DEEL I: SCHADEVERGOEDINGSRECHT: EEN OVERZICHT
OVERZICHT LEERSTOF
Thema= niet- contractuele verbintenissen tot schadeloosstelling
- Vooral buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht
- Ook: andere schadevergoedingsmechanismen
o Indemnitaire verzekeringen
= schade wordt vergoed door verzekeraars
! aansprakelijkheidszaak wordt in verband gebracht met verzekering
Bv. particuliere, sociale rechtstreekse eigenschadeverzekering, eigenschadeverzekering ten
behoeve van derden
o Wettelijk opgelegde vergoedingsplicht verkeersschade WAM-verzekeraars
Bv. letselschade, ongeval zonder vaststelbare aansprakelijkheid
! ander soort regeling
o Schadefondsen
rechtstheoretisch UITGANGSPUNT
Wat bestuderen we? Het bestaand recht
= de lege lata (het geldende recht) ≠ de lege ferenda (toekomstig recht)
- Juridische realiteit = beslissingen in concrete rechterlijke beslissingen (= rechtspraak)
o “Keuze door de kijker over wat hij wil bekijken”
o “Theorie” : zicht dat je krijgt als je kijkt
o Realiteit van de prof: wat de rechters doen
Vonnissen en arresten zijn fysiek waarneembaar
Rechtspraak: de beslissingen van rechters in concrete gevallen
- Recht = sociaal feit = systematiek in rechtspraak => voorspelbaarheid (O.W. Holmes)
o Sociaal feit= dingen die mensen doen
o Systematiek in de dingen die mensen doen
o Voorspelbaarheid / systeem: als buitenstaander kan je een ‘vermoeden’ beginnen krijgen wat de
uitspraak zal zijn
willekeur
O.W. Holmes (eind 19de eeuw): “voorspellingen van wat de rechtbanken zullen doen, is
wat ik het recht noem en niets pretentieuzer”
Afwijkende rechtspraak: wat is het geldend recht? Dus wanneer wijkt het af?
o Er is een realiteit + gedachten over de realiteit
Theorie (positieve dus hoe het is, niet normatieve)= rechtsleer = doctrine
= poging om realiteit te vatten in aantal onderling consistente wetmatigheden
o Doctrine is de studie over het recht
= menselijke poging om uit te leggen wat die systematiek is wat we het recht noemen
, = talige (in woorden en syntax) weergave van recht
“contracten zijn bindend” is dat recht? NEE, wel een in woorden uitgedrukte gedachte = doctrine
o
Degene die dit uit probeert wel het recht weer te geven en het recht in woorden te vatten
MAAR er is een verschil tussen een systematiek die in de praktijk heerst en de woordelijke
weergave ervan
Motivering in rechterlijke beslissing = doctrine ≠ recht (ontologisch)
o Rechter zegt welke rechtsregels volgens hem bestaan, welke op bepaalde feiten van toepassing
zijn en hoe die toepassing luidt = DOCTRINE
Rechtsregel
≠ empirisch waarneembaar (wet = tekst = bron van recht ≠ recht)
- Bestaat (‘toont zich’) alleen in werking ervan (‘toepassing’)
- Bv. driehoek
o Iedereen weet wat een driehoek is, kan je ook definiëren, je hebt al een driehoek gezien
toch kan je bij alles wat je ziet als ‘driehoek’ zeggen dat het geen driehoek is want driehoek
bestaat uit ‘3 rechten’
Want elke poging die je doet om een ‘rechte’ te tekenen is een kromme in de realiteit
Een rechte bestaat enkel in onze gedachten, niet in de realiteit
Plato zei dat de enige bestaande driehoek de ‘gedachtendriehoek’ is
- De rechtsregel toont zich enkel in de werking, nergens anders
Geformuleerde regel = theoretische constructie die bestaande recht zou weergeven
Praktijk: discussie mogelijk over welke regel het recht het meest accuraat weergeeft!
- Je kan bestaand recht wetenschappelijk bestuderen en een discussie hebben over wat er nu echt gebeurt
- Prof kan dus niet zeggen: “dit is de enige geldende regel!”
o Prof zal dus gaan uitsplitsen op basis van de juridische realiteit
Daarom aandacht aan alternatieve theorieën/ doctrines voor zelfde bestaande recht
o Gangbare doctrine = regels die volgens meeste juristen recht accuraat weergeven
NAGESTREEFDE EINDCOMPETENTIES
Basiskennis van
- Juridische realiteit: zodat de student de basiscasussen kan oplossen
o Wat wordt vergoed?
o Wat houdt vergoeden in?
o Wie is gehouden tot vergoeding?
o Wie draagt uiteindelijke last van de vergoeding?
- Gangbare doctrine: geformuleerde rechtsregels die geacht worden te gelden/ bestaan
Inzicht in de relativiteit gangbare doctrine: besef dat alternatieven mogelijk zijn
Grondig inzichtelijke kennis van concepten (= de taal van de aansprakelijkheidsdoctrine)
= nodig om bepaalde oplossing te kunnen beargumenteren (legitimeren, verklaren)
= nodig om te kunnen deelnemen aan doctrinale discussie
= nodig om eventuele toekomstige gewijzigde doctrine te begrijpen
Bv. eigenaar is aansprakelijkheid voor schade aangebracht door dier
, Rechtsregel heeft allerlei vormen doorlopen
Oorspronkelijk: dier afstaan en wraak op dat dier nemen daarna: dier afkopen want niet leuk om dier
kwijt te zijn= afkoopmogelijkheid nog later: de eigenaar moet de geldsom geven aan degene die
benadeeld is door het dier = aansprakelijkheid
! realiteit is niet veranderd, we zijn het wel omgekeerd gaan formuleren
Functie AANSPRAKELIJKHEIDSRECHT
Relevantie van de functie van een juridische regeling:
- Teleologische interpretatie van geformuleerde regels (bv. wettekst)
o Conform met de functie/ het doel
Eerst moet je het eens zijn over wat de functie is
- Toetsing aan gelijkheidsbeginsel Art. 10 Gw.
o Pertinent onderscheidingscriterium in licht van het doel (functie) + proportioneel
o ! Pertinentie kan je enkel beoordelen tav iets
! geen gangbare definitie over wat de functie van het aansprakelijkheidsrecht is
Gemakkelijk te verwerpen vaak voorgehouden functies
- Vergoeden (= bescherming tegen schade)
= degene die schade heeft geleden moet vergoed worden
“Pech moet weg” => sluit aan bij moderne tijdsgeest
o Waarom dan alleen aansprakelijkheid indien schade veroorzaakt door AGF?
o Aansprakelijkheidsrecht bepaalt wanneer wel en wanneer niet aansprakelijk
o Als doel = schadeloosstelling => schadefonds of socialisering (bv. sociale zekerheid)
- Repressie (= vermijden fouten, sanctie op niet-naleven van gedragsregels)
o Waarom dan vergoeding beperkt tot veroorzaakte schade?
o Waarom dan objectieve (i.e. niet op fout gebaseerde) aansprakelijkheden?
! altijd op basis van is het onderscheid pertinent JA of NEE
! ook objectieve aansprakelijkheid = niet gebaseerd op fouten!
Stilstaan bij onderscheid functie en effect!
- Civiele aansprakelijkheid heeft niet als functie ervoor te zorgen dat de regels worden nageleefd, zowel
zou de sanctie altijd volgen bij elke inbreuk etc…
WEL EFFECT dat de mensen de regels beter naleven omdat ze willen vermijden dat ze aansprakelijkheid
zijn
MAAR FUNCTIE ≠ EFFECT
VISIE LAW & ECONOMICS
- Opkomst in USA vanaf jaren ‘60
- Onzichtbare hand A. Smith => niet zo’n groot belang als wordt gezegd achteraf
- Schade
≠ gegeven
= gevolg van gedrag
- Aansprakelijkheidsrecht stuurt gedrag (prikkels, incentives)
= instrumentalistische visie
- Doel = bevorderen efficiëntie (= maximalisatie welvaart)
Aansprakelijkheidsrecht wordt aangewend als middel om de welvaart te maximaliseren en zo efficiëntie
te bevorderen
Law & Economics o.b.v. Arthur Pigou – The Economics of Welfare
- Kosten- batenanalyse van rationale actor: individuele opbrengst vs. individuele kost
- Sociaal optimum: totale opbrengst voor iedereen vs. totale kost voor iedereen
- Internaliseer externe effecten => individuele rationaliteit (van persoon die voordelen en nadelen
afweegt) = collectieve rationaliteit
= basisredenering van waaruit law & economics beweging is bestaan
Richard Posner & John Brown
Internalisatie externe kosten inefficient (=onzorgvuldig) handelen bij veroorzaker
Guido Calabresi ‘The Cost of Accidents’
Internalisatie kosten bij cheapest cost avoider
o Aansprakelijkheid wordt gelegd bij degene die het kon voorkomen met de minste inspanning, zo
zorgen we ervoor dat het vermeden wordt aan de goedkoopste kostprijs
Ronald Coase ‘The Problem of Social Cost’
- Ruimer schadeconcept (ook schade als een persoon niet-handelt)
- PIGOU-benadering is eenzijdig (vertrekt vanuit verkeerde schadebegrip):
o Ziet alleen dat handelen van A nadeel berokkent aan B
Causaliteit van A naar B
o Ziet niet dat niet- handelen A (nadeel voor B vermijdt, maar) nadeel aan A berokkent!
- Coase Theorema: efficiëntie niet beïnvloed door de toewijzing van juridische aanspraken (rechten,
aansprakelijkheid) indien betrokkenen vrij zonder kosten kunnen komen tot onderlinge uitwisselingen
o Onderhandelingen zorgen voor de beste oplossingen
Focus op transactiekosten!!
o Prohibitieve transactiekosten => strategisch gedrag leidt tot suboptimaal resultaat
Onmogelijk om via onderhandeling tot oplossing te komen
o Correctie d.m.v. aansprakelijkheidsregels
A.Smith: als iedereen doet wat het beste is voor zichzelf in bepaalde situatie, zorgt dit ook voor de beste oplossing
voor iedereen
Coase: enkel bij onderhandelingen krijg je de beste oplossing
Als je 2 mensen samen ondervraagt, zullen ze niet bekennen als je ze apart ondervraagt, weten ze niet wat
de andere zegt/ doet, ze moeten hier rekening mee houden
Ondervrager kan de “incentives” zo zetten dat ze beide gaan bekennen
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller MarieVdp. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $11.33. You're not tied to anything after your purchase.
