Samenvatting van alle voorgeschreven literatuur + hoorcollege-aantekeningen + stof behandeld in werkgroepen van het vak Encyclopedie Criminologie (2021/2022)
SAMENVATTING ENCYCLOPEDIE
CRIMINOLOGIE
WEEK 1: WAT IS RECHT?
Lon Fuller: The Case of the Speluncean Explorers
Casus
Het artikel van L. Fuller (1902 - 1978 / professor aan Harvard) gaat over een fictieve
casus. Vier mannen gaan in mei van het jaar 4299 op ontdekkingstocht in een grot.
Terwijl de mannen zich in de grot bevinden vindt er een aardverschuiving plaats.
Hierdoor is de toe- en uitgang van de grot volledig geblokkeerd. Pogingen om de
mannen te redden verlopen moeizaam. Zo overlijden er tien werklui door een tweede
aardverschuiving, wanneer ze de opening van de grot willen openbreken. Na 32
dagen worden de mannen uiteindelijk uit de grot bevrijd. Bij bevrijding wordt duidelijk
dat één van de vier mannen, Roger Whetmore, het niet heeft overleefd. Twintig
dagen na het instorten van de ingang van de grot hebben de mannen radiocontact
gehad met de reddingsploeg buiten de grot. In dit gesprek is besproken dat de
mannen het niet nog 10 dagen zonder voedsel zouden uithouden. Wanneer drie van
de mannen één persoon zouden opeten zouden ze het wel overleven. Op de 23ste
dag is Roger Whetmore vermoord en opgegeten. Whetmore zou zelf met het voorstel
zijn gekomen om één van de vier mannen op te eten. Hij stelde voor met een
dobbelsteen te gooien om de persoon aan te wijzen die zou worden opgegeten. In
eerste instanties werd er afwijzend op dit voorstel gereageerd, maar na het
radiocontact met de buitenwereld zijn alle mannen akkoord gegaan. Vlak voor het
gooien van de dobbelsteen zou Whetmore nog hebben aangegeven niet meer met
het dobbelen te willen doorgaan, maar dit werd door de andere mannen niet
geaccepteerd. De drie overgebleven mannen zijn vervolgens aangeklaagd voor
moord, door een jury schuldig bevonden en veroordeeld voor de moord op Roger
Whetmore. De drie mannen worden veroordeeld tot de doodstraf.
Rechter Foster
Niet alleen de ontdekkingsreizigers staan terecht, maar het rechtssysteem zelf
→ als het hof concludeert dat de mannen volgens de wet een misdaad
hebben gepleegd, dan is onze wet zelf veroordeeld, ongeacht wat er gebeurt
met de personen die hierbij betrokken zijn → als de wet ons tot een conclusie
dwingt waar we ons voor schamen en dat dispensatie nodig is, dan zorgt de
wet niet meer voor gerechtigheid
Stelt dat de drie mannen onschuldig zijn → steunt deze conclusie op twee
onafhankelijke gronden, die elk op zich voldoende zijn om de vrijspraak van
deze beklaagden te rechtvaardigen
1. De wet en jurisprudentie (het positieve recht) zijn in deze zaak niet van
toepassing, maar het natuurrecht
- Het positieve recht is gebaseerd op de mogelijkheid op het naast elkaar
bestaan van mensen, oftewel een reguliere samenleving →
, wanneer zich een situatie voordoet waarin het naast elkaar bestaan
onmogelijk wordt, dan is een voorwaarde die ten grondslag ligt aan al
onze precedenten en statuten opgehouden te bestaan → als die
toestand verdwijnt, dan verdwijnt daarmee de kracht van onze positieve
wet
- De drie mannen waren niet meer in een ‘state of civil society’ maar in
een ‘state of nature’ → in deze natuurtoestand was hun daad niet
strafbaar → in een dergelijke situatie gelden normen die in zo’n situatie
redelijk zijn
- Al sinds de oudheid wordt erkend dat het meest fundamentele principe
van wet of regering te vinden is in het begrip contract of overeenkomst
→ De regel volgens Foster die altijd van toepassing is in de grot is dat
je je moet houden aan de regels → als je een overeenkomst met elkaar
sluit, moet je je daaraan houden → het contractenrecht is iets dat altijd
geldt, dus ook in dit geval → de conclusie die daaruit volgt: het contract
om iemand op te eten is daaruit rechtvaardig, de beklaagden hebben
het recht gehad om Whetmore op te eten
- De gebruikelijke omstandigheden van het menselijk bestaan brengen
ons ertoe het menselijk leven te beschouwen als een absolute waarde,
die onder geen enkele omstandigheid mag worden opgeofferd →
echter als het juist was dat tien levens van werklui moesten worden
opgeofferd om de levens van vijf gevangen ontdekkingsreizigers te
redden, waarom wordt ons dan verteld dat het verkeerd was voor deze
ontdekkingsreizigers om een regeling uit te voeren die vier levens zou
redden ten koste van één?
2. De wet moet altijd worden geïnterpreteerd in het licht van het
achterliggende doel van de bepaling
- Het is duidelijk dat deze mannen een daad hebben gepleegd die in
strijd is met de letterlijke bewoordingen van de wet die stelt dat hij die
"willens het leven van een ander zal nemen" een moordenaar is →
maar een van de oudste stukjes juridische wijsheid is het gezegde dat
een man de letter van de wet mag overtreden zonder de wet zelf te
overtreden → elke stelling van positief recht, hetzij vervat in een wet of
een gerechtelijk precedent, moet redelijk worden geïnterpreteerd in het
licht van het duidelijke doel ervan
- Iemand die uit zelfverdediging een ander dood wordt ook niet vervolgd,
ook al is er geen noodweerexceptie in de wet opgenomen
Rechter Tatting
Is het oneens met Foster en vindt dat de beredenering van Foster vol met
tegenstrijdigheden en drogredenen zit
Verwerpt het idee dat de mannen zich in een natuurtoestand bevonden, ten
tijde van het verblijf in de grot → als deze mannen overgingen van de
jurisdictie van onze wet naar die van 'de natuurwet', op welk moment
gebeurde dit dan? Onmogelijk om te bepalen wanneer deze natuurtoestand
van start is gegaan →
, daarnaast komt de vraag: als deze mannen inderdaad onder de natuurwet
stonden, vanwaar komt dan onze bevoegdheid om die wet uiteen te zetten en
toe te passen?
Stel Whetmore had een geweer en schoot de anderen dood op het moment
dat zij Whetmore wilden doden, dan zou volgende de beredenering van Foster
geen sprake kunnen zijn van zelfverdediging van Whetmore aangezien de
anderen rechtmatig handelden
Het is waar dat een wet moet worden toegepast in het licht van het doel ervan,
en dat afschrikking een van de doelstellingen van de strafrechtelijke wetgeving
is → echter worden ook andere doeleinden toegeschreven aan het strafrecht,
zoals vergelding en rehabilitatie
Het statuut met betrekking tot moord vereist een "opzettelijke" handeling → de
man die handelt om een agressieve bedreiging van zijn eigen leven af te
weren, handelt niet 'opzettelijk', maar in reactie op een impuls die diep in de
menselijke natuur geworteld is → Deze mannen handelden niet alleen
"opzettelijk", maar ook met grote beraadslaging en na urenlange discussies
over wat ze moesten doen
Wat is de reikwijdte van de uitzondering?
Ondanks zijn kritiek op bovenstaande gronden voor vrijspraak komt Tatting tot
de conclusie dat hij er niet uitkomt of de mannen dienen te worden
veroordeeld, of vrijgesproken → kiest er voor zich terug te trekken en geen
standpunt te kiezen in de casus
Rechter Keen
Hanteert een positivistische benadering
Beginsel van de suprematie van de wetgevende macht van onze regering:
hieruit vloeit de verplichting van de rechterlijke macht voort om de geschreven
wet getrouw te handhaven en die wet te interpreteren in overeenstemming
met zijn duidelijke betekenis zonder verwijzing naar onze persoonlijke
verlangens of onze individuele opvattingen over rechtvaardigheid
Wet dient letterlijk gevolgd te worden ten behoeve van de rechtszekerheid →
rechter dient zich alleen bezig te houden met de (letterlijke) toepassing van de
wet → dit heeft positieve gevolgen voor de democratie en de Trias Politica
blijft op deze manier gewaarborgd
Het proces van justitiële hervorming vereist drie stappen:
1. Een enkel "doel" bedenken dat het statuut dient → wordt gedaan, hoewel
niet één op de honderd statuten een dergelijk enkel doel heeft, en hoewel
de doelstellingen van bijna elk statuut anders worden geïnterpreteerd door
de verschillende klassen van zijn sponsors
2. Ontdekken dat een mythisch wezen dat "de wetgever" wordt genoemd, bij
het nastreven van dit ingebeelde "doel", iets over het hoofd heeft gezien,
een leemte of een onvolmaaktheid in zijn werk heeft achtergelaten
3. Het invullen van de zo gecreëerde blanco: Quod erat faciendum (=
hetgeen bewezen moest worden)
Gelooft dat gerechtelijke dispensatie op de lange termijn meer kwaad doet
dan harde beslissingen → moeilijke gevallen kunnen zelfs een zekere morele
, waarde hebben door de mensen duidelijk te maken dat ze verantwoordelijk
zijn voor de wet die uiteindelijk hun schepping is, en door hen eraan te
herinneren dat er geen principe van persoonlijke genade is dat de fouten van
hun vertegenwoordigers kan verlichten
De drie mannen moeten dan ook worden veroordeeld
Rechter Handy
Zegt dat het probleem dat voor ons ligt, is wat wij, als ambtenaren van de
regering, met deze beklaagden zouden moeten doen → dat is een kwestie
van praktische wijsheid, die moet worden toegepast in een context, niet van
abstracte theorie, maar van menselijke realiteiten → wanneer de zaak in dit
licht wordt benaderd, wordt het, een van de gemakkelijkst te beslissen die ooit
voor dit Hof is bepleit
Gebruiken van common sense
De rechter stelt voorop dat het van groot belang is de gevoelens van burgers
goed te begrijpen, alvorens er recht kan worden gesproken → de kloof tussen
overheid en burgers dient niet te groot te worden: dit kan leiden tot
maatschappelijke verdeeldheid
Rechters dienen hun beslissingen in overeenstemming te brengen met de
mening van het volk, maar hij gaat niet uit van de mening van de minderheid
Uit onderzoek onder de bevolking is gebleken dat een grote meerderheid van
de bevolking van mening is dat de mannen moeten worden vrijgesproken
Handy stelt dat de publieke opinie dient te worden gevolgd en dit moet leiden
tot vrijspraak van de mannen
Aan de tekst van Fuller ligt een schema ten grondslag : 3 basisfuncties van het recht
Rechtszekerheid Rechtvaardigheid Doelmatigheid
Rechtspositvisme Natuurrecht en Pragmatisme
constructivisme
Sociale vrede (orde), Maatschappelijk nut
handhaven status quo Een gelijke mate van zorg en
respect Sturing door middel van
Dwang: geweldsmonopolie, prikkels
verbod eigenrichting Kaders voor emancipatie:
vrijheid, gelijkheid, Een efficiënte en
Duidelijke wetten en broederschap pragmatische rechtsbedeling
betrouwbare rechters
Rechtvaardige wetten en
wijze (ervaren) rechters
Hulpvraag : bij welke basisfunctie leg je het accent?
Rechtspositivisme (rechtszekerheid)
Recht is wat in de rechtsbronnen staat
Met behulp van rechtsbronnen kunnen we identificeren wat geldend recht is
Kan geldend recht onwenselijk of immoreel zijn? Ja
, Rechters moeten voorspelbaar zijn; blijven in de regel dicht bij de letter van de
wet
Zie je terug bij Keen
Natuurrecht (rechtvaardigheid)
Recht is wat in overeenstemming is met wat onveranderlijk goed en
rechtvaardig is
Een wet die strijdig is met fundamentele eisen van gerechtigheid is geen
geldend recht
Tegenstellend aan rechtspositivisme
Zie je terug bij Foster
Constructivisme (rechtvaardigheid)
Er is meer recht dan in de rechtsbronnen staat; ook achterliggende waarden,
idealen en beginselen behoren tot het geldende recht
Recht is een dynamisch fenomeen; de idealen van de samenleving
ontvouwen zich in het recht
Rechters zijn actief betrokken bij de rechtsontwikkeling; zij kijken niet alleen
naar de letter van de wet, maar ook naar achterliggende doelen
Tegenstellend aan positivisme
Zie je terug bij Foster
Juridisch pragmatisme (doelmatigheid)
Recht is wat rechters en andere juridische ambtsdragers doen (op basis van
‘common sense’), wat zij onder specifieke omstandigheden nuttig voor de
samenleving vinden
Rechters gebruiken de wet vooral als een hulpmiddel om een sociaal en
maatschappelijk wenselijk antwoord te kunnen geven, niet als een doel op
zich
Zie je terug bij Handy
Geen gebondenheid bij het recht, recht is een gereedschapskist wat op dat moment
handig is
John Mackie: Ideological Explanation
Ideologie
= een systeem van concepten, overtuigingen en waarden dat kenmerkend is
voor een sociale klasse (of misschien voor een andere sociale groep of voor
, een hele samenleving), en in termen waarvan de leden van die klasse hun
eigen positie in en relatie tot hun sociale omgeving en de wereld als geheel
begrijpen, en hun acties uitleggen, evalueren en rechtvaardigen, en vooral de
activiteiten en het beleid die kenmerkend zijn voor hun klasse
Denken in termen van dit systeem verenigt en versterkt die klasse en helpt
haar in stand te houden en haar belangen te bevorderen
Dit systeem wordt bepaald door het sociale bestaan van de klasse waarvan
het kenmerkend is
Het is over het algemeen niet opzettelijk uitgevonden of overgenomen (hoewel
het welbewust kan worden bevorderd en gepropageerd)
Ten minste enkele van de overtuigingen en concepten in het systeem zijn
onjuist, vervormd of verdraaid, en ten minste enkele van de activiteiten die
worden ondersteund en geleid door de ideologie hebben een andere functie
dan die, in de ideologie, worden beschouwd als te hebben (verborgen
achterliggende functies) → Framing bij ideeën is een ideologie
Hans de Bruijn, Framing: Over de macht van taal in de politiek
Functies van taal in politiek
1. Taal beïnvloedt de manier waarop we naar de werkelijkheid kijken
- De politicus die erin slaagt om zijn taal te laten domineren, kan ons
door zijn bril naar de werkelijkheid laten kijken, zonder dat we dat in de
gaten hebben
- Bijvoorbeeld misdadiger als roofdier vs. misdadiger als virus
2. Taal verwoordt en creëert een werkelijkheid
- Op het moment dat een bepaalde categorie een label krijgt en zo
opeens bestaat, roept dat een heel eigen dynamiek op
3. Taal roept associaties op
4. Taal zet aan tot actie
5. Taal beïnvloedt ons normatieve oordeel → voorbeelden:
Lokt positief oordeel uit Lokt negatief oordeel uit
Meldpunt Kliklijn
Genetische modificatie Genetische manipulatie
Sociaal leenstelsel Schuldstelsel
Prominent Mastodont
Kritisch Cynisch, zuur
Vrijheidsstrijder Terrorist
Collateral damage Burgerslachtoffers
Het recht van de patiënt om te kiezen Marktwerking in de zorg
Modernisering Reorganisatie
Klassieke opvattingen Ouderwetse opvattingen
6. Met taal kunnen we aandacht krijgen of juist vermijden
Politieke framing / ‘Rhetorical frames’ / ‘Message frames’: een inhoudelijke politieke
boodschap die in het politieke debat wordt gebruikt en tot een specifieke interpretatie
van de werkelijkheid leidt → bepaalde aspecten van de werkelijkheid worden
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller evavanhees. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.43. You're not tied to anything after your purchase.
