Dit document is een samenvatting van de tien tijdvakken en het hoofdstuk Beeldvorming voor de PABO.
De stof van het boek is gebaseerd op de vernieuwde canonvensters en de kenmerkende aspecten voor het PO.
In dit document is de oorspronkelijke indeling van het boek aangehouden. De samengevatte del...
Geschiedenis Samenvatting
Hoofdstuk 0. Bronnen van het verleden
Geschiedenis is hetgeen gebeurd is. Historie is het onderzoek dat naar de
geschiedenis gedaan wordt.
Gebeuren → Bronnen → Historicus → Beeld
Of
Verleden → Bronnen → Historicus → Beeld (= reconstructie?)
1
Vakdidactisch & Vakinhoudelijk – Mark Reuvers
, Geschiedenis Samenvatting
Hoofdstuk 1. Tijd van Jagers en Boeren
Kenmerkende aspecten Canonvensters
De levenswijze van jagers en Trijntje. De jagers-verzamelaars
verzamelaars
Het ontstaan van landbouw en Hunebeden. De eerste boeren
landbouwsamenleving
Tabel 1 Belangrijkste onderwerpen in het PO
1.1. Ooit is alles begonnen
De aarde is 5 miljard jaar geleden als hete gas- en stofwolk ontstaan. De wolk is in
elkaar gedrukt tot een harde kern. Na afkoeling is de aarde ontstaan. De
loskoppeling van Pangea is ongeveer 200 miljoen jaar geleden begonnen.
Het eerste leven op aarde is ontstaan in het water. Algen zijn de eerste planten. 400
miljoen jaar geleden ontstaat leven op het land: planten zonder blad. Op dat moment
kwamen ook de eerste dieren in het water. daarna volgen de gewervelde vissen die
uiteindelijk uitgroeien tot amfibieën. Deze groeien uit tot reptielen.
Het einde van de tijd van de dinosauriërs werd veroorzaakt door een meteorietinslag.
Vanaf 65 miljoen jaar geleden ontwikkelden de kleine zoogdieren zich snel. De
reconstructie van de stamboom van de mens vindt plaats op basis van fossielen. De
oudste menselijke fossielen zijn gevonden in Oost- en Zuid-Afrika. Aannemelijk is
dus dat de mens daar ontstaan is. De Mensapen worden gevolgd door de Handige
Mens (zelf werktuigen maken) en de Rechtopstaande Mens (die zich buiten Afrika
verspreidt).
In Afrika ontstaat tussen de 200.000 en 100.000 jaar geleden de huidige, Denkende
Mens.
1.2. Jagers-verzamelaars: Rendierjagers
Een IJstijdcyclus (glaciaal en interglaciaal) duurt 100.000 jaar. De verklaring voor het
ontstaan van ijstijden en interglacialen heeft te maken met drie factoren:
- De schommelingen van de aardas;
- Wisselingen in de baan van de aarde om de zon;
- Verschillende stralingsintensiteit van de zon.
150.000 jaar geleden was de voorlaatste ijstijd. 20.000 jaar geleden was de laatste
ijstijd. 10.000 jaar geleden steeg de temperatuur weer. De oudste sporen van
mensen in Europa zijn 700.000 jaar oud. In Noord-Europa wisselt de bevolking
enorm door de glacialen en interglacialen. Steen is een lange tijd naast hout een
belangrijk materiaal voor de mens: Steentijd.
2% van het DNA van moderne mensen is afkomstig van Neanderthalers. 35.000 jaar
geleden verdwenen de Neanderthalers. De oudste mensen zijn jagers-verzamelaars
en leven als nomaden. Een aantal kenmerken van een nomadische levenswijze:
- Het voedsel wordt verkregen door verzamelen, jagen en vissen;
- De mensen wonen in tijdelijke kampementen;
2
Vakdidactisch & Vakinhoudelijk – Mark Reuvers
, Geschiedenis Samenvatting
- De mensen volgen kudden dieren;
- De enige sporen die de mensen achterlaten, zijn sporen van hun
kampementen.
Jagers-verzamelaars opereerden in groepen van ongeveer 25 mensen. De groep
maakt deel uit van de stam (500 leden). Splitsing en fusie hangt hierbij samen met de
hoeveelheid voedsel.
Met de stijgende temperatuur rond 12.000 jaar geleden komen mensen naar de Lage
Landen. Dit zijn de Rendierjagers. Het dagelijks leven van de mensen was volledig
afgestemd op die van het rendier. Omstreeks 8.000 jaar trekt het ijs verder terug
naar het noorden en is het het einde van de Rendierjagertijd.
1.3. De eerste boeren: Bandkeramiekers en Hunebedbouwers
De ontwikkeling van jagen en verzamelen naar landbouw heet de agrarische
revolutie. Eerst ontstaat de akkerbouw, daarna de veeteelt.
1.3.1. Jagers-verzamelaar worden boeren
De landbouwrevolutie vindt op verschillende plekken op de wereld op hetzelfde
moment plaats. De voorwaarden voor het overgangsproces zijn aanwezig in de
Vruchtbare Halve Maan. Er ontstaan semipermanenten nederzettingen.
1.3.2. Bandkeramiekers
In Midden-Europa ontstaan een cultuur van landbouwers. Deze cultuur verspreidt
zich naar het westen. Rond 5300 v.Chr. vestigen zij zich in het huidige Zuid-Limburg.
Rond 4900 v.Chr. zijn deze nederzettingen verlaten. De eerste boeren trekken naar
een lössplateau tussen de Maas en de Geleenbeek. Ze bouwden lange,
rechthoekige huizen.
1.3.3. Hunebedbouwers
De eerste agrarische samenleving ten noorden van de grote rivieren is die van de
Hunebedbouwers. De Trechterbekercultuur is een andere naam voor de cultuur van
de Hunebedbouwers. Rond 2850 v.Chr. verdwijnt binnen de cultuur een groot aantal
tradities, waardoor de cultuur vanaf dan de Standvoetbekercultuur wordt genoemd.
1.3.4. Latere bewoners van de Lage Landen tot de komst van de Romeinen
Van koper wordt overgeschakeld op brons, bestaande uit 90% koper en 10% tin.
Brons is sterker dan koper. De Steentijd maakt plaats voor de Bronstijd. Deze duurde
van 2100 tot 700 v.Chr. Vanaf 700 v.Chr. overheersen ijzeren voorwerpen: de
IJzertijd van 700 tot 50 v.Chr. Er ontstaan terpen. Tegen het einde van de IJzertijd
wonen Germaanse volken in de Lage Landen. Zodra er geschriften komen die wij
kunnen lezen, eindigt de prehistorie.
3
Vakdidactisch & Vakinhoudelijk – Mark Reuvers
, Geschiedenis Samenvatting
Hoofdstuk 2. Tijd van Grieken en Romeinen
Kenmerkende aspecten Canonvensters
De verspreiding van de Grieks- De Romeinse limes
Romeinse cultuur en de confrontatie
met de Germaanse cultuur
Het Christendom en het Romeinse Rijk
Tabel 2 Belangrijkste onderwerpen in het PO
2.1. Van stadstaat tot wereldmacht – 1
Julius Caesar is de eerste stadhouder-legeraanvoerder van Rome die in de eerste
eeuw v.Chr. Gallië binnenvalt. Door zijn successen krijgt het Romeinse Rijk veel
macht. Hij wordt de eerste keizer van het Romeinse Rijk. Onder zijn bewind komt een
tijd van rust die duurt tot 250 n.Chr.: de tijd van de Pax Romana.
Voor de Romeinen is de stad het centrum van de samenleving. Er is een hoge
urbanisatiegraad.
2.2. De agrarisch-stedelijke levenswijze: het verschijnsel stad
De agrarische samenleving gaat in de Tijd van Grieken en Romeinen over in een
agrarisch-stedelijke samenleving. Een stad kan zich van het omringende platteland
onderscheiden door:
- De aanwezigheid van stadsrechten;
- De concentratie van grote groepen mensen op een klein grondgebied;
- De samenstelling van de beroepsbevolking;
- De veelheid aan functies;
- De fysieke afbakening ten opzichte van het platteland.
2.2.1. De oudste steden
Vanaf 9000 v.Chr. ontstaan steden. Vlak bij het huidige Jericho in Israël liggen
overblijfselen van de oudste steden ter wereld: Tell es Stultan, het oude Jericho.
Rond 9000 v.Chr. vestigeden zich nomaden op deze plaats door de aanwezigheid
van water en voedsel. Jericho ligt op de handelsroute van Egypte naar Turkije. Door
handel wordt Jericho een welvarende stad.
In Turkije is de stad Catal Hüyük ontdekt. Tussen 6500 en 5650 v.Chr. maakte de
stad een bloeiperiode door Het is een stad zonder straten. Mensen komen binnen via
een ladder.
In Mesopotamië ontstaan rond 5000 v.Chr. landbouwnederzettingen. Door het
overstromen van de Tsigris en de Eufraat is de grond bijzonder vruchtbaar. Tussen
5000 en 2000 v.Chr. ontwikkelen de Soemeriërs hier een hoogstaande beschaving.
De dorpen groeiden uit tot stadstaten, zoals de Oer en de Oeroek. Iedere stat heeft
een eigen bestuur onder leiding van een vorst. Centraal in de stad staat de tempel,
de ziggurat. Er wordt gebruikgemaakt van spijkerschrift in kleitabletten.
Rond 1700 v.Chr. is Babylon de grootste stad in het Tweestromenland.
4
Vakdidactisch & Vakinhoudelijk – Mark Reuvers
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller reuversmw. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.44. You're not tied to anything after your purchase.
