Materieel en formeel burgerlijk recht
Het privaatrecht regelt grotendeels regelend recht. Dat betekent dat de rechter bij een geschil in
beginsel eerst kijkt naar de afspraken tussen partijen en pas daarna - wanneer partijen bepaalde
aspecten niet of nauwelijks hebben geregeld - naar de aanvullende regels van het BW.
Het materiële burgerlijk recht omvat inhoudelijke rechten en plichten: rechtsregels om situaties,
rechtsverhoudingen en handelingen juridisch te definiëren en te kwalificeren.
Het formele procesrecht wordt ook wel het burgerlijk procesrecht genoemd. Het burgerlijk procesrecht
omvat vormvoorschriften en procedureregels waarmee een persoon in een civiele procedure zijn
materiële rechten en plichten kan effectueren, vast laten stellen, tot stand laten brengen, wijzigen of
beëindigen.
Functies van burgerlijk procesrecht
- Handhaven en beïnvloeden van materiële burgerlijke rechten en plichten
Het burgerlijk procesrecht verschaft een persoon bepaalde middelen om zijn burgerlijke rechten en
plichten te realiseren en te beïnvloeden.
- Voorkomen van een gerechtelijke procedure (preventiefunctie)
De middelen die het burgerlijk procesrecht biedt, zoals het instellen van een vordering, kunnen een
preventieve werking hebben. Onder dreiging van een gerechtelijke procedure zijn burgers vaak bereid
om (alsnog) vrijwillig hun verplichtingen na te komen, zodat er geen procedure komt.
- Voorkomen van eigenrichting
Eigenrichting houdt in dat een persoon zelf en met eigen middelen zijn recht gaat halen zonder hulp
van de overheid en zonder dat hem daartoe een wettelijke bevoegdheid is gegeven. Doordat het
burgerlijk procesrecht middelen tot handhaving van de civiele rechtsorde ter beschikking stelt, wordt
eigenrichting zo veel mogelijk voorkomen.
Bronnen van burgerlijk procesrecht
De vindplaats van een bepaalde rechtsregel wordt
de rechtsbron genoemd.
- Wetboek van Burgerlijke rechtsvordering
(Rv)
Het Rv bevat concrete regels voor het voeren van
een procedure bij de burgerlijke rechter. Het Rv
geeft het wettelijk kader voor het procederen bij
de rechtbank, het gerechtshof en de HR, evenals
voor de tenuitvoerlegging van gerechtelijke
uitspraken.
Aandacht verdienen voorts de Landelijke procesreglementen, die zien op civiele dagvaardings-,
verzoekschrift- en kortgedingprocedures. In deze uniforme reglementen, opgesteld door de Landelijke
overleggen van de rechtbanken en gerechtshoven, staan belangrijke nadere invullingen en praktische
toepassingen van bepaalde regels uit het Rv.
, - Wet op de rechterlijke organisatie
In de RO is opgenomen hoe de rechterlijke macht in Nederland is georganiseerd. In de Wet RO zijn
onder meer de organisatie, de taken en de bevoegdheden van de rechtbanken, de gerechtshoven en
de HR vastgelegd.
- Internationale regelgeving
Belangrijke internationale regelgeving die relevant is voor het Nederlandse burgerlijk procesrecht
1. EEX-Verordening (herschikking) / Brussel 1-bis
De nieuwe EEX-Verordening is een verordening van de EU. Een EU-verordening is een besluit van
de EU, dat rechtstreeks van toepassing is binnen alle lidstaten en dat algemeen verbindende kracht
heeft. In Brussel 1-bis wordt bepaald welke rechter in burgerlijke en handelszaken in een Europees
conflict bevoegd is, evenals op welke manier uitspraken van buitenlandse rechters in andere lidstaten
erkend en uitgevoerd worden. Brussel 1-bis is van toepassing op procedures die zijn ingesteld na 10
januari 2015. De oude EEX-Verordening is van toepassing op procedures voor 10 januari 2015. v
2. EG-Bewijsverordening
De EG-Bewijsverordening beoogt de samenwerking tussen de gerechten van de lidstaten op het
gebied van bewijsverkrijging te verbeteren, te vereenvoudigen en te bespoedigen. Ook de
EG-Bewijsverordening is van de EU.
3. EG-betekeningsverordening
De EG-betekeningsverordening ziet op het vergemakkelijken van de betekening en kennisgeving van
stukken tussen de verschillende lidstaten. Deze verordening is van kracht binnen de EU.
4. Europees Verdrag tot Bescherming van de Rechten van de Mens en de fundamentele
vrijheden (EVRM).
Het EVRM is tot stand gekomen binnen de Raad van Europa met als doel het bereiken van een
grotere eenheid tussen de lidstaten door het handhaven en verder verwezenlijken van de rechten van
de mens en de fundamentele vrijheden. Voor het Nederlands burgerlijk procesrecht is art. 6 EVRM
vooral van belang, waarin het recht op een eerlijk proces (fair trial) is neergelegd.
- Jurisprudentie
Behalve nationale en internationale wet- en regelgeving is jurisprudentie een andere bron van
burgerlijk procesrecht
Algemene uitgangspunten
De algemene uitgangspunten die in het burgerlijk procesrecht van toepassing zijn worden gevormd
door algemene rechtsbeginselen en voorschriften voor procedures. De uitgangspunten zijn terug te
vinden in Boek 1, Titel 1, Afdeling 3 Rv, Art. 6 EVRM, alsmede in de Gw en de Wet algemene
bepalingen.
- Recht op rechtspraak en rechtsbijstand
Het recht op rechtspraak en rechtsbijstand houdt in dat door iedereen een geschil moet kunnen
worden voorgelegd aan een overheidsrechter en dat eenieder recht heeft op juridische bijstand in een
procedure (art. 17, 18 en 112 Gw). Een belangrijk gevolg van deze beginselen is het
toepassingsprincipe: iedereen moet toegang hebben tot de rechter en een rechtsbijstandverlener,
zoals een advocaat.
, - Onafhankelijke en onpartijdige rechter
Onafhankelijkheid betekent dat de rechter geen verantwoording verschuldigd is aan de overheid of
aan collega-rechters. Onpartijdigheid houdt in dat de rechter oordeelt zonder zich te laten leiden door
de personen van de procespartijen.
Indien een partij op gerechtvaardigde gronden twijfelt aan de onpartijdigheid van de rechter, kan die
partij een verzoek tot wraking van die rechter doen (art. 36 Rv). Is de rechter zelf van mening dat hij in
een bepaalde zaak niet onpartijdig kan zijn, dan kan hij verzoeken zich te laten vervangen door een
andere rechter (verschoning: art. 40 Rv).
- Hoor en wederhoor
Het beginsel van hoor en wederhoor (gelijkheidsbeginsel) houdt in dat beide partijen in de
gelegenheid gesteld moeten worden om hun standpunten in een zaak naar voren te brengen (art. 19
Rv). Schending van het beginsel van hoor en wederhoor levert een essentieel vormverzuim op.
- Behandeling en beslissing binnen redelijke termijn
De behandeling van en beslissing over een zaak dienen binnen een redelijke termijn te geschieden.
De rechter en partijen waken tegen onredelijke vertraging van de procedure (art. 20 Rv).
- Openbaarheid van zitting en uitspraak
Zittingen moeten in beginsel in het openbaar plaatsvinden (art. 27 lid 1 Rv)(het
openbaarheidsbeginsel). Uitzonderingen hierop worden gegeven in lid 2 van dit artikel.
Ook de uitspraak moet in het openbaar plaatsvinden (art. 29 lid 1 Rv). Hierop is geen uitzondering
mogelijk.
- Motiveringsbeginsel
De rechter moet zijn uitspraak motiveren (art. 30 Rv), dit wordt ook wel met redenen omkleed
genoemd.
- Geen rechtsweigering en volledige beslissing
Een rechter mag niet weigeren om een uitspraak te doen (art. 26 Rv en art. 13 Wet algemene
bepalingen). Daarnaast moet de eindbeslissing van de rechter volledig zijn (art. 23 Rv).
- Beginsel van partijautonomie
Het beginsel van partijautonomie (art. 24 Rv) wil zeggen dat de grondslag voor de beslissing van de
rechter wordt gevormd door de stellingen van de procespartijen. De burgerlijke rechter is lijdelijk. Dat
wil zeggen dat hij alleen oordeelt over vorderingen, verzoeken, verweren, stellingen en argumenten
die partijen aan hem voorleggen. Omdat het beginsel van partijautonomie met de lijdelijkheid van de
rechter verband houdt, wordt het ook wel het lijdelijkheidsbeginsel genoemd.
- Ambtshalve aanvulling van rechtsgronden
Als een procespartij zijn vordering of verweer baseert op een onjuiste rechtsgrondslag, moet de
rechter van de procespartij te hulp schieten door de juiste rechtsgrond aan te vullen. (art. 25 Rv)
Voorwaarde is wel dat de procespartij voldoende feiten en omstandigheden aanvoert om de juiste
rechtsgrond te kunnen onderbouwen: op grond van het zojuist besproken art. 24 Rv mag de rechter
immers geen feiten aanvullen.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller stanmengerink1. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.02. You're not tied to anything after your purchase.