H11: de biologische effecten van ioniserende straling
Factoren die de stralingseffecten beïnvloeden
Tijdsschema van de processen
o Directe effecten: geen herstel
o Late effecten: misrepair: DNA verandert
wat kanker later kan doen ontstaan
o Geen effecten: volledig herstel
Tijdsfactoren
o Hoe hoger de dosis, hoe lager het herstel
o Dosistempo: een hoge dosis op kort
termijn is veel schadelijker dan op lang
termijn
o Protractie: een laag dosistempo: lange
termijn (links)
o Fractionatie: een hoog dosistempo:
korte termijn (rechts)
Biologische factoren
o Delende cellen zijn stralingsgevoeliger dan niet-delende cellen (kinderen zijn dus gevoeliger
dan volwassenen)
o Zuurstofeffect: aanwezigheid van zuurstof zal ervoor
zorgen dat cellen stralingsgevoeliger worden,
zuurstof werkt als een katalysator
o Bystander effect: de geraakte cel zal intracellulair
communicatie uitwisselen, wat ervoor kan zorgen
dat naburige cellen mogelijks ook beschadigd zijn
Niet-stochastische effecten
Dosis-respons verloop
o Synoniem: deterministische directe effecten
o Treden snel op na de blootstelling
o De effecten treden pas op na overschrijden van een drempeldosis
en de frequentie van het optreden
o Hoe hoger de dosis, hoe groter het effect
o S-curve: weerspiegelt de interindividuele verschillen in
radiosensiviteit
- Onderaan de curve: 0% van de bevolking zal bijwerkingen
voelen door te lage dosis voor behandeling van tumor
- Bovenaan de curve: 100% van de bevolking zal bijwerkingen voelen door hoge dosis voor
optimale behandeling van tumor
Stralingssyndromen na acute totale lichaamsblootstelling als functie van de dosis
Dosis < 0,30 Sv Geen symtomen
0,30 Sv < dosis < 1 Sv Misselijkheid, braken, hoofdpijn, Lichte daling van het aantal
duizeligheid,… lymfocyten in het bloed
1 Sv < dosis Intense misselijkheid, braken, Daling van 50% van het aantal
hoofdpijn, duizeligheid,… lymfocyten in het bloed
Factoren die de stralingseffecten beïnvloeden
Tijdsschema van de processen
o Directe effecten: geen herstel
o Late effecten: misrepair: DNA verandert
wat kanker later kan doen ontstaan
o Geen effecten: volledig herstel
Tijdsfactoren
o Hoe hoger de dosis, hoe lager het herstel
o Dosistempo: een hoge dosis op kort
termijn is veel schadelijker dan op lang
termijn
o Protractie: een laag dosistempo: lange
termijn (links)
o Fractionatie: een hoog dosistempo:
korte termijn (rechts)
Biologische factoren
o Delende cellen zijn stralingsgevoeliger dan niet-delende cellen (kinderen zijn dus gevoeliger
dan volwassenen)
o Zuurstofeffect: aanwezigheid van zuurstof zal ervoor
zorgen dat cellen stralingsgevoeliger worden,
zuurstof werkt als een katalysator
o Bystander effect: de geraakte cel zal intracellulair
communicatie uitwisselen, wat ervoor kan zorgen
dat naburige cellen mogelijks ook beschadigd zijn
Niet-stochastische effecten
Dosis-respons verloop
o Synoniem: deterministische directe effecten
o Treden snel op na de blootstelling
o De effecten treden pas op na overschrijden van een drempeldosis
en de frequentie van het optreden
o Hoe hoger de dosis, hoe groter het effect
o S-curve: weerspiegelt de interindividuele verschillen in
radiosensiviteit
- Onderaan de curve: 0% van de bevolking zal bijwerkingen
voelen door te lage dosis voor behandeling van tumor
- Bovenaan de curve: 100% van de bevolking zal bijwerkingen voelen door hoge dosis voor
optimale behandeling van tumor
Stralingssyndromen na acute totale lichaamsblootstelling als functie van de dosis
Dosis < 0,30 Sv Geen symtomen
0,30 Sv < dosis < 1 Sv Misselijkheid, braken, hoofdpijn, Lichte daling van het aantal
duizeligheid,… lymfocyten in het bloed
1 Sv < dosis Intense misselijkheid, braken, Daling van 50% van het aantal
hoofdpijn, duizeligheid,… lymfocyten in het bloed
