of het uitsterven van een niet
beschermende vogelsoort.
Problemen:
Een situatie is een probleem als aan de volgende voorwaarden wordt voldaan:
- Mensen beschouwen de situatie als ongewenst.
- Mensen denken de situatie te moeten en te kunnen veranderen.
Bij een probleem zien mensen ten eerste een discrepantie, een verschil, tussen een bepaalde
situatie en een bepaalde norm of waarde.
Problemen kennen 2 aspecten: de feitelijke werkelijkheid en de werkelijkheid zoals die wordt
ervaren. Dit laatste wordt ook wel percepties genoemd. Objectieve aspecten spelen weliswaar een
rol in de vorming van percepties, maar hoe onvollediger de informatie, hoe meer het subjectieve
van het objectieve kan afwijken. Percepties zijn belangrijk in de politiek, omdat deze uiteindeljk het
kies gedrag van mensen sturen.
Politieke problemen:
Een politiek probleem is een als ongewenst en veranderbaar beschouwende situatie, waarbij de
overheid betrokken is of zou moeten zijn.
,Er zijn diverse voorbeelden van politieke problemen, zowel op lokaal, regionaal, nationaal als
internationaal niveau.
Er bestaat onder mensen niet altijd overeenstemming over wat een politiek probleem is. Deze
onenigheid heeft 3 oorzaken. Ten eerste wateren mensen verschillende normen om de
werkelijkheid te beoordelen. Ten tweede ervaren mensen de objectieve werkelijkheid verschillend.
Ten derde zijn mensen het er niet eens welke problemen op de politieke agenda geplaatst moeten
worden.
Politiek en de overheid:
Politiek is een situatie waarbij de overheid betrokken is of zou moeten zijn. De overheid speelt een
belangrijke rol in de politiek. Ze is de grootste werkgever van nederland. De overheid bemoeit zich
met diverse aspecten van ons dagelijks leven. (Belasting, maximaal snelheid en emancipatiebeleid
etc)
Burgers, organisaties en bedrijven wenden zich vaak tot de overheid voor een oplossing voor hun
problemen. De voetbalvereniging vraagt subsidie aan de gemeente om de kantine te renoveren.
Wakker dier wil dat de overheid de intensieve veehouderij verbied. Mensen stappen naar de
overheid omdat de overheid als enige bevoegd is om wetten en regels te maken. Bovendien
kan de overheid oplossingen voor problemen, desnoods met geweld, opleggen aan de
ingezetenen van haar grondgebied.
Politiek = het overheidsbeleid, alsmede de totstandkoming en effecten ervan. (Hoogerwerf)
In deze definitie komt de belangrijke rol van de overheid in de politiek ook naar voren. Verder in het
boek op bladzijde 17 is meer kritiek gegeven over deze definitie.
Politiek = elke mengeling van conflict en samenwerking. (Laver)
Politiek en het verdelingsvraagstuk:
Volgens diverse auteurs is het verdelingsvraagstuk de kern van de politiek. In de politiek worden
besluiten genomen over de vraag hoe de beschikbare overheidsgelden verdeeld moeten worden.
Deze besluiten zijn politieke afwegingen omdat de beschikbare middelen niet onuitputtelijk maar
schaars zijn. (Zero-sum-game = meer geld voor de een is minder geld voor de ander.)
(moet er meer voor die en die komen of voor die en die en ten koste van wie gaat dat dan?)
Het verdelingsvraagstuk beperkt zich overigens niet tot financiën. In de politiek worden
bijvoorbeeld ook rechten en plichten verdeeld. Zo heeft bij de Tweede Kamerverkiezingen
iedereen kiesrecht maar kiesgerechtigd zijn alleen Nederlands anders ouder dan 18 jaar die niet
door de rechter van kiesrecht zijn uitgesloten.
Politiek = wie krijgt wat, wanneer en hoe? (Lasswell)
Volgens zijn definitie zou het verdelingsprobleem zich kunnen voordoen op het niveau van de
staat, maar ook in bedrijven of gezinnen. Deze definitie is te ruim.
Politiek = het vormen en verdelen van macht. (Lasswell & Kaplan)
Macht speelt onder meer een belangrijke rol in de politiek. Deze definitie is echter te ruim.
Politiek = de gezaghebbende toedeling van waarden voor een samenleving. (Easton)
Waarden verwijzen naar alles wat mensen belangrijk vinden. Mensen streven 2 soorten waarden
na:
1. Materiële waarden; zoals voeding en huisvesting.
2. Immateriële waarden; zoals vrijheid van meningsuiting en een gevoel van veiligheid op straat.
De gezaghebbende toedeling van waarden verwijst naar bindende en als legitiem erkende regels
voor een samenleving. Bindend betekent dat de toedeling van waarden dwingend wordt opgelegd.
De toedeling van waarden wordt door burgers geaccepteerd als zij deze toedeling als legitiem en
rechtvaardig beschouwen. De staat is de enige organisatie die bindend, desnoods met geweld
regels aan de samenleving kan opleggen. Maar het is vooral de samenleving die waarden vormt
en onderhoudt. Niet alleen de staat maar ook andere organisaties zoals bedrijven en kerken wijzen
gezaghebbende waarden toe aan de samenleving. Daarmee is politiek volgens Easton meer dan
staatsoptreden of overheidsbeleid. Maar de veel geciteerde definitie van hem is volgens critici te
, ruim, alles wat zich in een samenleving afspeelt dreigt onder de gezaghebbende toedeling van
waarden voor een samenleving te vallen.
Politiek en collectieve actieproblemen:
Volgens diverse auteurs staan collectieve actie probleem centraal in de politiek. Een eenvoudig
klassiek voorbeeld van een collectieve actie probleem is een vrij toegankelijke wijden waar boeren
hun schapen kunnen laten grazen. Een collectieve actie probleem conflicteert het eigen
belang van elk individu in een bepaalde mate met het eigen belang van ieder ander individu.
Het collectieve resultaat van deze individuele keuzes is echter een situatie waar niemands eigen
belang gediend is.
Collectieve actie problemen kunnen zich voordoen bij vrij toegankelijke goederen zoals in het
voorbeeld van de weide. Daarnaast treed de collectieve actie problemen op bij publieke goederen,
een voorbeeld van publieke goederen zijn de dijken. Publieke goederen ook wel collectieve
goederen genoemd worden gekenmerkt door:
- Ondeelbaarheid.
- Niet-uitsluitbaarheid.
De ondeelbaarheid van publieke goederen houdt in dat de hoeveelheid van een goed niet
vermindert als iemand het consumeert. Bijvoorbeeld door het gebruik van dijken.
Niet-uitsluitbaarheid van publieke goederen betekent dat niemand van de consumptie van het
goed kan worden uitgesloten als dat goed eenmaal tot stand is gebracht. Zo kan niemand worden
uitgesloten van het licht van straatlantaarns.
Door het ondeelbare en niet-uitsluitbare karakter van publieke goederen hebben individuen geen
prikkel om bij te dragen aan de totstandkoming of instandhouding ervan.
Publieke goederen worden niet door de markt tot stand gebracht. Mensen zijn het liefst profiteurs,
ook wel free-riders genoemd. Er is sprake van een collectieve actie probleem omdat iedereen zijn
eigen belang tekort doet. Als iedereen profiteert betaalt niemand voor de dijken.
Collectieve actie problemen doen zich tevens voor bij semi publieke goederen, ook wel
quasipublieke goederen genoemd. Dergelijke goederen zijn in een bepaalde mate deelbaar en
uitsluitbaar. Een voorbeeld van een semipubliek goed is het openbaar vervoer.
Politiek = het oplossen van collectieve-actieproblemen. (Taylor)
Er zijn 3 manieren om collectieve-actieproblemen op te lossen:
1. Overheidsingrijpen.
2. De verleiding om te free-riden verkleinen.
3. Moraal, normen, waarden en tradities.
1: dit kan de overheid doen door verschillende soorten instrumenten in te zetten:
- Fysieke instrumenten: door zelf het publieke goed te produceren of te kopen zoals de dijken of
de straatlantaarns.
- Juridische en handhavingsinstrumenten: door te normeren met wetgeving, regulering en
handhaving, zoals het verbod om huishoudelijk afval op straat te gooien. Dit wordt ook wel
Command and control genoemd.
- Financieel-economische instrumenten: door subsidies te geven, belastingen en accijnzen te
heffen of boetes op te leggen zoals subsidies voor zonnepanelen of boetes voor
snelheidsovertredingen.
- Communicatieve of informatieve instrumenten: door burgers of bedrijven te beïnvloeden en te
informeren zoals overheidscampagnes voor energiebesparing of tegen asociaal gedrag.
2: economen bekijken collectieve-actieproblemen in termen van kosten en baten. Volgens
sommige auteurs is het mogelijk dat burgers bij bepaalde collectieve-actieproblemen toch vrijwillig
zullen samenwerken. Vrijwillige samenwerking zou dan onder zeer strenge voorwaarden kunnen
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller evelienfonk. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.62. You're not tied to anything after your purchase.
