Samenvatting van het vak Grondslagen van recht, gegeven op Universiteit Utrecht. De samenvatting beslaat het boek Grondslagen van het recht 1: Hoofdlijnen 9e druk (Hoofdstuk 1, 2, 3, 6, 9, 10, 11, 14) en het boek Grondslagen van recht 2: Achtergronden 3e druk (Hoofdstuk 3, 5.1 - 5.5, 7.1 - 7.5, 8.1...
1. Verschaffen informatie
Welke rechten en plichten we hebben
2. Weten hoe men zich behoort te gedragen en wat verwacht mag worden van anderen
3. Illustreren hoe ons leven bepaald en gestuurd wordt
§ 2 Rechtsregels en andere sociale regels
Sociale regels:
Groepsregels
Bepalen hoe de leden van de groep zich hebben te gedragen
Morele regels
Normen en waarden die betrekking hebben op fundamentele levensvragen
Beroepsethiek
Hoe het beroep op een juiste en zorgvuldige wijze uitgeoefend moet worden
§ 3 Rechtssysteem
Functies rechtssysteem:
1. Scheppen van sociale orde
2. Bevorderen van niet-gewelddadige conflictbeslechting
3. Garanderen van de individuele ontplooiing en autonomie van burgers
4. Bewerkstelligen van een zo rechtvaardig mogelijke verdeling van schaarse goederen in een
samenleving
5. Kanaliseren van sociale verandering
Functies van staatsorganen:
Wetgeving
Vaststellen van algemene regels
Bestuur
Overheidsorganen die regels uitvoeren, toepassen of de naleving ervan toezien
Rechtspraak
Oordelen of de overtreding van rechtsregels heeft plaatsgevonden
§ 4 Soorten rechtsregels
,Soorten rechtsregels:
1. Gedragsnormen
Gedraging gebieden, verbieden of toestaan
2. Sanctienormen
Geven aan welke sanctie volgt op de overtreding van een gedragsnorm
3. Bevoegdheidsverlenende normen
Geven staatsorganen bepaalde macht
§ 5 Positiviteit, gelding en effectiviteit van recht
Manieren waarop rechtsregels voorkomen:
Positiviteit
Door mensen vastgesteld of erkend recht
Gelding
Aanspraak op gehoorzaamheid
Effectiviteit
Daadwerkelijke gehoorzaming, toepassing of handhaving
§ 6 Twee betekenissen van ‘recht’
2 Betekenissen:
Objectief recht
Geheel van opgeschreven rechtsregels
Subjectief recht
Komt toe aan één of meer bepaalde personen
Ontleend aan objectief recht
Hoofdlijnen Hoofdstuk 2: Indelingen in het recht
§ 3 Rechtsgebieden
Driedeling gebieden nationale recht:
Privaatrecht
Staats- en bestuursrecht
Strafrecht
§ 5 Andere onderscheidingen en indelingen van rechtsregels
Dwingend en aanvullend recht:
1. Dwingend recht
Rechtsregels waar je niet van af mag wijken
2. Aanvullend recht
Rechtsregels waar je wel van mag afwijken
Formeel en materieel recht:
1. Formeel recht
Geeft aan waarmee materiële rechten kunnen worden gehandhaafd en waargemaakt;
en hoe men zijn recht kan halen bij de rechter
2. Materieel recht (inhoudelijk recht)
Geven aan welke rechten, plichten en bevoegdheden een burger aan een regel kan
ontlenen
Internationaal en nationaal recht:
1. Internationaal recht
Recht tussen staten en bepaald door internationale organisaties
2. Nationaal recht
Recht binnen een staat
Week 2
3 Rechtstheoretische stromingen:
1. Rechtspositivisme - ‘Regels zijn regels’
2. Natuurrecht – Hogere beginselen (moraal)
3. Rechtsrealisme – Praktische belangen
Verschillende visies op wat recht is
, Rechtspositivisme:
Regels erkend door bevoegde rechtsautoriteiten
Scheiding recht en moraal
Wetgever maakt recht; rechter past recht toe
Herkomst van recht staat centraal
Natuurrecht
Regels in overeenstemming met hoger recht
Noodzakelijk verband tussen recht en moraal
In de toepassing rekening houden met onderliggende waarden
Rechtsrealisme
Regels die maatschappelijke verhoudingen weerspiegelen
Recht als sociale praktijk
Instrumentele toepassing van regels
Recht doen aan maatschappelijke belangen; doen wat sociaal wenselijk is
‘The Case of the Speluncean Explorers’ (1949)
Lon Fuller (1902-1978)
Hooggerechtshof van Newgarth, 4300 n.C.
‘The case was constructed for the sole purpose of bringing into a common focus certain
divergent philosophies of law and government. […] The questions involved are among the
permanent problems of the human race.’ (postscript, p. 1887)
5 grotverkenners raken opgesloten in een grot en ze zouden het niet overleven zonder iemand in de
groep te vermoorden en op te eten.
Er was geen andere mogelijke oplossing bekend.
Whetmore kwam met het voorstel iemand te vermoorden en te eten.
Op een eerlijke manier, door te dobbelen, werd besloten wie vermoord zou worden.
Whetmore trok zich terug van het voorstel en wilde niet meer meedoen.
Iemand gooide een dobbelsteen voor hem, Whetmore geen bezwaar tegen de eerlijkheid hiervan,
en deze gooi had als uitslag dat Whetmore vermoord zou worden.
5 Rechters geven oordeel met argumentatie:
1. Truepenny: Hoewel onze sympathie ons laat neigen ze vrij te spreken, zullen we ze
moeten veroordelen voor moord omdat de wet moet worden toegepast. Met een
bepaalde hoeveelheid genade zou rechtvaardigheid worden volbracht.
Strikte wetstoepassing
Rechterlijke gebondenheid
Rechterlijke uitspraken hoeven niet rechtvaardig te zijn
Clementie (genade) is voorbehouden aan het bestuur
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller jesselanser. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.30. You're not tied to anything after your purchase.
