Een samenvatting van de hoorcolleges en werkgroepen van het vak Recht, ethiek en biotechnologie uit het jaar van de studie Rechtsgeleerdheid aan de Vrije Universiteit. Dit vak komt uit de minor Recht van de Toekomst. Ik heb met deze samenvatting bij de eerste kans een 8,0 gehaald.
Inhoud
Week 1 Het Bio-Ethisch drieluik.....................................................................................................2
Week 2 De rechtsbeginselen van menselijke waardigheid en zelfbeschikking...............................8
Week 3 Het juridisch onderscheid tussen persoon en zaak..........................................................14
Week 4 transhumanisme, posthumanisme en bioconservatisme................................................19
Week 5 Kinderen op bestelling.....................................................................................................24
Week 6 Commercialisering van lichaam leven en voortplanting..................................................29
, Week 1 Het Bio-Ethisch drieluik
Thema en overzicht week 1:
De potentiële gevolgen van de ontwikkeling en toepassing van biomedische technologie zijn zo
ingrijpen en revolutionair dat conventionele juridische uitgangspunten, categorieën en
onderscheidingen niet meer lijken te voldoen bij de regulering van deze technologie.
Moeten we het bestaande verbod op genetische modificatie van nageslacht gaan opheffen? De
Nederlandse Gezondheidsraad, evenals de Britse Nuffield Council on Bioethics, vinden dat er geen
principiële bezwaren zijn tegen het genetisch ontwerpen van baby’s, mits de techniek veilig is
bevonden.
Hoorcollege
Begrippen:
o Kiembaanmodificatie: Er wordt hierbij ingegrepen in de kiembaancellen, in de geslachtcellen.
Niet alleen het embryo wordt genetisch gemodificeerd maar ook zal die persoon de genetische
aanpassingen doorgeven aan zijn of haar kinderen. Het zijn wijzigingen in het DNA die worden
doorgegeven aan toekomstige generaties. Er wordt dus wijzigingen aangebracht in het DNA van
organismen. Kiembaanmodificatie gebeurd bij ongeboren leven. Er wordt dan ingegrepen in de
genenpoel van de mens. Het gaat dus om ingrepen die worden doorgegeven aan toekomstige
generaties. Ons DNA is een product van een enorme tijdspanne. Het is nogal wat om te gaan
knippen en plakken in ons DNA. Deze techniek is nog niet veilig bevonden.
o Kunstmatige intelligentie: Wat interessant is dat de menselijke intelligentie teruggebracht moet
worden naar bepaalde patronen, de mens wordt dan steeds transparanter.
o Menselijke onsterfelijkheid: Transhumanisten vragen zich af of ouderdom niet moeten gaan
bestrijden. Wetenschappers zijn bezig om onsterfelijkheid binnen bereik te krijgen. Volgens
transhumanisten ben je dan nog steeds mens. Bioconservatieven zullen zeggen dat er iets
verloren gaat wat ons juist menselijk maakt.
Meningen:
o Wetenschappers geven aan dat er een voorlopig verbod zou moeten bestaan op
kiembaanmodificatie, maar als er groen licht wordt gegeven moet het verbod worden
opgeheven.
o Sheila Jasanoff zegt juist dat het debat erg verarmd wordt als er alleen maar wordt gedacht aan
gezondheidsrisico’s. De discussie gaat over veel meer dan dat. We moeten het als maatschappij
hierover hebben. De wetenschappers hebben geen expertise over de maatschappelijke context.
Het is dan ook niet aan hen om te reguleren maar aan de maatschappelijke gemeenschap.
o Filosofen: zij zijn het over eens dat er veel op het spel staat en dat er geen kant en klare
antwoorden zijn. Het raakt aan onze centrale begrippen en we hebben geen passende
vocabulaire hiervoor (Sandel).
Futuristisch
o Gattaca argument: Genetische ongelijkheden zullen zich voortzetten op sociaal economisch
niveau. Mensen hebben ongelijke toegang tot de technologie, waardoor je buitengesloten wordt.
Er ontstaan dan nieuwe ongelijkheden in de samenleving: een nieuwe vorm van uitsluiting. In de
film gattaca gaat het om embryoselectie. Op dit moment kunnen we al veel verder gaan, namelijk
genetische modificatie van embryo’s.
o Designer baby technologieën zou je over na kunnen denken wat het doet met onze visie van
voortplanting. Wat zegt het tussen de verhouding met je kind en jou.
Harrari:
, o Harrari: Harrari houdt in zijn boek een spiegel voor. Het gaat over een mogelijke toekomst. Het
geloof in de mensenrechten wordt aan het wankelen gebracht volgens hem door de huidige
technologische ontwikkelingen. Het gaat van humanisme terug naar dataisme. De data zullen ons
vertellen wat we moeten doen. Uit de patronen kan je bepaalde inzichten krijgen over het
menselijke oordeelsvermogen. Blijven we nog steeds hechten aan geloof in vrijheid als de één
een ander genetisch pad krijgt dan een ander? Hoe solidair blijven we als een ander een beter
genetisch lot uit de loterij heeft gekregen (broederschap)? Als al ons gedrag terug te voeren is op
bepaalde processen, waarom zou je dan nog zeggen dat de menselijke vrijheid de grootste
waarde is in onze maatschappij?
o Hoe bevrijdend zijn nieuwe technologieën? Er wordt een soort zelfvernietigende dynamiek
geschetst. Om onszelf te verbeteren moeten we eerst transparant worden. Enerzijds moeten we
deze ontwikkelingen volgens men menselijk houden (kijkend naar de mensenrechten), anderzijds
is het precies het waarlijke menselijke die onder druk staat door die technologieën. We doen een
beroep op allerlei grondwaarden maar tegelijkertijd staan diezelfde grondwaarden onder druk.
Bio-recht & biotechnologie
o Biotechnologie: levenswetenschap
o Medische biotechnologie: Het is de medische toepassing van biotechnologie. Het is
biotechnologie die gericht is op het menselijk leven. Mens als subject en als object van
technologie.
o Pijltjeslijn: Medische biotechnologie From chance to choice (uitbreiding beschikkingsmacht
over menselijk lichaam/leven) colonization of the natural by the just (uitbreiding juridisch
domein naar het menselijke leven in biologische zin) geboorte van het bio-recht (nieuw
rechtsgebied) Juridische paradigmawisseling (paradigma is de bril waarmee we de wereld
bekijken en die juridische bril wordt ter discussie gezet)
o Politiek niveau: Biopolitiek zijn beslissingen die je op politiek niveau neemt die impact hebben op
de mens als soort. Michael Foucault schreef in de jaren 70 hier al over. We beginnen ons bezig te
houden met politiek niveau met de biologische dimensie van bestaan.
Juridische paradigmawisseling;
o Subject//object: Onderscheid tussen persoon en zaak, eigendomsrecht en einde
rechtssubjectiviteit. Is een embryo nou een ding of persoon? En wat is een synthetisch embryo
dan?
o Natuur//samenleving: vroeger was het; daar waar de samenleving is, daar is het recht. in deze
tijd is het daar waar de natuur is, is het recht.
o Natuurlijk//kunstmatig: Natuurlijke grenzen worden veranderlijke grenzen die mede in het recht
worden bepaald. Zoals grenzen tussen leven en dood, man en vrouw, mensen en dier
o Lotsbestemming//keuze: We maken een overgang van chance to choice. Denk aan schuld,
aansprakelijkheid, schade, explosion of responsibility. Vroeger werd je met je genen geboren en
had je er niks over te zeggen. Tegenwoordig kan je dat veranderen en mensen verantwoordelijk
houden voor genetische keuzes. Kan je je arts aansprakelijk stellen als je kind anders wordt
geboren dan je wil? Wat is dan de schade? Het kind?
Filosofen Dworking en Sandel:
o Ronald Dworking: het is doodeng, maar hebben we als mens niet vaker voor grote uitdagingen
gestaan? Angst is een slechte raadgever. We kunnen niet anders dan voor god spelen want we
spelen altijd al met vuur en accepteren de consequenties. Het alternatief is namelijk een
ongekende lafheid door het weigeren van de uitdaging. Ethical individualsm. Dworking is liberaal.
o Michael Sandel: Angst geeft een indicatie dat er al iets mis is. Achter angst gaan relevante
argumenten schuil. We hebben een ontzag voor het leven zoals die is. Ethic of giftedness
giftedness of life. Sandel is communitaristisch.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller rechtenaandevu. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $10.00. You're not tied to anything after your purchase.
