Samenvatting 'Het einde van de standaardtaal' (Joop van der Horst) (NTKII)
92 views 7 purchases
Course
Nederlandse Taalkunde II (BKULV0AM9B)
Institution
Katholieke Universiteit Leuven (KU Leuven)
Book
Het einde van de standaardtaal
Dit is een samenvatting van het volledige boek 'Het einde van de standaardtaal' van Joop van der Horst. Dit boek maakt deel uit van de zelfstudie van het vak Nederlandse Taalkunde II aan de KULeuven.
Geef deze samenvatting gerust een beoordeling :))
Het einde van de standaardtaal –
samenvatting
Ter inleiding
Taalverloedering
- Taal en spelling worden door velen als problematisch aangevoeld
- Ontlezing: steeds meer boeken gemaakt, maar steeds minder gelezen
- Sms-taal, e-mailtaal, Engelse leenwoorden
- Nood aan concrete plannen hiertegen (media)
- Taalverandering = volkomen natuurlijk en volstrekt geen reden tot paniek
Ist unsere Sprache noch zu retten?, Drowski
- Ongeïnteresseerdheid en slordigheid als het om taal gaat
- Vaststelling dat taalkundigen steeds opnieuw zeggen dat taalverandering geen kwaad kan,
maar samenleving is niet overtuigd mensen blijven bekommerd
- Taal niet verloederd maar onze omgang ermee (onze taalbeheersing, houding ertegenover)
- overal in Europa zorgelijkheden over eigen taal
o Italië: taal beweegt voor het eerst in eeuwen in alle vrijheid
o Frankrijk: Engelse leenwoorden beschadigen het Frans onherstelbaar
o Engels: spellingsproblemen, niet goed kunnen lezen en functioneel analfabetisme
Reacties
- Maatschappij
o Somber/niet somber
o Progressief/conservatief
o Voor/tegen hervormingen
o discussie
- Taalkundigen
o Klachten, verzuchtingen, pogingen tot verbetering = karakteristiek voor huidige tijd
o Relativeren maatschappelijke bezorgdheid
MAAR: gevoel dat er meer aan de hand is (maar niet per se om bezorgd over te zijn)
Renaissancevisie op taal
- Veel inzichten en meningen over taal in taalwetenschap en samenleving gaan terug op begin
van renaissance
o Nieuwe ideeën over taal hadden belangrijke plaats in het geheel dat men
renaissance noemt
o Taal voortaan opgevat als gecompartimenteerd, verdeeld in te onderscheiden ‘talen’
o Visuele kant van taal wordt als veruit de belangrijkst gezien
o ‘Eigen’ talen worden geschreven, in plaats van nagenoeg exclusief gebruikt Latijn
o Samenstellen van grammatica’s en woordenboeken, schrijfnormen en vaste spelling
o gevolgen voor onderwijs, lezen en schrijven, alfabetische ordening en vertalen
, o Belangrijke factor: angst voor taalverandering
o Idee ‘standaardtaal’ en dat je talen kunt tellen
- MAAR: aanwijzingen dat tijdperk van renaissance nu ten einde loopt
o Inzichten en overtuigingen verliezen hun glans of worden regelrecht betwijfeld of
aangevochten
o Begint in 2e helft 19e eeuw
o ‘crisis in onze taalcultuur’: vertrouwde renaissancetaalcultuur maakt plaats voor
nieuwe en nogal andere taalcultuur (te vroeg om deze in beeld te brengen)
,Renaissance (het begin)
Die Cultur der Renaissance in Italien, Burckhardt
- Eerste samenvattend en indringend beeld van renaissance in 14 e, 15e en 16e eeuw in Italië
- Renaissance:
o Hernieuwde belangstelling voor klassieke oudheid en zijn kennis, kunst, wereld- en
levensbeschouwing
o Interesse voor menselijk individu en individualiteit in het algemeen
o Gerichtheid op zichtbare wereld
o Groeiend zelfbewustzijn en besef van eigenwaarde
o Eerst in Italië, daarna ook in rest van Europa
o Grote gevolgen voor kunst, literatuur, wetenschap, politiek, religie en taal
o Humanisme en reformatie
Middeleeuwen
- Ca. 400 (ineenstorting Romeinse rijk) – 1300-1600 (renaissance)
- Romeinen trekken zich terug uit West-Europa grotendeels verdwijning van
gealfabetiseerde samenleving
- West-Europa gaat (weer) lezen en schrijven vanaf 7e-8e eeuw
- Lezen en schrijven nagenoeg exclusief in Latijn
o Lezen en schrijven aanvankelijk uitsluitend zaak van geestelijkheid
- Literatuur in eigen taak (liederen, volksverhalen, heldenepossen
o Orale literatuur: gesproken en gezongen
o Nog tot 11e-12e eeuw voordat autochtone literatuur opgeschreven wordt
Begin
- Latijn werd als verhevener en kunstiger beschouwd verandering vanaf 14e-15e eeuw: af en
toe literaire werken in het Italiaans
- Verschillende talen in het oude Rome
o Taal van gewone man (sermo maternus)
o Taal van hogere standen (sermo latinus)
o Literaire taal (sermo literarius)
- ‘eigen taal’/volkstaal mag, indien deze geordend, gezuiverd en uitgebreid wordt
o Ook in middeleeuwen teksten in volkstaal, maar door auteurs en het publiek
beschouwd als minderwaardig dan eigenlijke literatuur (echte wetenschap,
geschreven in het Latijn)
- Renaissance breekt in de rest van Europa door in de 15 e en vooral in de 16e eeuw
Boekdrukkunst
- Uitvinding door Gutenberg in 1450
- Zonder gedrukte boeken had renaissance nooit impact kunnen hebben de ze gehad heeft EN
andersom: renaissance stroom van kopij, lezers en zo voor succes van boekdrukkunst
, - Drukker of uitgever begon zich te bemoeien met de kopij: al te individuele spellingen en
regionale woorden vervangen door meer algemene: standaardiseren van taal
- Gedrukte boek zorgt ervoor dat tekst in honderden en al gauw duizenden identieke
exemplaren werd verspreid
Toenemend gebruik van volkstalen
- Vanaf 15e eeuw in heel Europa
o Engeland: Londense bierbrouwers besluiten alle belangrijke teksten in hun gilde
voortaan in het Engels te schrijven
o Frankrijk: Franse koning legt vast dat officiële en gerechtelijke stukken voortaan in
het Frans worden geschreven
o Bourgondië: brieven moeten geschreven worden in de taal van de stad waar die brief
naartoe gezonden wordt
- Toenemend gebruik van volkstalen in almaar groeiende stroom vertalingen
- Grootste oplagen van edities van de Bijbel
- Gebruik in liturgie en lied en in massa godsdienstige lectuur
- 16e eeuw: opkomst originele wetenschappelijke en filosofische werken in eigen taal
- MAAR: tegenwerking
o Rooms-katholieke kring: complete Bijbelvertaling onwenselijk of gevaarlijk geacht
o Medici en juristen: onverantwoord om hun beroepsgeheimen op straat te gooien
o Wiskundigen vonden het volstrekt nutteloos om hogere wiskunde in volkstaal te
vertalen, want men zou het toch niet gebruiken (wie begrijpen kon kende wel Latijn)
- toch bleven deze teksten in de volkstaal uitkomen
Pleidooien
- Stoom van pleidooien voor eigen taal, want vanzelfsprekend is het allemaal niet
- Eigen taal pas echt vanzelfsprekend in 17 e en 18e eeuw
- Conclusie van alle talen: volkstaal hoeft niet onder te doen voor andere talen, mits er een en
ander aan gedaan wordt
- Met het Nederlands als zodanig is niets mis, als geleerden er maar gebruik van zouden
maken, wat ze niet doen omdat ‘infrastructuur’ ontbreekt
Uitbereiding van woordenschat
- Probleem: volkstaal heeft te weinig woorden
- Vertalers en ook schrijvers van nieuw werk moeten nieuwe woorden bedenken
o Nieuwe woorden
o Leenwoorden
o Afleidingen
o Samenstellingen
o Opnieuw gebruiken van oud en vergeten woord
e
- 16 eeuw: woordenschat van alle Europese talen groeit formidabel
o Over het algemeen verwelkomd en toegejuicht als verrijking van eigen taal
o Ook discussie, vooral over leenwoorden: te veel ontlenen aan andere talen zou niet
goed zijn voor eigen taal
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller frannaert. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $9.84. You're not tied to anything after your purchase.
