Summary
Handboek Journalistieke Ethiek samenvatting H3, 4, 6, 9 en 10
- Course
- Institution
- Book
Samenvatting van het Handboek Journalistieke Ethiek hoofdstuk 3,4,6,9 en 10 voor eerstejaars HBO Journalistiek studenten.
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
sannavandommelen
Reviews received
Content preview
Handboek journalistieke ethiek samenvattingH3: zelfregulering
De vrijheid van meningsuiting wordt het beste gewaarborgd door een goed functionerend
systeem van zelfregulering. Met zelfregulering wordt bedoeld dat de professionals zelf hun
beroepsnormen formuleren en dat ze toezicht houden op de naleving daarvan.
Die beroepsnormen zijn terug te vinden in gedragscodes. Lange tijd waren er alleen soorten
en maten: internationale codes, landelijke codes van beroepsorganisaties en codes van de
Raden voor de Journalistiek. Ook hebben veel redacties van nieuwsorganisaties hun eigen
redactionele code.
De Nederlandse en Belgische Raad voor de Journalistiek zijn instanties die klachten
behandelen en daardoor jurisprudentie tot stand brengen waarin de beroepsnormen
voortdurend up-to-date worden gehouden. Zij kennen twee typen klachten: klachten over
de inhoud van een publicatie en klachten over de werkwijze van een journalist. Belangrijke
aspecten bij het al dan niet behandelen van klachten zijn: de bevoegdheid van de Raad, de
toetsingsnorm en de betekenis van de uitspraken voor klagers en voor de journalistieke
beroepspraktijk.
Niet alleen de Raad oordeelt over journalistieke zorgvuldigheid, ook de (nieuws)ombudsman
doet dat. De mate van zijn onafhankelijkheid is hierbij van belang. De ombudsman is in
Nederland en België een zeldzaam fenomeen geworden. Ze zijn in beide landen op de
vingers van één hand te tellen.
Wil een klager een schadevergoeding omdat hij bijvoorbeeld van mening is dat hij ernstige
reputatieschade of forse materiele schade heeft opgelopen, dan moet hij zich via een civiele
procedure tot de rechter wenden.
Een goed functionerend systeem van zelfregulering voorkomt ingrijpen door de overheid.
Het is beter dat vakgenoten zelf regels opstellen voor een verantwoorde beroepsuitoefening
dan dat de overheid dat doet. Bovendien is zelfregulering efficiënter en effectiever dan
wettelijke maatregelen en procedures zijn. Efficiënter omdat toetsing sneller en goedkoper
is: er zijn minder drempels dan bij een gang naar de rechter. Effectiever, omdat kritiek van
vakgenoten misschien wel net zo hard aankomt als (of zelfs harder dan) een veroordeling
door de rechter. Bovendien is zelfregulering complementair aan de wet, is de toetsingsnorm
van de Raad ruimer en kan men zich dus makkelijker en over meer zaken uitspreken dan de
rechter. Zo kan niet alleen worden opgetreden tegen gedragingen die in strijd zijn met de
wet. Ook is optreden mogelijk tegen handelingen die maatschappelijk ongewenst zijn, maar
waar juridisch gezien niets op aan te merken is.
Zelfregulering houdt in dat een beroepsgroep zijn eigen vak normen formuleert en toeziet
op naleving daarvan. In de journalistiek gebeurt dat door middel van al dan niet geschreven
gedragscodes, de ombudsman en de Raad voor de Journalistiek.
Burgers die zich door een publicatie in de media geschaad voelen, kunnen een klacht
indienen bij de Raad voor de Journalistiek. De uitspraken (conclusies) zijn niet alleen van
, belang voor de klagers, maar zeker ook voor de beroepsgroep als geheel. Omdat
journalistieke gedragingen te beoordelen en overwegingen te formuleren bij de genomen
beslissingen worden ethische normen ontwikkeld. De Raad is in die zin ook een
‘normenontwikkelaar’ voor de beroepsgroep, zeker wanneer het om nieuwe kwesties gaat,
zoals het verwijderen van interviews uit het digitale archief of het anonimiseren van
personen. Bovendien heeft de Raad de mogelijkheid om een oordeel te geven over een
kwestie zonder dat er een klacht is ingediend. Dat wordt een ‘ambtshalve uitspraak’
genoemd. Wanneer zich zaken voordoen die maatschappelijk tot veel beroering leiden, kan
de Raad gevraagd worden daarop zijn visie te geven. Dan gaat het bijvoorbeeld over het
gebruik van de verborgen camera in informatieve programma’s of over het gebruiken van
gestolen informatie. Of over het publiceren van foto’s van slachtoffers die van sociale
netwerksites als Facebook waren gehaald. Op die manier kan de Raad een actievere rol
spelen in het publieke debat, maar ook in het vak debat.
Een redactiecode heeft de functie van richtsnoer vooraf en toetssteen achteraf. De
individuele journalist of de redactie kan de gedragscode te hulp roepen wanneer er een
ethische knoop moet worden doorgehakt. Codes hebben meer de functie van richtlijnen dan
van regels waaraan iedereen zich moet houden. Journalisten hebben hierin een keus: ofwel
de bepalingen uit de gedragscode toepassen ofwel uitleggen waarom dat niet gebeurt.
Iemand kan goede argumenten hebben om de gedragscode niet te volgen. Daarover kan in
het redactieoverleg gediscussieerd worden.
Een gedragscode kan ook gezien worden als een ‘kwaliteitsgarantie’ voor het publiek. De
door de beroepsgroep zelf geformuleerde ethische richtlijnen geven de mediaconsument
meer inzicht in ‘hoe journalistiek werkt’. De lezer of kijker krijgt een instrument in handen
om te beoordelen of de ‘eigen’ krant of omroep aan de kwaliteitseisen voldoet en om aan de
bel te trekken wanneer hij of zij vindt dat dat onvoldoende het geval is.
H4: Mediaverantwoording
Van redacties en individuele journalisten wordt verwacht dat ze zich transparant en
toetsbaar opstellen. Ze moeten het publiek informeren over wie ze zijn, hoe ze werken en
waarom ze welke afwegingen gemaakt hebben. Ze moeten ook antwoord geven op vragen
van het publiek en op kritiek reageren. Mediaverantwoording is hier de centrale term.
Redacties en journalisten moeten mediaverantwoording afleggen omdat het publiek van
journalisten verlangt dat ze zich verantwoordelijk opstellen en daarom ook verantwoording
afleggen. Een verplichting is dat niet. In de praktijk is de ene redactie daarmee veel
scheutiger dan de andere.
In een groot aantal Europese landen bestaat er een zeer verschillende praktijk van
mediaverantwoording. Van een zeer uitgewerkt systeem in Duitsland tot in mindere mate in
Spanje en landen als Oostenrijk of Italië waar nauwelijks instrumenten van
mediaverantwoording bestaan.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller sannavandommelen. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.90. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
52510 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now