Heb jij binnenkort een toets waarbij jij de rechtstaat in Nederland moet kennen? Dan is deze samenvatting super handig om bij de hand te hebben tijdens het leren! In deze samenvatting wordt o.a. de legaliteitsbeginselen van een rechtstaat besproken, de taken van de politie en wat het OM allemaal do...
§2.1 Hoeveel vrijheid mogen burgers hebben
Er zijn 2 soorten regels: geschreven en ongeschreven regels.
Geschreven regels: Ze beschrijven wat je rechten en plichten zijn in de vorm van een
wet. Deze gelden voor alle burgers. Deze regels worden door het parlement en het kabinet
gemaakt.
Het doel is om:
- Het handhaven van orde
- Het oplossen van conflicten tussen individuen, de overheid en groepen.
Ongeschreven regels: de (meeste) omgangsregels die niet op papier staan, maar wel
veel mensen kennen. Het zijn bepaalde normen, waarde en andere cultuurkenmerken die je
op een bepaalde plek bewust en/of onbewust meekrijgt. Wie zich niet aan bepaalde
ongeschreven regels houdt, valt erg op. Dit proces heet ook wel socialisatie: het nemen van
normen, waarden en andere cultuurkenmerken en het maken van je eigen.
Het hebben van regels is erg belangrijk, omdat anders het recht van de sterkste zou gelden. Een
sociaal contract is een onderlinge overeenkomst tussen burgers en de overheid. Dit om onderlinge
strijd te voorkomen. Mensen moeten zich aan de wet houden.
§2.2 Wie kan de macht van de overheid controleren?
Beginselen van een rechtsstaat:
1. Trias politica (machten gescheiden)
2. Het legaliteitsbeginsel
3. Onafhankelijke rechtspraak
4. Grondrechten
1. Trias politica: een democratische rechtsstaat
Uitvoerende macht:
- De regering
Wetgevende macht:
- De regering
- Het parlement
Rechterlijke macht:
- Rechtbanken
- Hoge raad
- Gerechtshoven
2. Legaliteitsbeginsel: bescherming voor de burgers voor de overheid.
- De overheid moet zich ook aan de rechtsregels houden en hun handelen moeten een basis
hebben in de wet.
- Je mag gestraft worden voor iets als er in de wet staat dat het strafbaar is.
- Een wet die pas is aangenomen mag niet met een terugwerkende kracht worden uitgevoerd.
3. Onafhankelijke rechtsstaat: Rechters staan onafhankelijk van de andere machten.
- Rechter mogen niet ontslagen worden, maar mogen wel zelf ontslag nemen.
- Rechters spreken op basis van wetten, verdragen , jurisprudentie (= alle rechterlijke
uitspraken) en niet op basis van overtuigingen.
1
, Dilemma 1e editie havo/vwo bovenbouw
- Rechters moeten onpartijdig zijn.
- Rechters maken gebruik van rechtsbronnen: bijv wetten
- Rechters hebben burgerlijk recht, bestuursrecht, strafrecht.
Burgerlijk recht: recht op spraak over conflicten tussen burgers.
Bestuursrecht: recht op spraak over conflicten tussen burgers en overheid.
Strafrecht: recht om iemand die een strafbaar feit heeft gepleegd te straffen.
4. Grondrechten:
Er zijn 2 soorten grondrechten: klassieke grondrechten en sociale grondrechten.
Klassieke grondrechten: Rechten die vastgesteld zijn in de grondwet om de vrijheid van de
burgers te beschermen. Deze rechten zijn afdwingbaar bij de rechter en de overheid moeten
deze garanderen. Ook zorgt dit voor een beperking van de overheidsmacht.
- Gelijkheidsrechten: het recht om gelijk behandeld te worden. Discriminatie is niet
toegestaan.
- Politieke rechten: het recht om te stemmen en kiezen.
- Vrijheidsrechten: het recht op vrijheid van meningsuiting, geloofsovertuiging, vergadering,
vereniging.
Sociale grondrechten: Rechten waarvoor de overheid zich actief moet inzetten om deze waar
te maken. Deze zijn niet afdwingbaar bij de rechter.
- Het recht op werk
- Recht op huisvesting
- Recht op onderwijs
- Recht op volksgezondheid
- Recht op bestaanszekerheid
§2.3 Hoe ver mogen politie en justitie gaan?
Politie:
Heeft 3 hoofdtaken:
- Ordehandhaving
- Opsporing
- Hulpverlening
Om deze taken te kunnen uitvoeren heeft de politie verschillende bevoegdheden:
- Het staande houden van verdachten
- Het aanhouden van verdachten
- Het verhoren
- Fouilleren
- Geweld gebruiken
De politie heeft een geweldsmonopolie, wat inhoudt dat zij de enige zijn die geweld mogen
gebruiken. Burgers hebben een geweldsverbod.
Openbaar ministerie:
Zij hebben een hoger bevoegdheid dan de politie en moeten soms akkoord geven voordat de politie
een bepaalde handeling kan doen. Dit doet de officier van justitie die voor het OM werkt.
Zijn rollen zijn:
- Hij leidt het opsporingsonderzoek
- Beslist of iemand strafrechtelijk wordt vervolgd
- Kan bepaalde verdachte zelf straffen
- Hij zorgt ervoor dat de vonnis van de rechter wordt uitgevoerd.
2
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller AhlamS. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.50. You're not tied to anything after your purchase.
