Class notes
Hoorcolleges Ethiek voor Juristen 2022
- Course
- Institution
- Book
Alle hoorcollege aantekeningen B3 Ethiek voor Juristen voor het tentamen op 3 juni 2022. HC 1-6 volledig.
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Followrglanouk
Reviews received
Content preview
Hoorcolleges Ethiek voor JuristenHoorcollege 1
Verkenning recht-ethiek
Je zit in een restaurant, en kiest een gerecht, de ander kiest een andere. Je wisselt uit met de andere
waarom je iets kiest. Je hebt dan een discussie over smaak, dat jij iets lekker vind en de ander niet. Ze
zeggen weleens (Emmanuel Kant): over smaak valt niet te twisten. Het gesprek is dan wel afgelopen.
- Je hebt gelezen over kistkalveren en vind dat niet ethisch om het dieren aan te doen
- ‘’je kan dat wel willen, maar dat jij minder vlees eet lost de problematiek niet op’’
o Hier kan je veel meer discussie over voeren, is het wel het waard om dieren pijn te
doen om maar vlees te kunnen eten. Je spreekt over verantwoordelijkheid.
o Wat is moraal? Wat zijn normen en waarden?
Theoretisch en praktisch uitdagend. De jurist die zich grondvragen stelt over hoe met de regels om te
gaan plaatst zich even buiten het juridisch systeem. Wiskunde en ethiek zijn heel verschillend. Recht
en ethiek heeft een enorme overeenkomst, onderscheid zich van andere wetenschappen.
Beide prescriptief, schrijven voor wat je moet doen. Normen die ze de andere op willen leggen. Ze
doen het allebei op een andere manier. Recht heeft een uitgebalanceerd stelsel dat door de
wetgever is gemaakt met een sanctieapparaat met instituties voor de naleving ervan. De ethiek
baseert zijn normen en waarden op de filosofische traditie. Op grond van wat er door grote filosofen
is gedacht komt hij tot zijn ideeën, een ethicus geeft niet zijn eigen smaak maar spreekt met
argumentatie van jarenlange filosofische kennis. Zij hebben geen empirisch onderzoek, maar een
paar duizend jaar denkgeschiedenis die deze maatschappij heeft gevormd en zo in staat zijn om
ideeën wat mag en wat niet mag te presenteren. Ideeën zijn minder dwingend dan die van een jurist.
Ethicus heeft wel normatieve uitspraken maar dat doet hij minder dwingend als een juridisch stelsel
dat doet. Juridische achtergrond, en als ze ethisch gaan nadenken stappen ze in een ethische taal die
niet juridisch is. Niet alleen juridisch denken, maar ook ethisch denken. Je stelt de vraag wat is goed
voor mij om te handelen gegeven het juridische systeem? Hoe ga ik mij gedragen in het juridisch
systeem en ga ik om met de regels en de mogelijkheden die het juridisch systeem mij biedt?
Jurist plaatst zich buiten het juridische systeem.
Casus: cliënt wil bij de afwikkeling van de echtscheidingszaak de ander vooral pijn doen, en wraak
nemen. Dit is iets heel anders dan eigenbelang behartigen.
- Kernwaarde van een advocaat: onafhankelijkheid van de advocaat, van de overheid en van
de cliënt. Ene kant partijdig voor jouw cliënt, anderzijds de kernwaarde van
onafhankelijkheid.
- Juridisch en ethisch redeneren is heel verschillend
Regels en wetten vastgelegd. Voorbeeld van het onderscheid: uitingsvrijheid van de rechter, twee
soorten vragen
- Vanuit juridisch systeem
- 46c Wet rechtspositie rechterlijke ambtenaren worden genoemd: ‘’waardigheid’’ van het
ambt (intrigerend begrip; we kennen het in een andere betekenis)
- EVRM 6: eerlijk proces & 10: vrijheid van meningsuiting
- Reflectie vanuit enige afstand
- Rechter heeft een bepaalde positie in de samenleving; kan wetgever tonen wat in een
samenleving speelt
, - Toelichten (van uitspraak van collega)
- Twitteren over activiteiten: klare taal, een rechter is ook een mens
Recht grondt in moraal
Voorbeeld: aansprakelijkheid (juridisch) grondt in verantwoordelijkheid (moreel)
- Maar niet altijd: soms maakt de wet partijen aansprakelijk terwijl deze niets verkeerd hebben
gedaan vanuit moreel perspectief
- Bijvoorbeeld omdat zij zich eenvoudiger dan mogelijke slachtoffers kunnen verzekeren
Algemeen geaccepteerde relatie recht-ethiek 2
- Ubi iudicia deficiunt, incipit bellum; waar rechterlijke beslissingen tekortschieten, begint de
oorlog
- Plausibele uitleg
o Zorg ervoor dat je een goed rechterlijk systeem hebt om grote conflicten in de
samenleving verhinderen
- Interpretatie van advocaat: ‘’waar geen toegang is tot de rechter, begint de oorlog’’
o Interpretatie van advocaat: waar geen toegang is tot de rechter, begint de oorlog. Zo
kan je de uitspraak ook opvatten. Waar het rechterlijk stelsel niet goed werkt en
waar niet iedereen goed de rechter weet te vinden, daar heb je grote
maatschappelijke conflicten
- Deficere kan ook betekenen: ‘’dat wat je moet maken, niet maken; afwezig
zijn/tekortschieten’’. En dan kan ook gelden: ‘’ubi iudicia deficiunt, incipit Ethica’’
- Waar juridische oordelen tekortschieten, daar begint de ethiek. Dan hebben we altijd nog
een paar ethische overwegingen
o Wat hebben juridische uitspraken voor kenmerken waardoor ze toch een gebrekkige
precisie hebben?
o Afhankelijk van de omstandigheden van het geval – de wetten zijn heel algemeen,
dus daarom zeggen juristen dit. Wetten zijn algemeen geldig en dan hebben ze een
gebrek aan precisie
Enkele voorbeelden:
- Vrijheid van meningsuiting, een grondrecht maar moreel… is discussie mogelijk
o Zijn de appjes van FvD-leden, waarin racistische uitingen staan strafbaar?
o Het zijn privé-uitingen, dat mag, want het zijn geen openbare uitingen
o Premier Rutte: afkeuring hierover uitgesproken grensoverschrijdend, verschrikkelijk
genoemd – dat is een moreel oordeel van de minister-president
- Voorbeeld topsalarissen
o Bonussen en topsalarissen
o Met regelmaat verontwaardiging over inkomen topmannen bedrijfsleven
o Dagblad Trouw 3 maart 2021: bestuursvoorzitter Heineken ontvangt vertrekbonus
van 5 miljoen euro. In jaarrekening: het strookt niet met de gedragscode voor
ondernemingen
Juridisch is het geoorloofd
Ethisch zijn er grote bezwaren of je deze uitkering dan wel moet doen
Waarom doen we aan ethiek?
- Wegvallen van de richtinggevende kaders als kerk, ideologieën, tradities (de
‘’juristenfamilies)
, - Wat vroeger vanzelfsprekend was is dat nu niet meer
- Veranderingen: globalisering; digitalisering, netwerksamenleving
o Vertrouwensvraag/integriteitsvraag belangrijker
o Meer keuzevrijheid… eigen verantwoordelijkheid
Je had vaste patronen van omgang, als die verdwijnen stel je jezelf vaker de
vraag of je de ander wel kan vertrouwen
Nu is het een van de kernwoorden van het recht
Keuze en verantwoordelijkheden voor jouw keuzes is een belangrijk begrip
En integriteit, je kan de ander pas vertrouwen als die een bepaalde mate van
integriteit heeft.
Stel je voor dat we als samenleving de rechter niet meer vertrouwen,
dat kan niet. Daarom veel integriteitstrajecten om het vertrouwen in
de juridische beroepsgroepen hoog te houden
- Relatie beroepsuitoefening – persoon; ‘wat we doen hangt af van wie we zijn’, en ‘wie we
zijn hangt af van wat we doen’. Mensbeelden werken door in de juridische praktijk.
- Meer veelzijdige dienstverlening (minnelijke regelingen); empathie, mildheid vereist
- Hoe je goed mensen aanvoelt, werk van de jurist is veelzijdiger geworden door meerdere
vormen van dienstverlening (bijvoorbeeld mediation), andere dan strikt juridische
vaardigheden die gevraagd word van je
o Dit onderscheidt juristen van machines, nu jurist kennismonopolie verliest, dat kan
men ook op internet vinden of een juridische app
Het kan zo zijn dat juridisch niet meer de traditionele kennismonopolie heeft,
dan moet hij andere vaardigheden dan pure kennisoverdracht rol voor de
ethiek en de empathie
Behoefte voor de ethiek neemt dus toe
In pluriforme samenleving is verlies aan gemeenschappelijke kaders een probleem
- Een gemeenschappelijke standaard is ook nodig voor een gesprek. Een argument als ‘’ik
vind’’ of ‘’mijn belang is’’ werkt weinig overtuigend (de andere persoon vindt iets
anders/heeft een ander belang, dus dat schiet niet op)
o Bijvoorbeeld het gemeenschappelijke belang van de organisatie, wat vind jij dat dat
is en dan kan je dat bij elkaar brengen. Een discussie is dat je ingaat op de
argumenten van een ander. Als je niks gemeenschappelijks hebt dan is het hoogst
bereikbare agreeing to disagree.
- We zoeken dus naar boven-persoonlijke structuren om mee te argumenteren
- Ethische theorieën leveren die structuren
o Geven gemeenschappelijke structuren in de samenleving, geven kaders dat het
überhaupt mogelijk is dat ze met elkaar een gesprek kunnen voeren. Als we weten
wat een plicht is kunnen we beter kijken of dat wat ik een plicht noemt erbij past. De
plichtsethiek, wat kunnen we mensen verplicht stellen?
Eigen belang en vertrouwen
- Een regelmatig voorkomende situatie, uitgedrukt in het theoretisch model van het
‘’prisoners-dilemma’’
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller rglanouk. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.42. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
75632 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now