Hoofdstuk 1: Parlementaire democratie
1.1 Wat als mensen er samen niet uitkomen?
1.2 Kiezen we voor meer vrijheid of meer gelijkheid?
1.3 Beslissen we met z'n allen, of namens ons allen?
1.4 Wie heeft de macht?
1.5 In het stemhokje is iedereen gelijk. Maar daarbuiten?
1.6 Meer of minder Europ...
maatschappijleer 4 havo hoofdstuk 1 parlementaire democratie 11 wat als mensen er samen niet uitkomen 12 kiezen we voor meer vrijheid of meer gelijkheid 13 be
Maatschappelijk probleem: problemen zoals comazuipen of vuurwerkoverlast die de
samenleving jaarlijks veel geld kosten.
Actoren: individuen, groepen of organisaties die invloed proberen uit te oefenen op de
oplossing van een maatschappelijk probleem.
Bij een maatschappelijk probleem gaat het altijd om:
1. Het gaat groepen mensen iets aan en niet 1 persoon.
2. Het hangt samen met maatschappelijke veranderingen.
3. Er ontstaan verschillen van meningen over het ontstaan en de aanpak.
4. Het vraagt om een gemeenschappelijke oplossing
Het vinden van een gemeenschappelijke oplossing voor een maatschappelijk probleem is
lastig. Dat heeft drie oorzaken:
1. Actoren hebben waarden en normen die van elkaar verschillen
Waarden: opvattingen binnen een samenleving over wat goed is en daarom moet worden
nagestreefd. Zoals rechtvaardigheid, zorg voor het milieu of veiligheid (belangrijk voor de
voorstanders van het vuurwerkverbod), eerlijkheid en gelijkheid.
Normen: opvattingen over hoe je je op grond van bepaalde waarden moet gedragen. De
normen (verwachtingen) zijn vertaald in wetten en geschreven regels. Je moet op tijd op
school zijn omdat dit de orde en rust verbeterd.
Normen kunnen ook ongeschreven regels zijn. Zo verwachten mensen dat je in een bijna
lege bus niet naast een onbekend persoon gaat zitten.
2. Actoren hebben tegengestelde belangen
Belangen: opvattingen over wat in het voordeel is van een individu of groep en daarom moet
worden nagestreefd.
Heeft vaak te maken met het voordeel dat mensen ergens bij hebben.
Vuurwerkverkopers hebben belang bij het behouden van de vuurwerktraditie omdat
ze er geld mee verdienen.
Iedereen heeft belang bij een schoon milieu, goed onderwijs, en geen criminaliteit.
(Algemeen belang)
, 3. Er is sprake van een collectieve -actieprobleem.
Collectieve actieprobleem: Het is lastig om mensen zover te krijgen om het algemeen belang
voorop te zetten in hun beslissingen.
Dit probleem heeft twee belangrijke oorzaken:
Mensen willen wel bijdragen maar het algemeen belang komt alleen tot stand
wanneer veel mensen tegelijkertijd hun gedrag veranderen. Files verdwijnen alleen
als veel reizigers met de trein gaan.
De kosten van een maatschappelijk probleem worden vaak gedeeld door de hele
samenleving waardoor je er maar weinig van merkt. De hoge kosten van
vuurwerkoverlast voel jij niet terwijl je wel plezier hebt gehad.
Als een maatschappelijk probleem erg complex is, kunnen de verschillende actoren proberen
de overheid ervan te overtuigen dat er een politieke oplossing moet komen. Dan wordt het
een politiek probleem.
Je spreekt van politiek als de overheid betrokken is bij een situatie en dat de
volksvertegenwoordigers en bestuurders het probleem moeten oplossen.
Overheid: Het hoogst bevoegde gezag binnen een bepaald grondgebied. (Soevereiniteit)
Wat kan de overheid met haar macht?
Kan wetten uitvaardigen en mensen dwingen om iets wel of juist niet te doen.
De overheid is de enige actor die via de politie en het leger geweld mag uitoefenen.
De overheid mag belasting heffen
Met deze middelen kan de overheid allerlei verschillende maatschappelijke problemen
aanpakken.
Zo kan de overheid bijvoorbeeld verouderde snelwegen opknappen. Het geld hiervoor komt
uit de belastinggelden. Iedere burger is verplicht om belasting te betalen. Dit omdat de
overheid middelen nodig heeft om collectieve goederen te leveren. Dit zijn goederen of
diensten waar iedereen gebruik van kan maken en die niet individueel leverbaar zijn.
(Bijvoorbeeld straatverlichting). Iedereen heeft hier iets aan, algemeen belang.
Wordt macht altijd via wetgeving uitgeoefend?
Nee niet altijd via wetgeving.
- De overheid kan via voorlichtingscampagnes proberen om het gedrag van mensen te
beïnvloeden.
- De overheid kan ook hoge belastingen op vuurwerk heffen zodat minder mensen het
kopen.
Het uitoefenen van macht gaat gemakkelijker wanneer mensen deze macht accepteren en
erkennen. Er is dan sprake van gezag. Gezag is macht die erkend wordt.
,Hoe komt een politieke beslissing tot stand?
Dit verloopt volgens een vast patroon: Het systeemmodel van politieke besluitvorming,
Een maatschappelijk probleem moet eerst op de politieke agenda komen, dit heet de
invoerfase. Daarna moet er door de politiek een oplossing worden bedacht in de vorm van
nieuwe wetgeving, dit is de omzetfase. Tot slot moet deze nieuwe wet uitgevoerd worden,
dit is de uitvoerfase. Zie bron 4
Wanneer er sprake is van een maatschappelijk probleem dat nog niet door de politiek is
opgepikt, spreken we van de invoerfase. In deze fase proberen verschillende actoren, zoals
belangenorganisaties, vakbonden of groepen burgers, aandacht te vragen voor hun wensen,
belangen en behoeften.
De media vervullen regelmatig de rol van poortwachter. Dat zijn belangrijke schakels tussen
de samenleving en de politiek. Je kunt hierbij denken aan bekende journalisten,
vakbondsleiders, hoogleraren, of belangrijke leden van politieke partijen.
Test jezelf online leermiddelen
, §2 Kiezen we voor meer vrijheid of meer gelijkheid?
In Nederland bestaan drie grote politieke stromingen: Dit bestaat uit een groep mensen die
vergelijkbare ideeën hebben over hoe een rechtvaardige samenleving eruitziet, en welke rol
de overheid daarin moet spelen.
De drie politieke stromingen:
1. Het liberalisme
2. De sociaaldemocraten
3. De christendemocraten
Liberalisme (VVD en D66):
VVD= Volkspartij voor Vrijheid en Democratie
D66 = Democraten 66
De twee belangrijkste kenmerken van het liberalisme zijn:
- Vrijheid van het individu
- Eigen verantwoordelijkheid: ze maken hun eigen keuzes
Liberalen vinden grote inkomensverschillen niet erg. Mensen met veel geld hebben dat zelf
verdiend en mogen daarvan genieten. Mensen met lage inkomens worden gestimuleerd om
creatief te zijn en hard te werken zodat ze ook meer kunnen verdienen.
Sociaaldemocraten (PvdA, SP, Groen Links)
PvdA = Partij van de Arbeid
SP = Socialistische Partij
De belangrijkste waarden/kenmerken van de sociaaldemocraten zijn:
- Meer gelijkheid in inkomens en meer gelijke kansen
- Solidariteit (mensen met hoge inkomens hebbend de verantwoordelijkheid om de
kosten te dragen).
Ze vinden dat iedereen recht heeft op een fatsoenlijk inkomen en dat de overheid moet
zorgen voor gelijke kansen. De ongezonde levensstijl van arme mensen is niet altijd hun
eigen schuld, maar het gevolg van omstandigheden.
De overheid moet zorgen voor fatsoenlijke uitkeringen.
GroenLinks en de Partij voor de dieren behoren ook tot het ecologisme: zij vinden dat
welvaartsgroei niet ten koste mag gaan van ons milieu en het klimaat.
Christendemocraten (CDA, CU, SGP)
CDA = Christen-Democratisch Appel
CU = Christen Unie
SGP = Staatkundig Gereformeerde Partij
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller OliviervLoon. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.55. You're not tied to anything after your purchase.
