Samenvatting Filosofie en Ethiek Hoorcolleges + boek
16 views 2 purchases
Course
Filosofie En Ethiek
Institution
Vrije Universiteit Amsterdam (VU)
Book
Wat is wetenschap?
Samenvatting van het vak Filosofie en Ethiek, gebaseerd op de hoorcolleges en aangevuld met de hoofdstukken uit het boek.
Cijfer dat ik gehaald heb met leren van deze samenvatting: 9.1
samenvatting filosofie en ethiek hoorcolleges en boek hoofdstuk 1 tm 13 en 18 tm 22
Connected book
Book Title:
Author(s):
Edition:
ISBN:
Edition:
Written for
Vrije Universiteit Amsterdam (VU)
Gezondheid En Leven
Filosofie En Ethiek
All documents for this subject (22)
Seller
Follow
julia2511
Content preview
Hoorcollege 1
Slodderwetenschap is de laatste jaren opgekomen, dat is als mensen minder vertrouwen hebben in
de wetenschap. Dit is opgekomen naar de Stapel-affaire, het bleek dat deze man had gefraudeerd.
Constatering Levelt: mensen als Stapel zijn uitzonderingen, maar veel wetenschap is slordig gebruik
van wetenschap.
Publicatiebias: mislukte experimenten worden niet gepubliceerd
Gebrek aan herhaling van onderzoek (en dus geen controle)
Statistische incompetentie en desinteresse in statistiek
Geen of nauwelijks besef van wetenschapsethiek
Common sense beeld van wetenschap WORDT bedreigd door sloppy science
- Wetenschappelijke kennis is objectief
- De wetenschappelijke methode is dé manier om kennis over de wereld te verkrijgen
- Wetenschap is waardevrij
- In wetenschap spelen externe invloeden geen rol, alles draait om (empirisch) bewijs
- Wetenschappers zijn op zoek naar de waarheid
Voorwaarde van objectiviteit is dan dat er heldere begripsvorming is. Begrippen moeten
operationeel zijn, gespecificeerd en meetbaar. Ideaal: vrij van persoonlijke opvattingen / cultureel
bepaalde waarde. IQ test is ook niet helemaal objectief, want kinderen oefenen deels al.
Kan wetenschappelijke kennis objectief zijn? Moet je hoe dan ook streven naar objectiviteit?
Het bestaan van sloppy science is geen aanleiding om kritisch te kijken naar wetenschappelijk
onderzoek. Sloppy science moet worden uitgebannen en ervoor zorgen dat het common sense beeld
weer werkelijkheid wordt. Als dat lukt, betekent dit dan dat wetenschap toch objectief is?
Zijn wetenschappers op zoek naar waarheid? Hoe behoren wetenschappers te werk te gaan? Er is
verwachting dat co-auteurschap en de acceptatie van wetenschappelijke kennis een corrigerende
werking is en er ontstaat een schijn van interne controle.
Sociaal maatschappelijke of culturele invalshoek
- Politieke opvattingen stamcelonderzoek
- Autoritair georganiseerde cultuur
Ethische invalshoek
- De onafhankelijkheid van wetenschappelijk onderzoek
Wetenschapsfilosofische invalshoek
- Processen van verificatie en falsificatie
- Reputatie van wetenschappers
- Peer review en andere controlemechanismen betrouwbaar?
Rol van persoonlijke opvattingen/aangehangen waarden/levensbeschouwelijke visie
Cursus: klopt het common sense beeld van wetenschap?
Hoe is onderzoek naar betrouwbaar onderzoek te onderzoeken? Niet via wetenschappelijk
onderzoek, dan is er een probleem van circulariteit. De filosoof vraagt: wat bedoel je precies en klopt
het wel? Centrale vraag: wat is wetenschap? Er is een standaardopbouw in de wetenschap.
Standaardbeeld van wetenschap. Belangrijkste opvattingen:
- Wetenschappelijke kennis is objectief
- Naast wetenschappelijke kennis zijn er geen andere vormen van kennis
- Rol van verificatie/confirmatie
KARL POPPER. Belangrijkste opvattingen (H7)
- Zeer kritisch/negatief over de mogelijkheid van objectieve kennis
- Zeer kritisch/negatief over de waarde van verificatie/confirmatie
- In plaats van verificatie komt falsificatie (van bevestiging naar weerlegging)
1
, THOMAS KUHN. Belangrijkste opvattingen (H8)
Een wetenschappelijke theorie is het resultaat van: empirische gegevens, theorievorming,
subjectieve en objectieve criteria, psychologische factoren, sociale factoren.
Sociologie van de Wetenschappelijke Kennis (SWK) (H9)
- Feiten als resultaat van een onderhandelingsproces: wat uiteindelijk als ‘feit’ telt, wordt
bepaald door wetenschappelijke argumenten en (sociale) belangen
- Sociale factoren (machtsverhoudingen binnen de wetenschap) zijn doorslaggevend bij de
acceptatie van wetenschappelijke kennis
Actor-netwerk theorie van Latour (H10)
- De verwevenheid van wetenschap, technologie, economie, politiek en maatschappij
- De acceptatie van wetenschappelijke kennis is een kwestie van een ‘heterogeen netwerk’
van theorieën, apparaten, statistiek, wetenschappers, ondersteunend personeel, politieke
richtlijnen, economische omstandigheden en vooral veel geld
- BETA*NAM
Knowledge Filter (H11)
- In de loop van de tijd worden onjuiste hypothesen en theorieën geëlimineerd
- Hoe? Door onderlinge controle en consensus over resultaten van onderzoek
- Hoe komt consensus binnen de wetenschappelijke gemeenschap tot stand? Op grond van
bewijs of via sociale mechanismen?
Commom sense verondersteld dé wetenschappelijk methode, een vast recept om elk probleem op te
lossen. Zorgverleners worden aangemoedigd om ‘evidence based’ te werken, een therapie/medicijn
waarvan bewezen is dat het effectief is.
Niet wetenschappelijk onderbouwde behandelingen zouden geen plaats mogen hebben in onze
samenleving, dit is een sciëntistische visie. De sciëntist meent dat er maar één vorm van kennis is
(wetenschappelijke kennis) en dat alle andere vormen van kennis herleid kunnen worden tot
wetenschap of het label ‘kennis’ niet waard zijn. De sciëntist neemt aan dat er geen grenzen zijn aan
het bereik van de wetenschappen. Alles is wetenschappelijk te onderzoeken en wat
wetenschappelijk niet vaststelbaar is, bestaat dus niet of is ongeldig.
Tegenover deze visie staat de traditionele visie (Dyson), er zijn vele vormen van kennis. Naast
wetenschappelijke kennis is er kennis van goed en kwaad, genade en schoonheid, etc. Ook is er
kennis van de menselijke natuur die niet is afgeleid van wetenschappelijke resultaten, maar van
geschiedenis, literatuur of omgang met mensen. Ook kan kennis verkregen zijn door meditatie of
religie. Volgens Dyson komt de wetenschap op een grens bij het bestuderen van bepaalde
verschijnselen zonder dat de realiteitswaarde van die verschijnselen moet worden ontkend.
Artsen overschatten soms de geneeskunde, vooral in situaties waarbij patiënten lijden en gaan
overlijden. De grens van de medische wetenschap komt ook naar voren bij onbegrepen klachten en
aandoeningen. Er zijn behandelingen die bewezen effectief zijn, maar ook behandelingen die niet
bewezen zijn. In het geval van somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten (SOLK)
ontbreken zelfs de minste aanwijzingen voor een lichamelijke stoornis. De geneeskunde stuit hier op
een grens. De arts kan geen medicijn voorschrijven.
Sciëntist: klachten die niet via biomedische weg vast zijn te stellen, bestaan niet
Traditioneel: erkent klachten wel als reëel.
Wetenschappers zijn onafhankelijk, maar het blijkt dat wetenschappers steeds nadrukkelijker
onderworpen worden aan sturing en controle van buitenaf. Er is economisering van
wetenschappelijk onderzoek en de politiek krijgt een greep op de onderzoeken/universiteiten. Er
komen steeds meer verhalen van fraude of niet gevolgde procedures naar buiten. Het probleem is
2
, dat hierbij ook intern wetenschappelijke controlemechanismen faalden: onderzoeksprotocollen en
peer review waren niet genoeg om het te voorkomen.
Er zijn gedragscodes ontwikkelt waaraan wetenschappers zich moeten houden. Deze doen vaak een
beroep op de normen van Merton (H1 en 2).
Hoorcollege 2
Het doel van de NORMEN VAN MERTON: het vergroten van de betrouwbaarheid van wetenschappelijke
kennis en het voorkomen van misstanden in de wetenschap. Het zijn de ongeschreven regels van de
wetenschappelijke gemeenschap.
Communisme: de resultaten van wetenschappelijk onderzoek moeten openbaar toegankelijk zijn.
Basisidee van communisme: ontwikkelde kennis is gezamenlijk bezit, onderzoeksgegevens moeten
beschikbaar zijn voor anderen ter controle en om op voort te kunnen bouwen.
Universalisme: de beoordeling van wetenschappelijke kennis is onafhankelijk van ras, geslacht,
sociale positie, nationaliteit, religieuze identiteit, etc.
Basisidee: kennis uitsluitend beoordelen op grond van ‘onpersoonlijke criteria’. Let op verschil tussen
beoordeling van kennis en waardering en toepassing van kennis. Het gaat alleen om beoordeling van
het werk (door medewetenschappers, klopt het?), maar niet over de waardering en toepassing.
Disinterestedness: de persoonlijke opvattingen en gevoelens van de onderzoeker mogen geen
invloed uitoefenen op de resultaten.
Basisidee: de resultaten van de onderzoeker worden niet beïnvloed door persoonlijke of
professionele belangen.
Opvattingen over de zin van experimenten zijn niet verboden, zolang ze berusten op resultaten waar
onder wetenschappers consensus over bestaat. Wetenschap bouwt juist voort op de eerdere gelegde
basis door andere onderzoekers.
Toch lijkt disinterestedness een ideaal dat nagestreefd dient te worden: wetenschappers streven
naar objectiviteit.
Organized Scepticism: systematisch wantrouwen ten opzichte van elk wetenschappelijk resultaat.
Er bestaat niet een eenduidig criterium om te bepalen of een hypothese ‘voldoende’ is getest. 100%
zekerheid bestaat niet in de empirische wetenschappen.
H3: Wetenschap is geen activiteit die per definitie losstaat van tijd, plaats en gewoonten van een
bepaalde samenleving of cultuur. Darwin vertoond ook vaak plaatjes met een rijtje mannen.
Wetenschap is soms cultuurgebonden. Het ideaal ‘cultuurvrije wetenschap’ zegt dat wetenschap
tijdloze kennis moet verwerven; kennis onafhankelijk van wat in een cultuur als acceptabel wordt
gezien en altijd geldig zou moeten zijn.
Ook religieuze overtuigingen kunnen invloed uitoefenen op het wereldbeeld. De fysico-theologie
onderzocht de natuur proefondervindelijk met het doel om bewijs te vinden voor het bestaan van
een wijze en machtige God. Zij namen wetenschap als uitgangspunt, maar deden zelf geen
wetenschappelijk onderzoek. Fisico-theologen oefenden ook invloed uit op de stand van zaken in de
wetenschap, hetzij bescheiden. Geloofsopvattingen stimuleerden het stellen van een bepaald soort
vragen. Het onderzoek veranderde niet door deze opvattingen. Het komt in feite overeen met de
bijna algemeen geaccepteerde methodologische naturalisme, verschijnselen moeten alleen in
termen van natuurlijke processen worden verklaard (en dus niet door een schepper).
Aanhangers van ID vinden dit wel relevant, het komt voort uit onvrede met het methodologisch
naturalisme. Aanhangers van ID beweren dat het noodzakelijk is voor het verklaren van het ontstaan
3
, van leven om een ontwerper te introduceren. Hierbij speelt religie van de wetenschapper een grote
rol.
Het common sense-beeld zegt dat wetenschap over objectieve feiten gaat, niet over waarde.
Wetenschap is waardevrij (H3). Wat is waardevrij? Wetenschap is:
- autonoom: alleen wetenschappers (en niet de politiek of het bedrijfsleven) bepalen welke
onderzoeksvragen de moeite waard zijn.
- neutraal: de keuze van de onderzoeksvragen door wetenschappers wordt niet beïnvloed
door bijvoorbeeld religieuze of politieke overtuigingen of financiële belangen
- onafhankelijk: bij de acceptatie van wetenschappelijke kennis spelen morele oordelen of
bijvoorbeeld ideologische opvattingen geen rol
- niet normatief: onderzoekers zijn niet verantwoordelijk voor maatschappelijke toepassing
van hun onderzoek, ze beschrijven uitsluitend de feiten
Er zijn 3 fases in wetenschappelijk onderzoek: (1) voordat het onderzoek start, (2) waarin het
onderzoek plaatsvindt en (3) nadat het onderzoek is afgerond.
In fase 1 speelt vaak vooral maatschappelijke relevantie een rol en in fase 3 over de toepassing.
Onderscheiding van waarden
- Epistemische waarden: bij de evaluatie van hypotheses en theorieën (precisie,
nauwkeurigheid; reikwijdte, waar gelden theorieën?)
- niet-epistemische waarden: maken morele oordelen, ideologische opvattingen of religieuze
overtuigingen deel uit van de gronden die de aanname of verwerping van wetenschappelijke
claims bepalen?
Is wetenschap een zuiver rationeel? Gaat het uitsluitend over feiten en is er geen rol voor niet-
epistemische waarden?
Darwins evolutietheorie wordt samengevat in een plaatje: dit zou een tijdloze weergaven van de
wetenschappelijke theorie moeten zijn. Zit er een waarde in? Bijvoorbeeld dat de mens het eindpunt
is van de evolutie. Of dat alle plaatjes over evolutietheorie mannen zijn, plaatje is erg cultureel
geladen. In wetenschappelijk onderzoek zijn dus (on)bewust epistemische waarden aanwezig.
Om welke epistemische waarde kan het gaan? Rol van taal en cultuur, maatschappelijke opvattingen,
levensbeschouwelijke opvattingen, financiële belangen, status en prestige.
Taal: heeft noodzakelijk invloed op weergaven van wetenschappelijk onderzoek, geprobeerd om
neutrale taal te ontwikkelen
Cultuur: besef culturele bepaaldheid van wetenschappelijk onderzoek
Voorbeeld taal: Darwin publiceerde zijn reisverslag pas veel later na zijn reis, mogelijk vanwege angst
voor de heersende conservatieve opvattingen. Wallace stuurt een brief met zijn eigen
evolutietheorie aan Darwin, Darwin gaat snel zijn eigen theorie publiceren. Waarom was Darwin’s
theorie zo succesvol? Hij gebeurd veel anekdotes, theorie op aantrekkelijke manier verkopen. Hij
gebruikte taal op zo’n manier dat mensen overtuigd raakten.
Evidence suggest: bewijs suggereert, lijkt aan te tonen, heeft aangetoond. Door taalgebruik leek het
alsof het bewijs was toegenomen, taal wordt zo gebruikt dat het lijkt alsof alles klopt.
Passieve eicel en de actieve zaadcel: eicel speelt actieve rol in 1890 al bekend, maar in 1980 pas
geaccepteerd in wetenschap. Man werd gezien als diegene die versierde, idee zat zo vast dat men
niet zag dat de vrouw ook een actieve rol kan spelen.
Is wetenschap tijdloos onderdeel van de maatschappij? Maatschappelijke opvattingen spelen een rol
in de beschrijving van wetenschap.
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller julia2511. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.42. You're not tied to anything after your purchase.
