Summary
Samenvatting maatschappijleer thema rechtstaat hoofdstuk 1 t/m 7
- Course
- Level
- Book
In deze samenvatting wordt het thema rechtstaat hoofdstuk 1 tot en met 7 behandeld.
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
joopdesteeg
Reviews received
Content preview
RechtsstaatHoofdstuk 1; idee en oorsprong van de rechtstaat
In een staat als Nederland zijn de omstandigheden erg goed. Je hebt vrijheid, er is welvaart en
welzijn en de mogelijkheid jezelf te ontplooien. Dit is niet altijd zo, in een totalitaire staat
bijvoorbeeld wordt alles bepaald en gecontroleerd door de staat.
1.1 Wat is een rechtsstaat
In Nederland leven we in een democratische rechtstaat. Dit democratische deel wordt verder
besproken in het thema; ‘parlementaire democratie’. Het idee van de rechtstaat is dat het volk
beschermd is tegen de machthebbers, vaak doormiddel van de grondwet. Een rechtsstaat levert vaak
veel sociale vrede en sociale cohesie op. Ook zijn er in een rechtsstaat onafhankelijke rechters op
over misdaden of onenigheden te oordelen. In een rechtsstaat werkt men met het principe; voor
wat, hoort wat. Iedereen krijgt dingen, maar betaald daar ook voor. Rechtszekerheid houdt in dat
zowel de regerende macht als de burgers zich moeten houden aan wetten.
1.2 Hoe is de rechtsstaat ontstaan?
Het ontstaan van de rechtsstaat kent een lange geschiedenis:
- 1500+ - enorm veel wisselingen van macht en geloof wat zorgde voor bloedige
burgeroorlogen in Europa.
- 1600+ - koningen hadden onbeperkte macht en dit zorgde voor onrust onder de
bevolking. Er is veel armoede, uitbuiting en sociale onrust.
- 1750+ - opkomst burgerij, het verzet tegen de huidige samenleving groeit.
- Door ontdekkingsreizen in deze eeuw en voorgaande eeuw kwam er steeds meer
(wetenschappelijke) kennis. Door de drukpers kon deze ‘snel’ worden verspreid.
- Mensen zagen het allemaal niet meer zwart-wit als de wil van god, maar het lag aan de
heersers en het volk kwam in opstand.
- De rede werd erg belangrijk, mensen moesten zelf het gezonde verstand gebruiken. Door
het nadenken konden voorwaarden voor een rechtvaardige samenleving worden
bedacht.
- Het idee van vrijheid ontstond snel. Grote machten moesten worden getemd en het volk
moest vrijer worden.
- Filosofen komen met nieuwe ideeën, zoals het idee dat iedereen gelijk word geboren.
Veel filosofen vinden dat er een sociaal contract moet worden gesloten, omdat als
iedereen vrij is en alleen maar voor zichzelf opkomt, het niet anders kan zijn dan dat het
eindigt een supergrote oneindige oorlog.
- Er komt een sociaal contract waarin afspraken staan om in natuurlijke vrijheid en
gelijkheid te leven.
- De eerste wetten ontstaan; elkaar spullen met rust laten. Maar wat als deze wetten
worden overtreden? De staat is er dan als ‘scheidsrechter’.
- Om te voorkomen dat de staat misbruikt maakt van deze positie komen de
contractfilosofen met een oplossing; de staat mag niet meer bevoegdheden krijgen dan
de partijen zelf willen. De burgers bepalen de macht van de staat.
Dit idee is op deze manier ontstaan tijdens de verlichting. Kortom, de staat is scheidsrechter, maar
het volk bepaald hoeveel macht de staat heeft. Zo werden de eerste stukken van de rechtsstaat
ontwikkeld:
- Grondrechten – iedereen is gelijk en vrij geboren en zal zo ook moeten leven.
- Soevereiniteit en democratie – men sluit samen een vredesakkoord (sociaal contract).
- Legaliteit – de staat kan de regels uit het vredesakkoord bij men afdwingen.
- Trias politica – inperken macht staat, door interne scheidingen.
1.3 De eerste rechtsstaten
1
, Vanaf 1750 is het ideaal van een rechtstaat veel nagejaagd. Toen de VS zich losmaakt van Engeland
riepen ze een staat in waar iedereen eerlijk en gelijk moest worden behandelt. De
onafhankelijkheidsverklaring waarin de eerlijkheid en gelijkheid werd uitgeroepen, de grondwet
waarin de basisstructuur van de samenleving stond en de bill of rights waaraan de staat en het volk
zich moest houden vormden samen de Amerikaanse constitutie.
Ook in Frankrijk kwam al vrij snel een rechtsstaat. In 1791 werd de Franse Republiek uitgeroepen met
het motto; vrijheid, gelijkheid, broederschap of de dood. Echter ging dit in Frankrijk minder soepel
dan in de VS en waren er velen oorlogen en regiems die elkaar opvolgden. De chaos was reusachtig
totdat in 1799 Napoleon aan de macht kwam. Hij ging voor een verlichte dictatuur en hield dus meer
rekening met het volk dan in voorgaande dictaturen. Na het verslaan van Napoleon in 1815 bij
Waterloo gingen veel idealen weer weg en herstelden oude regimes van koningen zich. Later is weer
verder gewerkt aan de opbouw van de rechtsstaat.
Hoofdstuk 2; grondwet en grondrechten.
De grondwet heeft een aantal hoofdfuncties:
- Begrenzen van de machten van de staat en daarmee de vrijheden van de burgers.
- De fundamentele rechten van burgers vastleggen.
- Aangeven van de structuren binnen de belangrijkste organen van de staat.
- Drukt de eenheid van de natie uit.
2.1 Ontstaan van de grondwet
In 1798 kreeg Nederland de eerste ‘grondwet’. Toen noemde men het nog anders, het was er meer
de voorloper van. De idealen die in deze grondwet waren opgeschreven hadden veel gemeen met
die van Frankrijk. Net als in Frankrijk werden ook in Nederland regelmatig staatsgrepen en
wijzigingen in de grondwet aangebracht, dit zorgde voor veel onrust. Pas in 1813 kwam er rust in
Nederland. Een jaar hierna werd Nederland een constitutionele monarchie, een koninkrijk met
grondwet. In het begin waren er nog erg weinig grondrechten voor de burgers.
In 1848 kwamen er naar aanleiding van grote revoluties betere regels te staan in de grondwet.
Iedereen was nu goed beschermd. Thorbecke had de leiding in deze revolutie. Wel heerste er nog
een censuskiesrecht, alleen de rijken die genoeg belasting betalen mogen kiezen. Thorbecke zouden
we vandaag de dag omschrijven als iemand met rechtse denkbeelden. De staat heeft weinig invloed
en het concurentiemechanisme bepaalde de markt. Nederland was een nachtwakersstaat, een staat
die alleen het noodzakelijke werk doet en burgers beschermd.
De nachtwakersstaat bracht veel onrust met zich mee. Deze onrust monde uit in een klassenstrijd. Al
snel werden er dan ook aanpassingen gedaan aan de grondwet, iedereen mocht nu stemmen, arm of
rijk, man of vrouw. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn deze wetten uit de grondwet niet nageleefd.
Na de oorlog is de oude grondwet weer van kracht geworden. Later is de grondwet vernieuwd met
ander andere meer bescherming tegen democratie en recht op sociale zekerheid.
2.2 Wat staat er in de grondwet
De grondwet bestaat uit twee delen. Allereerst de rechte van de burgers en daarna de indeling van
de organisaties van de staat. De grondrechten die in de grondwet staan zijn in te delen in twee
categorieën:
1. Klassieke grondrechten
a. Recht op gelijke behandeling; niemand mag worden gediscrimineerd.
b. Persoonlijke vrijheid; iedereen mag gaan en staat waar hij/zij wil, privacy, vrijheid
van godsdienst, recht op eigendom en de onaantastbaarheid van iemand anders
lichaam.
c. Politieke vrijheid; algemeen kiesrecht, publieke debat, vrijheid van meningsuiting,
vrijheid van drukpers en het recht tot het oprichten van een vereniging.
2. Sociale grondrechten – iedereen moet zichzelf kunnen ontplooien, goed kunnen wonen en
verzorgd kunnen worden.
2
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller joopdesteeg. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.98. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
64438 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now