Diagnostisch onderzoek
Inhoudsopgave
Deel 1 – samenvatting Luteijn................................................................................................................2
Hoofdstuk 1........................................................................................................................................2
Hoofdstuk 4........................................................................................................................................4
Hoofdstuk 8........................................................................................................................................5
Hoofdstuk 10......................................................................................................................................6
Hoofdstuk 11......................................................................................................................................7
Deel 2 – samenvatting psychodiagnostiek..............................................................................................8
Hoofstuk 1 Diagnostiek: inschatten van mensen................................................................................8
1.1 Besliskunde...............................................................................................................................8
1.2 Correlaties................................................................................................................................9
1.3 Fouten in ons beoordelingsvermogen......................................................................................9
1.4 Remedies tegen beoordelingsfouten........................................................................................9
Hoofdstuk 2 Kenmerken van en kwaliteitseisen aan diagnostische instrumenten...........................10
2.1 Drie soorten diagnostische instrumenten...............................................................................10
2.2 Wat maakt een test een goede test?......................................................................................11
2.3 COTAN....................................................................................................................................13
2.4 Goede instrumenten vereisen goede diagnosten...................................................................13
Hoofdstuk 3 Intake en probleemanalyse..........................................................................................14
3.1 Diversiteit in soorten intakegesprekken en probleemanalyses..............................................14
3.2 Luisteren: een state of mind...................................................................................................15
3.3 Van luisteren naar analyseren................................................................................................15
3.4 Afbakenen van de vraagstelling..............................................................................................16
3.5 Operationaliseren van begrippen...........................................................................................17
3.6 Resultaat van de intake: de probleemanalyse........................................................................17
Hoofdstuk 4 Contextkennis..............................................................................................................18
4.1 Beoordelen: vergelijken met een norm..................................................................................18
4.2 Competentieprofielen in bedrijven en organisaties................................................................18
4.3 Contextkennis in ggz, onderwijs, opvoeding en zorg..............................................................19
4.4 Professionaliteit = diagnostische kennis + contextkennis + X.................................................20
Hoofdstuk 5 Hypothesetoetsend model en instrumentkeuze..........................................................20
5.1 Het hypothesetoetsend model (HTM)....................................................................................20
, 5.2 De empirische cyclus in de wetenschap..................................................................................20
5.3 Het hypothesetoetsend model: startpunt in de instrumentkeuze..........................................21
5.4 Instrumenten..........................................................................................................................21
5.5 Definitieve instrumentkeuze...................................................................................................25
Hoofdstuk 6 Testafname, meting en scoring....................................................................................26
6.1 De testdag...............................................................................................................................26
6.2 Keuze normtabellen................................................................................................................27
6.3 Scoren.....................................................................................................................................27
Hoofdstuk 7 Verwerking en interpretatie van onderzoeksgegevens................................................29
7.1 Interpretatie testgegevens: van vaktaal naar lekentaal..........................................................29
7.2 Empirische relaties tussen simpele testscores en de complexe werkelijkheid.......................29
7.3 De betekenis van enkelvoudige en gecombineerde testuitslagen..........................................30
7.4 Circumplexen en het brainstormdocument: onmisbare hulpmiddelen..................................30
Hoofdstuk 8 Rapporteren en adviseren............................................................................................31
8.1 Het psychologische rapport....................................................................................................31
8.2 Het technisch-professionele verslag.......................................................................................31
8.3 Het cliëntverslag.....................................................................................................................31
8.4 Nabespreking en advisering....................................................................................................33
Hoofdstuk 9.3 Nederlandse Persoonlijkheidsvragenlijst (NPV)........................................................33
Deel 1 – samenvatting Luteijn
Hoofdstuk 1
Het toetsen van een theorie vereist vijf diagnostische handelingen:
, 1) De voorlopige theorie wordt omgezet in concrete hypothesen
2) Een specifiek onderzoeksinstrumentarium wordt gekozen dat de geformuleerde
hypothesen kan ondersteunen dan wel verwerpen
3) Er worden voorspellingen gedaan over resultaten of uitkomsten op dit
instrumentarium, zodat op voorhand duidelijk is wanneer de hypothesen aanvaard of
verworpen zullen worden
4) Instrumenten worden afgenomen en verwerkt
5) Op grond van de verkregen resultaten worden de hypothesen op beargumenteerde
wijze aanvaard of verworpen
De meeste vragen van cliënten, verwijzers en psychodiagnostici kunnen herleid worden tot
vijf basisvragen:
1) Onderkenning: wat zijn de problemen, wat lukt er nog en wat gaat mis?
2) Verklaring: waarom zijn bepaalde problemen er en wat houdt ze in stand?
3) Predictie: hoe zullen de problemen van de cliënt zich in de toekomst verder
ontwikkelen?
4) Indicatie: hoe kunnen de problemen verholpen worden?
5) Evaluatie: zijn de problemen voldoende verholpen als gevolg van de interventie?
Een verklaring van een probleem bevat het probleem zelf, de condities die het optreden van
het probleem verklaren en de relatie tussen deze twee. Verklaringen kunnen ingedeeld worden
volgens:
1) De locus, hierbij gaat het om een verklaringsfactor in de persoon zelf
2) De aard van controle, de oorzaak of de reden
3) Synchrone en diachrone verklaringscondities: diachrone condities gaat aan het gedrag
vooraf en synchrone condities vallen in de tijd samen met het te verklaren gedrag
4) Inducerende en continuerende condities: inducerende condities doen een
gedragsprobleem ontstaan en continuerende condities houden het probleem in stand
De diagnostische cyclus van wetenschappelijk onderzoek bestaat uit vijf stappen:
1) Observatie is het verzamelen en groeperen van empirisch materiaal waaruit gedachten
over de totstandkoming en het voortduren van probleemgedrag gevormd worden
2) Inductie omvat de formulering van theorie en hypothesen over het gedrag
3) Uit die hypothesen worden in de fase van de deductie toetsbare voorspellingen
afgeleid
4) In de toetsingsfase wordt aan de hand van nieuw materiaal nagegaan of de
voorspellingen juist of onjuist zijn
5) Het voorgaande leidt ten slotte tot de evaluatie
Een hypothese wordt gedefinieerd als een veronderstelling over een samenhang in de
werkelijkheid, die zo geformuleerd is dat er concrete, verifieerbare voorspellingen uit af te
leiden zijn. Het diagnostisch onderzoek bestaat uit de volgende stappen:
1) Hypothesevorming
2) Keuze van de onderzoeksmiddelen
3) Formulering van toetsbare voorspellingen
4) Afname en scoring
5) Argumentatie
Een test wordt beoordeeld op de volgende punten:
1) Uitgangspunten van de testconstructie: het gebruiksdoel, de meetpretentie, de
theoretische herkomst en de relevantie van de testinhoud
, 2) Kwaliteit van het testmateriaal: standaardisatie, het scoringssysteem, de instructie, de
gebruikte materialen, de inhoud van de items en de efficiëntie van de test
3) Kwaliteit van de handleiding: de informatie die verstrekt wordt aan de testgebruiker
om te helpen de uitslag te interpreteren
4) Kwaliteit van de normen: aan- of afwezigheid van normen, voldoende representatief,
voldoende grootte en overeenkomst van de normeringsgroep met het doel van de test
5) Kwaliteit van de betrouwbaarheidsgegevens: interne consistentie, test-hertest,
vergelijking over beoordelaars
6) Begripsvaliditeit
7) Criteriumvaliditeit
Enkele ethische regels waar psychologen zich aan moeten houden, zijn:
1) Geen discriminatie
2) Geen misbruik maken van de deskundigheid of van het overwicht in een bepaalde
situatie
3) Geen andere dan de professionele relatie onderhouden
4) Verplichting tot geheimhouding
Test fairness houdt in dat de aanwezigheid van bias ontbreekt, er een gelijke behandeling van
personen is in het testproces, er gelijkheid is van de uitkomsten van de testen en dat er gelijke
gelegenheid is om iets te leren.
Hoofdstuk 4
Gedragsobservatie is waarneming, met de bedoeling conclusies te trekken. Observatie kan
worden beïnvloedt door de volgende factoren:
1) Het leniency-effect: de neiging om vrienden en bekenden hoger in te schatten op
bepaalde eigenschappen
2) Het halo-effect: de neiging om alle eigenschappen te beoordelen in de richting van een
algemene indruk, in plaats van op zichzelf staand
3) De logica-fout: de neiging om gelijksoortige oordelen te geven op eigenschappen die
logisch met elkaar verbonden lijken te zijn, hoewel die eigenschappen in
werkelijkheid geheel los van elkaar kunnen staan
4) De contrastfout: de neiging om anderen tegengesteld aan zichzelf op een bepaalde
eigenschap te beoordelen
5) De neiging om vooral gemiddelde scores te geven en extreme oordelen te vermijden
Inhoudsopgave
Deel 1 – samenvatting Luteijn................................................................................................................2
Hoofdstuk 1........................................................................................................................................2
Hoofdstuk 4........................................................................................................................................4
Hoofdstuk 8........................................................................................................................................5
Hoofdstuk 10......................................................................................................................................6
Hoofdstuk 11......................................................................................................................................7
Deel 2 – samenvatting psychodiagnostiek..............................................................................................8
Hoofstuk 1 Diagnostiek: inschatten van mensen................................................................................8
1.1 Besliskunde...............................................................................................................................8
1.2 Correlaties................................................................................................................................9
1.3 Fouten in ons beoordelingsvermogen......................................................................................9
1.4 Remedies tegen beoordelingsfouten........................................................................................9
Hoofdstuk 2 Kenmerken van en kwaliteitseisen aan diagnostische instrumenten...........................10
2.1 Drie soorten diagnostische instrumenten...............................................................................10
2.2 Wat maakt een test een goede test?......................................................................................11
2.3 COTAN....................................................................................................................................13
2.4 Goede instrumenten vereisen goede diagnosten...................................................................13
Hoofdstuk 3 Intake en probleemanalyse..........................................................................................14
3.1 Diversiteit in soorten intakegesprekken en probleemanalyses..............................................14
3.2 Luisteren: een state of mind...................................................................................................15
3.3 Van luisteren naar analyseren................................................................................................15
3.4 Afbakenen van de vraagstelling..............................................................................................16
3.5 Operationaliseren van begrippen...........................................................................................17
3.6 Resultaat van de intake: de probleemanalyse........................................................................17
Hoofdstuk 4 Contextkennis..............................................................................................................18
4.1 Beoordelen: vergelijken met een norm..................................................................................18
4.2 Competentieprofielen in bedrijven en organisaties................................................................18
4.3 Contextkennis in ggz, onderwijs, opvoeding en zorg..............................................................19
4.4 Professionaliteit = diagnostische kennis + contextkennis + X.................................................20
Hoofdstuk 5 Hypothesetoetsend model en instrumentkeuze..........................................................20
5.1 Het hypothesetoetsend model (HTM)....................................................................................20
, 5.2 De empirische cyclus in de wetenschap..................................................................................20
5.3 Het hypothesetoetsend model: startpunt in de instrumentkeuze..........................................21
5.4 Instrumenten..........................................................................................................................21
5.5 Definitieve instrumentkeuze...................................................................................................25
Hoofdstuk 6 Testafname, meting en scoring....................................................................................26
6.1 De testdag...............................................................................................................................26
6.2 Keuze normtabellen................................................................................................................27
6.3 Scoren.....................................................................................................................................27
Hoofdstuk 7 Verwerking en interpretatie van onderzoeksgegevens................................................29
7.1 Interpretatie testgegevens: van vaktaal naar lekentaal..........................................................29
7.2 Empirische relaties tussen simpele testscores en de complexe werkelijkheid.......................29
7.3 De betekenis van enkelvoudige en gecombineerde testuitslagen..........................................30
7.4 Circumplexen en het brainstormdocument: onmisbare hulpmiddelen..................................30
Hoofdstuk 8 Rapporteren en adviseren............................................................................................31
8.1 Het psychologische rapport....................................................................................................31
8.2 Het technisch-professionele verslag.......................................................................................31
8.3 Het cliëntverslag.....................................................................................................................31
8.4 Nabespreking en advisering....................................................................................................33
Hoofdstuk 9.3 Nederlandse Persoonlijkheidsvragenlijst (NPV)........................................................33
Deel 1 – samenvatting Luteijn
Hoofdstuk 1
Het toetsen van een theorie vereist vijf diagnostische handelingen:
, 1) De voorlopige theorie wordt omgezet in concrete hypothesen
2) Een specifiek onderzoeksinstrumentarium wordt gekozen dat de geformuleerde
hypothesen kan ondersteunen dan wel verwerpen
3) Er worden voorspellingen gedaan over resultaten of uitkomsten op dit
instrumentarium, zodat op voorhand duidelijk is wanneer de hypothesen aanvaard of
verworpen zullen worden
4) Instrumenten worden afgenomen en verwerkt
5) Op grond van de verkregen resultaten worden de hypothesen op beargumenteerde
wijze aanvaard of verworpen
De meeste vragen van cliënten, verwijzers en psychodiagnostici kunnen herleid worden tot
vijf basisvragen:
1) Onderkenning: wat zijn de problemen, wat lukt er nog en wat gaat mis?
2) Verklaring: waarom zijn bepaalde problemen er en wat houdt ze in stand?
3) Predictie: hoe zullen de problemen van de cliënt zich in de toekomst verder
ontwikkelen?
4) Indicatie: hoe kunnen de problemen verholpen worden?
5) Evaluatie: zijn de problemen voldoende verholpen als gevolg van de interventie?
Een verklaring van een probleem bevat het probleem zelf, de condities die het optreden van
het probleem verklaren en de relatie tussen deze twee. Verklaringen kunnen ingedeeld worden
volgens:
1) De locus, hierbij gaat het om een verklaringsfactor in de persoon zelf
2) De aard van controle, de oorzaak of de reden
3) Synchrone en diachrone verklaringscondities: diachrone condities gaat aan het gedrag
vooraf en synchrone condities vallen in de tijd samen met het te verklaren gedrag
4) Inducerende en continuerende condities: inducerende condities doen een
gedragsprobleem ontstaan en continuerende condities houden het probleem in stand
De diagnostische cyclus van wetenschappelijk onderzoek bestaat uit vijf stappen:
1) Observatie is het verzamelen en groeperen van empirisch materiaal waaruit gedachten
over de totstandkoming en het voortduren van probleemgedrag gevormd worden
2) Inductie omvat de formulering van theorie en hypothesen over het gedrag
3) Uit die hypothesen worden in de fase van de deductie toetsbare voorspellingen
afgeleid
4) In de toetsingsfase wordt aan de hand van nieuw materiaal nagegaan of de
voorspellingen juist of onjuist zijn
5) Het voorgaande leidt ten slotte tot de evaluatie
Een hypothese wordt gedefinieerd als een veronderstelling over een samenhang in de
werkelijkheid, die zo geformuleerd is dat er concrete, verifieerbare voorspellingen uit af te
leiden zijn. Het diagnostisch onderzoek bestaat uit de volgende stappen:
1) Hypothesevorming
2) Keuze van de onderzoeksmiddelen
3) Formulering van toetsbare voorspellingen
4) Afname en scoring
5) Argumentatie
Een test wordt beoordeeld op de volgende punten:
1) Uitgangspunten van de testconstructie: het gebruiksdoel, de meetpretentie, de
theoretische herkomst en de relevantie van de testinhoud
, 2) Kwaliteit van het testmateriaal: standaardisatie, het scoringssysteem, de instructie, de
gebruikte materialen, de inhoud van de items en de efficiëntie van de test
3) Kwaliteit van de handleiding: de informatie die verstrekt wordt aan de testgebruiker
om te helpen de uitslag te interpreteren
4) Kwaliteit van de normen: aan- of afwezigheid van normen, voldoende representatief,
voldoende grootte en overeenkomst van de normeringsgroep met het doel van de test
5) Kwaliteit van de betrouwbaarheidsgegevens: interne consistentie, test-hertest,
vergelijking over beoordelaars
6) Begripsvaliditeit
7) Criteriumvaliditeit
Enkele ethische regels waar psychologen zich aan moeten houden, zijn:
1) Geen discriminatie
2) Geen misbruik maken van de deskundigheid of van het overwicht in een bepaalde
situatie
3) Geen andere dan de professionele relatie onderhouden
4) Verplichting tot geheimhouding
Test fairness houdt in dat de aanwezigheid van bias ontbreekt, er een gelijke behandeling van
personen is in het testproces, er gelijkheid is van de uitkomsten van de testen en dat er gelijke
gelegenheid is om iets te leren.
Hoofdstuk 4
Gedragsobservatie is waarneming, met de bedoeling conclusies te trekken. Observatie kan
worden beïnvloedt door de volgende factoren:
1) Het leniency-effect: de neiging om vrienden en bekenden hoger in te schatten op
bepaalde eigenschappen
2) Het halo-effect: de neiging om alle eigenschappen te beoordelen in de richting van een
algemene indruk, in plaats van op zichzelf staand
3) De logica-fout: de neiging om gelijksoortige oordelen te geven op eigenschappen die
logisch met elkaar verbonden lijken te zijn, hoewel die eigenschappen in
werkelijkheid geheel los van elkaar kunnen staan
4) De contrastfout: de neiging om anderen tegengesteld aan zichzelf op een bepaalde
eigenschap te beoordelen
5) De neiging om vooral gemiddelde scores te geven en extreme oordelen te vermijden
