In dit document zijn alle hoorcollege aantekeningen te vinden van het vak Successiewet voor Notariëlen aan de RUG. De laatste twee hoorcolleges bestaan uit tentamenuitwerkingen. De laatste 5 bladzijdes zijn door mij toegevoegd die bestaan uit berekeningen die ik heb gemaakt. Op de eerste kans van ...
Hoorcollege aantekeningen Successiewet voor Notarielen
Hoorcollege dinsdag 8 februari: Inleiding, Belastbaar feit en Formele bepalingen
Inleiding successiewet (SW)
• Oudste fiscale wet
• SW is verkrijgingbelasting, persoonlijke belasting,
• Verkrijgingsbelasting versus boedelbelasting
Verkrijgingsbelasting: degene die wat krijgt, dat is de persoon die er belasting over moet
betalen. Niet relevant is waar verkrijger woont, gaat om waar erflater/schenker woont
voor de heffing. Woonplaats erflater/schenker, daarom mengvorm aanwezig in
verkrijgingsbelasting.
Boedelbelasting: iemand overlijdt, wordt gekeken naar de boedel en daarover moet over
geheel belasting worden betaald.
• Twee progressies in tariefstructuur meer belasting betalen naar mate je meer krijgt en
mate van verwantschap (hoe verder weg de familiegraad, hoe meer belasting je betaalt).
• Belangrijkste rechtsgronden:
1. Draagkrachtbeginsel – op moment dat je wat krijgt, daarmee
draagkrachtvermeerdering en rechtvaardig om daar belasting over te heffen.
2. Buitenkansbeginsel – op moment dat je wat krijgt, krijg je in schoot geworpen en
daarom belasting betalen.
3. Sluisgedachte – vermogensaanwas bij iemand, moet in ieder geval 1 poort van
belastingheffing passeren.
Erfbelasting – mensen vinden dat de overledene al belasting heeft betaald in zijn leven en
daarom niet ook nog eens erfbelasting. Maar opbrengst Successiewet is heel laag in
vergelijking met andere belastingen in de schatkist.
Successiewet in het nieuws
• Vrijstelling schenking eigen woning (onder voorwaarden); jubelton.
Personen mogen ruim €100.000 vrij schenken aan iemand die besteed aan aankoop
eigen huis/verbouwing/aflossing hypotheek. Geen beleggingspand. Hoeft niet ouder-kind
te zijn. Enige voorwaarde: ontvanger tussen 18 en 40 jaar. Leidt ertoe dat huizenprijzen
stijgen. Regering wil vrijstelling per 2024 schrappen.
• Vrijstelling/faciliteiten bij schenken of erven van een onderneming.
De BOR (bedrijfsopvolgingsregeling). Leidt tot enorme vrijstelling als je
ondernemingsvermogen erft. Eerste miljoen vrijgesteld en meerdere voor 83%. Als je
onderneming erft van 1 miljoen, betaal je geen erfbelasting. Voorwaarde: je mag
onderneming niet zomaar opheffen. Reden: voorkomen dat bedrijven ten onder gaan.
Deze vrijstelling staat al jaren onder druk, want er blijkt wel geld te zijn om erfbelasting
te betalen.
Belastbaar feit
• Art 1 SW: erf- en schenkbelasting (woonplaats erflater/schenker relevant!)
• Erfbelasting:
- Erfdeel
- Legaat
- Lastbevoordeling (bijv. iemand krijgt iets onder de verplichting om ook iets aan jou te
geven, ook wat jij op grond daarvan krijgt is belast met erfbelasting).
, - Vergunningen en aanspraken
- Renteovereenkomst (art 1 lid 3 SW) (bijv. bij wettelijke verdeling, kinderen niet-
opeisbare vordering op langstlevende, langstlevende mag beslissen of hij rente bijschrijft
op vorderingen kinderen). Als je renteovereenkomst sluit binnen aangiftetermijn (in
principe 8 maanden, tenzij uitstel) dan wordt renteovereenkomst gevolgd door
erfbelasting. Ook bij ouderlijke boedelverdeling. Quasi-wettelijke verdeling. Sluit je niet
binnen aangiftetermijn, dan niet gevolgd door erfbelasting, waarde renteovereenkomst
wordt dan gezien als schenking.
- Fictiebepalingen (art 6-17a en 33 onder 12 SW)
o Bijv. overdragen huis en ik hou zelf vruchtgebruik, als ik overlijd vervalt
vruchtgebruik en mag jij huis hebben. Voorkomen dat wordt ontkomen aan
erfbelasting.
o Wat valt onder fictiebepaling wordt belast met erfbelasting.
• Schenkbelasting:
- Gift
- Natuurlijke verbintenis wordt belast (maar vrijstelling); overeenkomst waartoe je je
moreel verplicht voelt, maar niet rechtens afdwingbaar is. Art. 1 lid 7 SW.
- NB verwerping erfdeel is geen schenking (art. 1 lid 8); ik verwerp nalatenschap omdat ik
wil dat erfenis toekomt aan mijn kind, dan is dat geen schenking van mij aan mijn kind.
- Huwelijk/gemeenschap van goederen? Voor 2018 algeheel, nu beperkt.
* Besluit 29 maart 2018, nr. 2018-45958, onderdeel 3.3
* Hof Arnhem-Leeuwarden 10-12-2019, nr. 18/01036, (20-12-2019),
(ECLI:NL:GHARL:2019:10724)
* HR 7 mei 2021, ECLI: NL:HR:2021:708 HR zegt hierin dat aangaan gemeenschap
van 1 bankrekening (aangegaan vóór het huwelijk, niet tijdens huwelijk) geen schenking
is. Man en vrouw gingen trouwen en in huwelijkse voorwaarden stond dat zij
gemeenschap van 1 bankrekening aangaan, stond geen geld op maar na het huwelijk
stort man 10 miljoen er op. Inspecteur vond schenking (vrouw krijgt in feite 5 miljoen).
HR: nee geen schenking. Geen voltooide waardeverschuiving vond plaats tijdens huwelijk
en bestaande gemeenschap. Enkel saldo zat in gemeenschap.
Is aangaan gemeenschap van goederen een schenking? Stel ene echtgenoot heeft niks en
andere 10 miljoen. HR 1959: aangaan huwelijk in gemeenschap van goederen is geen
schenking, want geen voltooide waardeverschuiving. Gaat niet 5 miljoen naar andere
echtgenoot, dat gebeurt pas als huwelijk wordt ontbonden. Is aangaan beperkte
gemeenschap van goederen wel schenking? Besluit staatssecretaris 2018: wanneer wel
sprake is van schenking.
Schenking in civiele zin wordt niet altijd gelijkgeschakeld met schenking in fiscale zin.
Schenking is altijd een gift, maar gift is niet altijd een schenking. Gift is bijv. verkopen huis
tegen lagere waarde, is formeel geen schenking maar fiscaal wordt dat als schenking gezien.
Schenking in civiele zin is ‘ik geef jou 10.000’.
Hof Amsterdam 4 januari 2022: man en vrouw getrouwd in 2013 in algehele gemeenschap
van goederen. In 2017 wijzigen huwelijkse voorwaarden; gemeenschap van goederen, maar
man voor 10% gerechtigd en vrouw voor 90%. 3 maanden later overlijdt man, vrouw doet
,aangifte erfbelasting. Belastingdienst accepteert aangifte niet; hier heeft schenking
plaatsgevonden. Anders is het fraus legis: enkel aangegaan om erfbelasting te vermijden.
Hof zegt hier is sprake van schenking, beroep op fraus legis slaagt. Enkel op het zicht van
overlijden is gerechtigdheid gewijzigd. Dus is hier is de 40% die mevrouw erbij heeft
gekregen belast met schenkbelasting.
Belastbaar feit?
Denkt u (op basis van dit eerste college) dat er in de volgende situaties sprake is van een
belaste schenking en/of een gift en zo ja op grond waarvan (en dus belasting verschuldigd is)
• Goede vriendin Petra mag in het huis van Karel wonen zonder huur te betalen.
• Morris heeft een weddenschap verloren van zijn maat Harry en betaalt hem ten gevolge
hiervan een geldbedrag natuurlijke verbintenis dus ja. Vraag is of wordt geheven.
• Kees en Theo wijzigen hun huwelijksvoorwaarden met koude uitsluiting in een algehele
gemeenschap van goederen.
• Buurman Ruud gunt zijn niet zo rijke buurman Hendrik een stuk van zijn tuin om een
schuurtje op te bouwen. Hij verkoopt de grond zodoende aan Hendrik voor een lagere
prijs dan de marktwaarde gift.
• Vader Peter erkent aan zijn dochter Marieke uit vrijgevigheid een geldbedrag schuldig,
renteloos en opeisbaar bij zijn overlijden papieren schenking.
Belastbaar feit
• Ingezetene
- Woonplaats erflater/schenker (middelpunt van bestaan heeft, niet waar hij op papier
woont).
- Begrip “Nederland” art 2 lid 3 d onder 3 AWR (Koninkrijk Nederland binnen Europa)
- Omstandigheden bepalen waar iemand woont (art 4 AWR); waar je ingeschreven staat
is niet bepalend. Middelpunt van je bestaan. Waar werk je, waar is je woning,
bankrekeningen, inschrijving, sociale contacten. Kan dat je te maken hebt met dubbele
belastingheffing.
- Woonplaatsficties (art 2 lid 1 en art. 3 lid 1 SW) 10 jaarstermijn. Ook als
erflater/schenker uit NL emigreert word je nog 10 jaar achtervolgd door fiscus voor erf-
en schenkbelasting waardoor degene die verkrijgt alsnog erf- of schenkbelasting moet
betalen. Mensen die van nationaliteit wisselen dan val je niet onder 10 jaarstermijn.
Is het discriminatie dat je 10 jaar wordt achtervolgd? Jurisprudentie: nee.
Art. 3 lid 2 SW: schenkingen die gedaan worden door iemand die binnen 1 jaar uit NL zijn
vertrokken geldt voor iedereen, ook Zwitserse in NL.
• Tijdstip verkrijging
- Overlijden
- Totstandkoming schenking
- Uitzonderingen: opschortende en ontbindende voorwaarde (art 1 lid 9 SW);
Opschortend: tijdstip waarop voorwaarde wordt vervuld
Ontbindend: direct geheven, maar als ontbindende voorwaarde intreedt, vervalt de
schenking weer en zou je belasting kunnen terugvragen.
• Waarde
- Economisch verkeer ten tijde van verkrijging, tenzij… (art 21 SW)
, Lid 2: tweetrapsmaking; als jij als bezwaarde wat krijgt, moet je tegen volle waarde erf-
of schenkbelasting over betalen. Verwachter na bezwaarde pas op moment verkrijgen.
Bezwaarde betaalt over 100% en verwachter pas op moment wat dan over is daarover
belasting (geen waardedrukkende factor).
Lid 3: effecten in prijscourant. Waarde die ze aan slot handelsdag van gister hadden.
Lid 5 t/m 10: woningen; WOZ-waarde. Bij verhuur: leegwaarde-ratio.
Lid 11 t/m 14: periodieke uitkeringen en vruchtgebruik
Lid 13: ondernemingsvermogen (going concern-waarde; waarde waarin onderneming
wordt voortgezet).
• Tijdsbepaling:
- Gebeurtenis is zeker, tijdstip kan onzeker zijn
- Altijd meteen heffen, rekening mee houden in waardering
- Opschortend: verkrijging onder last vruchtgebruik.
Bijv. vader schenkt 10.000 aan zoon, maar zoon krijgt het pas als hij 25 jaar wordt. Als
zoon overlijdt, vervalt toezegging niet, gaat over op zijn erfgenamen. Zoon moet betalen
over 10.000, alleen periode waarin vader geld nog onder zich houdt, wordt in mindering
gebracht op 10.000. Dat vader nog 10.000 onder zich houdt wordt gezien als soort
vruchtgebruik. Waarde vruchtgebruik komt in mindering op 10.000.
- Ontbindend: verkrijging van vruchtgebruik voor bepaalde tijd.
Bijv. vader schenkt 10.000 aan zijn zoon, maar bepaalt daarbij dat schenking vervalt als
zoon overlijdt. Zoon heeft vruchtgebruik over 10.000 op dag dat hij het krijgt totdat hij
overlijdt.
• Voorwaarde:
- Voorwaarde is onzekere gebeurtenis
- Opschortende voorwaarde: heffing bij intrede voorwaarde, waardering naar moment
verkrijging, zie ook art 1 lid 9 SW.
Bijv. als vader auto schenkt aan zijn zoon onder opschortende voorwaarde van het
behalen van diploma door zoon. Schenking komt tot stand als zoon diploma haalt, dat is
dus onzeker. Schenkbelasting op moment dat schenking intreedt (zoon diploma haalt),
daarna pas aangifte schenking nodig. Waarde auto op moment behalen diploma.
Wat nou als vader overlijdt voordat zoon diploma haalt? Schenking wordt geacht door
overlijden te zijn verkregen, belast met erfbelasting.
- Ontbindende voorwaarde: directe heffing over volle waarde,
eventueel herrekening bij intreding, art 53 lid 1 SW.
Bijv. vader schenkt aan zijn zoon onder ontbindende voorwaarde dat hij niet vóór 1-1-
2022 diploma heeft gehaald. Schenking komt meteen tot stand, maar heeft verplichting
terug te geven als hij diploma niet op tijd heeft gehaald.
Formele bepalingen
• Art 36 SW: belasting geheven van verkrijger
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Elsemiek61. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $8.14. You're not tied to anything after your purchase.
